1
kimi şübhə altına alırsınız. Bununla birtərəfli miüdafıəyə tələb ya
ranır. Belə şübhələr üçün səbəb yenicə söylənən mülahizədə han
sısa gözlənilməz uyğunsuzluq aşkarlandıqda meydana çıxır. Hətta
yalnız bir fakt üzrə də şübhə yaranıbsa, onu həmin an söyləmək
lazımdır - bu halda tərəfdaşınız onu yerindəcə aradan qaldırmağa
calışacaq.
«Ziddiyyətlərin müqayisə edilməsi» üsulu, insanda müstəqil
mülahizə yürütməyə meyli fəallaşdırmaq lazım gəldikdə, ona
şəxsi «ziddiyyətləri» kimi təqdim edilməsi mümkün olan bütün
ziddiyyətləri qarşılaşdırmaq mümkündür. Təbii ki, bunları əvvəlcə
toplamaq lazımdır. Bu, qarşı tərəfə gözləmə vəziyyətindən çıxmaq
imkanı yaradar. Adətən, insana sözlərindəki ziddiyyətləri göstər
məklə, onu danışmağa vadar etmək olar.
«Diaqnostik suallar» üsulu. Başqa insanlann xasiyyət və
keyfiyyətləri ilə bağlı suallarınız tərəfdaşınızı onların xüsusiy
yətləri haqqında öz rəyini söyləməyə vadar edir, bununla da siz
onun mənfi keyfiyyətlərə münaisbətini eşitmiş olursunuz və onun
ətrafdakılann davranışının düzgünlüyü haqqında anlayışları aşkar
lanır.
«Mübahisəyə çağırış» üsulu ondan ibarətdir ki, siz hər hansı bir
səbəb üzündən mübahisə etməyə başlayırsınız, bu halda kəskin fikir
mübadiləsi baş verir. Hər iki tərəfin adi etirazları elə bir şərait yaradır
ki, tərəflərdən hər biri qarşı tərəfin təsirinə müqavimət göstərir və öz
dəlillərini söyləyir. Mübahisə və mövqelərin müdafiəsi həmsöhbətdə
öz təsir və ya müdafiə üsullarını yatırmaq meyli doğurur.
«Sərbəstləşmə» üsulu. Bəzən insan özü haqqında danış
mağa hazırdır, lakin eyni zamanda özünü narahat, inamsız hiss
edir və söhbəti nədən başlayacağım bilmir. Bu hallarda diqqəti
kənar mövzulara yayındırmaqla gərginliyi aradan qaldırmaq
məqsədəmüvafiqdir.
IV mərhələnin əlamət və göstəriciləri
IV mərhələnin başlan
masını göstərən əsas əlamətlər:
a) tərəfdaşınız birinci olaraq onun özü tərəfindən əvvəllər
bəyan edilən keyfiyyətlərin sabitliyinə sizin şübhələrinizi ifadə
edir;
105
b) aşkar sorğu- sual, tərəfdaşınızın bu və ya digər vəziyyətlə
hansı seçimi edə biləcəyinə aid xahişlər: «sizin keçən dəfə ona nə
isə deməməyiniz mümkün deyil», «Yəqin siz onda vəziyyətdən
sakitcə çıxmısınız» və s.;
c) həmsöhbətinizin onun şəxsi xüsusiyyətləri haqqında rəyinizi,
düzgün olmayan ilk qərarınızı dəyişdirməyə səy göstərməsi: «Siz
mənimlə bağlı fikirlərinizdə çox səhv etmisiniz», «Siz düşünmür
sünüzmü ki, mənim şəxsiyyətimi dəyərləndirərkən səhv etmisi
niz?», «Siz mənim ləyaqətlərimi çox şişirdirsiniz» və s.;
ç)tərəfdaşınızın fikirlərində onun davranışına aid özünəməxsus
özünügöstərmə və özünügünahlandırma: «Mən həmişəki kimi
zəif oldum», «Adətən mən belə vəziyyətlərdə son dərəcə sərt olu
ram», «Belə vəziyyətdə mən inamla hərəkət edə bilmirəm», «Mən
iradəsizəm», «Mən utanmazam» (bu, bir növ, əvvəlki aşkarlama-
lann əvəzidir);
d) onun özü haqqında başqası kimi danışması («dostum haq
qında hekayələr»); mücərrəd, mənfi xüsusiyyətlər uydurulmuş
dosta aid edilir ki, sizin bunları necə qəbul edəcəyiniz aydın ol
sun; bununla həmsöhbətiniz, bir növ, sizi bu xüsusiyyətləri qəbul
etməyə alışdırmaq istəyir;
e) «əvvəlcədən etiraz etmə»yə çalışmaq; siz tərəfdaşınız haq
qında mülahizələrinizi söyləməmiş, o özü haqqında fikir bildirməyə
can atır: «Siz demək istəyirsiniz ki, mənim məlumatım kifayət qədər
deyil», «siz indi düşünürsünüz ki, mənə söylədikləriniz xeyrimizə
olmayacaq», «baxın, siz indicə mənə deyəcəksiniz ki...»;
f) həmsöhbətinizin «ekstremizmi»; onun sizin münasibətinizi
öyrənmək üçün istifadə etdiyi xüsusi, yaymdıncı davranış, yaxud
hərəkəti: «Bəlkə mən sizi aldadıram?»
