Dərslik " " nəşriyyatı baki 2017

115 
 
 
Şəkil 12. LAD arteriyasının anastomoz üçün hazırlanması 
 
 
Tapılmış  koronar  arteriyanın  üzəri  epikard  vəyağ  toxumasından  15№-li  iti  kənarlı 
skalpel ilə təmizlənir. Sonra barmaqla koronar arteriyanın aterosklerotik yeri – darlıq tapılır 
və ordan distala sağlam yerdə xüsusi incə kəsici skalpellə damarın ön divarı kəsilir (koronar 
arteriotomiya icra olunur). 
 
 
Şəkil 13. Arteriotomiyanın koronar qayçılarla genişləndirilməsi 
 
 
Sonra  xüsusi  bucaqlı  qayçılarla  arteriotomiya  3-5  mm  ölçüyə  qədər 
genişləndirilir.Arteriotomiyanın orta xətdə olmasına diqqət olunmalıdır (şəkil 13). Sonra 
istifadə olunacaq şuntun distal ucu arteriotomiyanın uzunluğundan 25 % çox olmaq şərtilə 
qayçı  ilə boylama  açılır.Yardımçı  cərrah sağ  əlində  şuntu  tutur,sol  əli  ilə  ipi  təqib edir. 

---

116 
Cərrah isə damara uyğun olaraq 7/0 və ya 8/0 iki ucu iynəli poliprolen sapla birinci iynə 
şuntun 2 mm xaricindən çıxmaqla keçilir (şəkil 14 A). 
 
 
                         A                                       B                                            C 
 
Şəkil 14. A. Koronar anastomozun başlanması 
B. Koronar anastomozun davamlı metodika ilə icrası 
C. Koronar anastomozun bitmiş vəziyyəti 
 
Digər iynə ilə koronar arteriyanın yan divarından içəridən keçilib xaricindən çıxılır və 
yenidən şuntun xaricindən girilib daxilindən çıxılmaqla davam edilir (şəkil 14 B). Tikişlər 
sırayla, səliqəli, eyni dərinlikdə və məsafədə olmalı ki, sonradan qanaxma və ya büzülmə 
olmasın. 4-5 tikişdən sonra anastomozun oturacaq hissələri yaxınlaşdırılır. Anastomozun 
uc  hissəsində  isə  daha  diqqətli  olmaq  lazımdır.  Anastomoz  bitiminə  yaxın  1,0-2,0  mm 
diametrində olan sınaq aləti ilə keçiricilik yoxlanır və tikiş sonlandırılaraq 10 düyündən 
çox olmaqla düyünlənir (şəkil 14 C). Sonra şuntdan verilən kontrol qanlı-heparinli maye 
ilə keçiricilik təkrar yoxlanılır. 
Distal  anastomozlar  tək-tək  və  ya  eyni  şuntla  da  ardıcıl  olaraq  (sequential)  qoyula 
bilər.Bu  zaman  koronar  damarların  diametrinə  və  şuntun  hər  hansı  bir  istiqamətdə 
qatlanmamasına diqqət etmək lazımdır. Klinikamizda eyni şuntla 2-4 ədəd distal anastomoz 
(sequential) qoyulması müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir. 
Sonuncu  olaraq  DDA-nın  ön  enən  arteriyaya  anastomozu  icra  olunur.  Əvvəlcə 
perikardın yan divarı kəsilərək və ya deşilərək DDA-nın rahat bir şəkildə yerləşməsi üçün 
yuva  düzəldilir.  Burada  yardımçı  cərrah  iki  pinsetləDDA-nın  ətraf  toxumasından 
(adventisiyasından) asqıda tutur, cərrah isə yuxarıda izah olunan üsulla anastomozu icra 
edir. 
Bu  anastomozlar  icra  olunanda  cərrahi  komandanın  xüsusi  böyüdücü  gözlüklərdən 
istifadə etməsi şərtdir. 
 
