Dərs vəSAİTİ Sumqayıt Dövlət Universitetinin

T.D.Ağayev,Ş.Ə.Əhmədov,T.A. Xəlilov 
 
29 
1.7.
 
Ekoloji  təhlükəsiz  texnologiyaların  elmi  əsasları 
Bildiyimiz  kimi  bir  çox  istehsalat  sahələri  o  cümlədən 
metallurgiya,  kimya,  neft  emalı  müəssisələri  ətraf  mühitə  külli 
miqdarda  çirkləndirici  maddələr  axıdırlar.  Son  illərdə  bir  sıra 
regionlarda  atmosfer  havasının  ümumən  pisləşməsi  və  onun 
yaxşılaşdırılması  üçün  gecikmədən  tədbirlər  görülməsinin 
vacibliyi  ətraf  mühitə  nəzarət  sisteminin  müasir  vasitələrinin 
yaradılması  və  tətbiqi  üzrə  işlərin  fəal  aparılmasını  şərtləndirir. 
Ekoloji 
təhlükəsizliyin 
təminatı 
üçün 
ekoloji 
təhlükəsiz 
texnologiyalardan 
istifadə 
edilməsi 
vacibdir. 
Belə 
texnologiyalardan bir neçəsi ilə tanış olaq. 
Məlumdur  ki,  neft  mədənlərində  məşəllərdə  səmt 
qazlarının  yandırılması  təcrübəsi  atmosferə  azot  və  karbon 
oksidlərinin  tullantılarının  yaranması,  böyük  iqtisadi  itkilər  və 
ekoloji problemlərə səbəb olur. 
Hidrogen  və  yeni  karbon  materialları  alınması  ilə  səmt 
qazlarının emalının ekoloji təmiz metodunu (Q.Q.Kuvşinov və s.) 
araşdıraq.  Bu  metodun  əsasını  karbohidrogenlərin  yüksək 
temperaturlu  katalitik  parçalanma  reaksiyası  əsasında  səmt 
qazlarının  utilləşmə  sxemi  təşkil  edir.  Bu  zaman  katalizatorun 
vahid  kütləsindən  karboqrafit  materialının  alınması  katalizatorun 
tipi  və  prosesin  aparılma  şəraitindən  asılı  olaraq  100:1  nisbəti  
təşkil  edir.  Göstərilmişdir  ki,  alınan  məhsul  sorbent,  katalizator, 
kompozisiya  materialı  və  elektrod  kimi  istifadə  oluna  bilər. 
Xarakterikdir ki, təklif olunan qurğu  neft  mədənində,həm də  neft 
emalı zavodu şəraitində istifadə edilə bilər. 
Hava  hövzəsinin  çirklənməsi  ilə  digər  vacib  mübarizə 
vasitəsi  qaz  tullantılarının  kataliktik  susuzlaşdırılması  metodudur 
(Vodyankin  A.Y.    və  s.).  Bu  metodun  mahiyyəti  metallik  torun 
üzərinə  çəkilmiş  mürəkkəb  oksid  kütləsinin  səmərəli  katalizator 
alınması 
üçün 
istifadə 
olunmasıdır. 
İndi 
isə 
metalın 
aktivləşdirilmiş səthinə kataliktik kütlənin bərkidilməsi metodunu 
nəzərdən keçirək. Bu metod işlənərkən tərkibləri geniş diapazonda 
dəyişən  
Zn
 və 
Co
 oksidləri  əsasında katalizatorlar öyrənilmişdir. 
Bunlardan  
ZnO : Co
3
O
4
 = 1 : 3
 tərkibli katalizatorun daha böyük 

---