Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 6.2.
Təkmil rəqabət İndi isə ayrı-ayrı halda təkmil və qeyri-təkmil rəqabətin mahiyyətinə və xarakterik cəhətlərinə bir qədər ətraflı şəkildə diqqət yetirək. Elə başlayaq təkmil rəqabətdən. Təkmil rəqabət xüsusi mülkiyyətə və təsərrüfat əlahəddiliyinə əsaslanır. İstehsalçılar arasında əlaqə yalnız bazar vasitəsilə yaranır. Yüksək rəqabətqabiliyyətlilik o şəraitdə özünü əks etdirir ki, rəqabətçi öz məhsulunu reallaşdırarkən bazarda satış şərtinə təsir göstərmir. Bununla yanaşı təkmil rəqabətli bazarın fəaliyyət göstərməsi üçün bir sıra şərtlərin yerinə yetirilməsini tələb edir: 161 • ayrı-ayrı firmaların istehsalının həcminin çox olmamasını; • reallaşdırdığı məhsulun qiymət səviyyəsinə təsir göstərə bilməməsini; • alıcıların qiymətlə bağlı yaxşı məlumatlandırılmasını; • satıcılar qiymətlə əlaqədar danışıqlara və ya razılaşmaya girişməməsini; • biri-birindən asılı olmayaraq sərbəst fəaliyyət göstərməsi ilə, istehsalçı firmaların sahəyə sərbəst daxil olub və çıxmasını. Reallaşma şərtlərinin gözlənilməsi ilə istehsalçılarla istehlakçılar arasında sərbəst əlaqənin mövcudluğunu təmin edir. Təkmil rəqabət bütövlükdə qiymətin əmələ gəlməsinin bazar mexanizminin formalaşmasını şərtləndirir. Bundan əlavə, təkmil rəqabət tələb və təklif mexanizmini də satıcı və alıcı, istehsalçı və istehlakçı timsalında formalaşdırır. İstehlakçının və ya alıcının, eləcə də istehsalçının və ya satıcının davranışları iki qanun çərçivəsində fəaliyyət göstərir: • tələb qanunu ilə bütün bərabər şərait daxilində alıcı aşağı qiymətlə daha çox əmtəə alır və əksinə; • təklif qanunu ilə şəraitin dəyişilmədiyi halda satıcı qiymətin yüksəldiyi şəraitdə daha çox əmtəə istehsalını təklif edir və əksinə. Əyani olaraq bunu reallaşmaya təklif olunan əmtəələrin kəmiyyəti və qiymətinə olan tələb vasitəsilə izah etmək olar. Qiymət nə qədər aşağıdırsa tələb bir o qədər yüksəkdir. Bazar şəraitində belə asılılığın mövcudluğu tələbin, mövcud əmtəə alıcılarının məcmu tələbi kimi özünü əks etdirməsindədir. Bunu aşağıdakı cədvəl və qrafik təsvir vasitəsilə izah etmək olar. 162 |