Proksimal anastomozlar 
 
Aortadakı  kross  sıxıcı  qaldırıldıqdan  sonra  qalxan  aortaya  kənari  sıxıcı  qoyularaq 
proksimal anastomoz sayına uyğun 4,0-4,5 mm diametrində dəliklər açılır. Sonra şuntun 
uzunluğu  ölçülür.  Şuntun  anastomozlar  arasındakı  məsafədə  öz  ətrafında  burulması, 
qatlanması  yol  verilməzdir.  Proksimal  anastomozlar  6/0  poliprolen  iki  ucu  iynəli  sapla 

---

117 
qoyulur. Anastomozun oturacağının hər zaman şuntun istiqamətində olmasına diqqət etmək 
lazımdır.  Anastomoza  başlayanda  ilk  şuntdan  içəridən  xaricə  olmaqla  keçilir  və  sonra 
iynənin digər ucu ilə davam olunur. İlk olaraq aortadan daxildən xaricə doğru çıxılır, sonra 
şuntdakı tikişdən 1,0-2,0 mm məsafə uzaqlaşmaqla şuntunxaricindən daxilinə doğru çıxılır 
və bu qayda ilə davam edilir. Tikiş zamanı anastomozun oturacağı istiqamətə diqqət olunur, 
şuntdan eyni incəlikdə tam qatlardan keçilməlidir, aortada isə daha qalın keçilməlidir (şəkil 
15). Anastomozun təpə hissəsinin daralması, büzülməsi və ya oturacağından burulması yol 
verilməzdir. 
 
Şəkil 15. 3 şunt istifadəsilə tamamlanmış koronar şuntlama əməliyyatı 
 
Anastomozlar  bitdikdən  sonra  ritmi  bərpa  olunan  ürəkdə  SQD-nin  işi  tədricən 
azaldılaraq  dayandırılır.  Heparini  neytrallaşdırmaq  məqsədilə  protamin  sulfat 
verilir.Kanyulalar  xaric  olunur  və  hemostaz  kontrolu  bitdikdən  sonra  sternum  polad 
məftillərlə  (8  ədəd  tək-tək  tikiş  olmaqla)  yaxınlaşdırılaraq  əməliyyat  yekunlaşdırılır. 
Xəstələr kardiovaskulyar reanimasiya şöbəsinə köçürülür. 
 
Ədəbiyyat siyahısı 
1.
 
Eagle KA,Guyton RA, Davidoff R, et al: ACC/AHA 2004 guideline update for coronary artery bypass 
graft  surgery:  A  report  of  the  American  College  of  Cardiology/American  Heart  Association  Task 
Force on Practice Guidelines (Committee to Revise the 1999 Guidelines for Coronary Artery Bypass 
Graft Surgery).Circulation 2004; 110:e340. 
2.
 
Lenzen  MJ,  Boersma  E,  Sholte  OP,  et  al:  Management  and  outcome  of  patients  with  established 
coronary  artery  disease:  The  Euro  Heart  Survey  on  coronary  revascularization.  Eur  Heart  J  2005; 
26:1169. 

---

118 
3.
 
Yusuf  S,  Zucker  D,  Peduzzi  P,  et  al:  Effect  of  coronary  artery  bypass  graft  surgery  on  survival: 
Overview of  10-year results  from  randomized trials  by the  Coronary  Artery  Bypass  Graft  Surgery 
Trialist Collaboration. Lancet 1994; 344:563. 
4.
 
Alderman  EL,  Bourassa  MG,  Cohen  LS,  et  al:  Ten-year  follow-up  of  survival  and  myocardial 
infarction in the randomized Coronary Artery Surgery Study. Circulation 1990; 82:1629. 
5.
 
Goy JJ, Eeckhout E, Moret C, et al: Five-year outcome in patients with isolated proximal left anterior 
descending coronary artery stenosis treated by angioplasty or left internal mammary artery grafting: 
A prospective trial. Circulation 1999; 99:3255. 
6.
 
Hueb WA, Soares PR, Almeida de Oliveira S, et al: Five-year follow-up of the Medicine, Angioplasty 
or Surgery Study (MASS): A prospective, randomized trial of medical therapy, balloon angioplasty 
or bypass surgery for single proximal left anterior descending coronary artery stenosis.  Circulation 
1999; 100:II107. 
7.
 
