Dərs vəsaiti baki 011 azərbaycan döVLƏt pedaqoji universitetiNİN 90 İLLİK

Məzmun
– 
təlim prosesinin məcburi komponentidir; Bundan kənarda 
məktəblinin tədris fəaliyyəti ola bilməz. Tarixin məktəb kursunun materialı 
olduqca müxtəlifdir. Şagirdlər faktları və nəticələri, obrazları və terminləri və s. 
müxtəlif şəkildə qavrayır, fikirləşirlər. Material şagirdlərin tərbiyəsinə də, onlar 
da təfəkkürün, fantaziyanın, müşahidəçiliyin inkişafına da müxtəlif şəkildə təsir 
edir. 
Məktəblilərin tədris fəaliyyətinə təlim prosesinin təşkilatçısı və rəhbəri olan 
müəllim başçılıq edir. Məktəbli hətta müəllimin tapşırıqlarını və məsləhətlərini 
müstəqil surətdə yerinə yetirdikdə də şagirdlərin təlim prosesinə müəllimin 
rəhbərliyi həyata keçirilir: şagirdləri müstəqil surətdə işləməyə öyrətmək 
müəllimin başlıca vəzifələrindən biridir. Şagirdlərin tədris fəaliyyətinə, xüsusilə 
şagirdlərin müstəqil işinin təşkilinə rəhbərlik etməkdə təlim vəsaitlərinin 
metodik quruluşu müəllimə kömək edir. 
Eyni bir tarixi materialın, məsələn, hekayənin, söhbətin, sənəd oxunuşunun, 
şəklin nümayiş etdirilməsinin müxtəlif şərh priyomları şagirdlərdə müxtəlif 

---

24 
tədris fəaliyyəti oyadır və müvafiq surətdə müxtəlif pedaqoji nəticələrə aparıb 
çıxarır. 
Təlim üsullarının şagirdlərin təfəkkür və müstəqilliyi üçün stimul yaratması
xüsusilə vacibdir. Məsələn, şagirdlərin yunan əsatirləri ilə tanış olması 
priyomlarından asılı olaraq, bu tanışlıq əyləncəli nağılların oxunmasından ibarət 
ola bilər və yaxud Yunanıstan tarixinin dərk edilməsi üçün istifadə oluna bilər. 
Materialın başa düşülməsi onun şərh edilməsi priyomlarından çox asılıdır; 
müəllim təlim materialını şifahi izah edərkən əyanilikdən istifadə etdikdə daha 
yaxşı mənimsənilir. Bu və ya digər təlim metodunun təsirliliyi öyrənilən 
materialdan (obrazlar, faktlar, ümumiləşdirici nəticələr və s.) təlimin 
məqsədlərindən, şagirdlərin hazırlıq dərəcəsindən (inkişafından, maraqlarından, 
bacarıqlarından və s.) asılıdır. 
Tarix təliminin komponentlərini əks etdirən sxem: