TC
Sabil xorclar
TC-ümumi xnrclor,
Q-buraxılan omlnanin
kamiyyəii
Şəkil 2
Dayişon xorclar
O
234
Şəkil 1-do TC xərcindəki üfüqi xətti hər hansı kəmiyyətdə
mövcud olan sabit xərci istehsalın həcmindən asılı olmayaraq
tətbiq etmək olar. Lakin şəkil 2-də gördüyümüz dalğavarı xətt isə
dəyişən xərci əks etdirir. İstehsalın həcminin artımı ilə dəyişən xərc
də artır, «A» nöqtəsinə qədər əwəl o istehsalın həcminə uyğun artır.
Sonra dəyişən xərclərə edilən qənaətlə onların artım sürətləri, «B»
nöqtəsinə çatdıqda azalır. Daha sonra isə müəssisənin optimal
həcminin dəyişilməsi ilə «B» nöqtəsindən sağa və üzü yuxan
dəyişən xərclərin artımı müşahidə olunur. Bu istehsalın həcminin
artımı ilə məhsulların anbarlara daşınmasına sərf olunan nəqliyyat
xərcləri, əlavə anbarların tikilməsi, əmtəələrin qablaşdırılması,
əlavə xidmət heyətinin tutulması ilə bağlıdır.
İstehsalın həcmini həddindən artıq istehsal xərclərinin
sərfinin aydınlaşdırılması üçün orta xərc anlayışından da istifadə
olunur. Orta xərcin dinamikasının və strukturunun təhlili, firmaya
əsasən iki meyli müəyyən etməyə imkan verir:
•
istehsalın optimal həcminin müəyyənləşdirilməsinə;
•
xərclərin hərəkət həddinin seçilməsinə.
Orta xərcin kəmiyyətini, ümumi xərcin buraxılan məhsulun
kəmiyyətinə olan nisbəti kimi müəyyən etmək olar: TC / Q. Qrafik
təsvir vasitəsilə də orta xərci müəyyən etmək olar.
235
|