Sim I, Gupta M, McDonald K, et al: A meta-analysis of randomized trials comparing coronary artery 
bypass grafting with percutaneous transluminal coronary angioplasty in multivessel coronary artery 
disease. Am J Cardiol 1995; 76:1025. 
8.
 
RITA  Trial  Participants:  Coronary  angioplasty  versus  coronary  artery  bypass  surgery:  The 
Randomized Intervention Treatment of Angina (RITA) trial. Lancet 1993; 341:573. 
9.
 
Malenka DJ, Leavitt BJ, Hearne MJ, et al: Comparing long-term survival of patients with multivessel 
coronary  disease  after  CABG  or  PCI:  analysis  of  BARI-like  patients  in  northern  New  England. 
Circulation 2005.; 112(9 Suppl) 
10.
 
Shroyer AL, Coombs LP, Peterson ED, et  al: The Society of Thoracic Surgeons: 30-day operative 
mortality and morbidity risk models. Ann Thorac Surg 2003; 75:1856. 
11.
 
Welke KF, Ferguson TB, Jr., Coombs LP, et al: Validity of the Society of Thoracic Surgeons National 
Adult Cardiac Surgery Database. Ann Thorac Surg 2004; 77:1137. 
12.
 
Matsa M, Paz Y, Gurevitch J, et al: Bilateral skeletonized internal thoracic artery grafts in patients 
with diabetes mellitus. J ThoracCardiovasc Surg 2001; 121:668. 
13.
 
Calafiore AM, Vitolla G, Iaco AL, et al: Bilateral internal mammary artery grafting: midterm results 
of pedicled versus skeletonized conduits. Ann Thorac Surg 1999; 67:1637. 
14.
 
Gaudino M, Trani C, Glieca F, et al: Early vasoreactive profile of skeletonized versus pedicled internal 
thoracic artery grafts. J ThoracCardiovasc Surg 2003; 125:638. 
15.
 
Gaudino M, Toesca A, Nori SL, et al: Effect of skeletonization of the internal thoracic artery on vessel 
wall integrity. Ann ThoracSurg 1999; 68:1623. 
16.
 
Iaco AL, Teodori G, Di Giammarco G, et al: Radial artery for myocardial revascularization: long-
term clinical and angiographic results. Ann Thorac Surg 2001; 72:464. 
17.
 
Tatoulis J, Royse AG, Buxton BF, et al: The radial artery in coronary surgery: a 5-year experience – 
clinical and angiographic results. Ann Thorac Surg 2002; 73:143. 
18.
 
Shapira OM, Alkon JD, Macron DS, et al: Nitroglycerin is preferable to diltiazem for prevention of 
coronary bypass conduit spasm. Ann Thorac Surg 2000; 70:883. 
19.
 
Shima  H,  Ohno  K,  Michi  K,  et  al:  An  anatomical  study  on  the  forearm  vascular  system.  J 
Craniomaxillofac Surg 1996; 24:293. 
20.
 
Ruengsakulrach P, Brooks M, Hare DL, et al: Preoperative assessment of hand circulation by means 
of Doppler ultrasonography and the modified Allen test. J Thorac Cardiovasc Surg 2001; 
21.
 
Newman RV, Lammle WG: Radial artery harvest using endoscopic techniques.  Heart Surg Forum 
2003; 6:E194. 
22.
 
Denton  TA,  Trento  L,  Cohen  M,  et  al:  Radial  artery  harvesting  for  coronary  bypass  operations: 
neurologic complications and their potential mechanisms. J Thorac Cardiovasc Surg 2001; 121:951. 
23.
 
Moon MR, Barner HB, Bailey MS, et al: Long-term neurologic hand complications after radial artery 
harvesting using conventional cold and harmonic scalpel techniques. Ann Thorac Surg 2004; 78:535. 
24.
 
Meharwal ZS, Trehan N: Functional status of the hand after radial artery harvesting: results in 3,977 

---