h) sizi zorla mübahisəyə, yaxud diskussiyaya cəlb etmək.
IV mərhələnin əhəmiyyətli əlaməti tərəfdaşınızın başqa adam
larla, əsasən onların gizli fərdi xüsusiyyətləri ilə bağlı sorğu-sualı
dır: «D necə adamdır?», «N-in iddiaları nə qədər böyükdür?» və s.
Təhlillər göstərir ki, bu sizin «möhkəmliyinizi» yoxlamaq
üçün özünəməxsus sınaqdır. Yuxanda qeyd edildiyi kimi, başqalan
haqqında mülahizələr yalnız lap başlanğıcdan sizə nə qədər inan
106
maq mümkün olduğunu və hansı şəraitdə sizinlə açıq danışmaq
mümkün olub-olmadığını müəyyənləşdirməkdir. Eyni zamanda bu
- əməkdaşlığa hazır olmaq və artıq yetişmiş olan açıq danışmaq
tələbatıdır.
IV mərhələnin nəticələri
Tərəfdaşın mənfi keyfiyyətlərinin aş
kara çıxarılması iləbağlı axtarışlar nəticəsində siz onun xarakterinin
elə cizgilərini aşkara çıxarırsınız ki, onlar əvvəllər aşkara çıxmır
dı və sizə məlum deyildi. Belə keyfiyyətlər müəyyənləşdirildikdə
siz onların aşkarlanması üsullarını nəzərə almalı və onların ört-
basdır olunması səbəbini müəyyən etməlisiniz. M əhz bu səbəbdən
həmsöhbətin şəxsiyyətinin quruluşunda belə keyfiyyətlərin rolu
daha anlaşılan olur.
IV mərhələnin əhəmiyyətli nəticələri - ünsiyyətə maneə olan
vərdişlərin (fikir dağınıqlığı, həmsöhbətin laqeyd dinlənilməsi, sö
zünün kəsilməsi və s.) aşkara çıxarılmasıdır
Beləliklə,
ünsiyyətin
IV
mərhələsinin
sonuna
yaxın
həmsöhbətinizin müsbət keyfiyyətləri müəyyən edilir, mənfilərin
isə müntəzəm surətdə üzə çıxmaq xüsusiyyətinə malik olmasını
nəzərə almaq lazım gəlir.
V mərhələ.
Tərəfdaşa uyğunlaşma və əlaqənin yaradılması
Siz artıq tərəfdaşınızın əsas müsbət cəhətlərini və çatışmazlıqlarım
müəyyənləşdirmisiniz. Deməli, ona məqsədyönlü təsir göstərmək,
qarşılıqlı inama əsaslanan münasibətlər qurmaq üçün zəmin möv
cuddur. Burada qarşılıqlı münasibətlərin ən optimal səviyyədə sax
lanması daha mühümdür.
Bu, yalnız onların sizin potensiallarınızın daha səmərəli isti
fadəsinə şərait yaradılmasına imkan verən şəkildə bölüşdürülməsi
zamanı mümkündür. Bu halda ünsiyyətin hər bir iştirakçısının ifa
etdiyi rol qarşı tərəfin istəklərinə müvafiq olur. Rollar qarşılıqlı ta
mamlama prinsipi ilə bölüşdürülür. Bundan başqa, birgə davranış
qaydaları da işlənib hazırlanır.
V
mərhələdə bir şəxsiyyətin digərinə uyğunlaşmasını tənzim
ləyən mexanizmlər (yəni bir insanın xüsusiyyətləri digər insanla
qarşılıqlı fəaliyyət baxımından optimal olana qədər tənzimlənir)
əsas yer tutur. Onları uyğunlaşdıncı adlandırmaq olar. Digərləri,
107
Yüklə Dostları ilə paylaş: |