163
defibrilyator və monitor ilə təmin olunmuş olmalıdır. Transfer əsnasında resusitasiya
dərmanları (kalsium, lidokain, adrenalin) hazır olmalıdır. EKQ, arterial və pulmonar arteriya
təzyiqi ilə SpO
2
monitorizasiya olunmalıdır.
Postoperativ mərhələ
Koronar cərrahiyyədən sonra reanimasiyaya transfer olunan xəstədə fizioloji
dəyişikliklərin olması mümkündür. Bu dəyişikliklər başlıca 2 qrupa bölünür:
1. Preoperativ mərhələdə mövcud olanlar
2. Postoperativ və SQD müdaxiləsindən sonra yarananlar
Əsas məqsəd hemodinamikanın qorunmasıdır. Bunun üçün kardiak funksiyanın normal
vəziyyətə gətirilməsi vacibdir. Müntəzəm olaraq klinik göstəriciləri, ürəyin ritmi və A/T-yə
nəzarət olunmalı, miokard disfunksiyası və işemiyasından qorunmaq lazımdır. Cərrahiyyənin
və SQD-nın travmatik təsiri ürəyin aritmiya həssaslığını artırdığından bu mərhələdə atrial və
ventrikulyar aritmiyalar sıx görülə bilir. Maye və elektrolit nisbətinin pozulmaları tez-tez
görülür. Bu nisbətin pozulması pulmonar ödemə qədər gətirən səbəblərə yol aça bilər. Renal
çatışmazlıq, nevroloji fəsadlaşmalar, qanaxma, respirator disfunksiya və s. kimi problemlər
rast gəlinə bilər. Bu xəstələrin monitorizasiyası, mexaniki ventilyasiya dəstəyi, isinmə və ağrı
müalicəsi də postoperativ mərhələdə reanimasiya komandasının diqqət mərkəzində olmalıdır.
Monitorizasiya. Reanimasiyadakı xəstələrin monitorizasiyası klassik parametrlərlə
(temperatur, PS, A/T, THS) yanaşı kardiak output dəyərləndirilməsi olaraq miks venoz
oksigen saturasiyası və pulmonar arteriya təzyiqinin ölçülməsi də aparılır. Sidik ifrazı və
nevroloji dəyərləndirilmə, huşun kontrolu da monitorizasiyanı tamamlayır.
Mexaniki ventilyasiya dəstəyi. Xəstə reanimasiyaya köçürülərək mobil STA(vəya ambu)
dəstəyindən ayrılıb çoxfunksiyalı STA dəstəyinə keçirilir. Hər 2 saatdan bir intubasiya borusu
aspirasiya olunur, tənəffüs keçiriciliyi və tənəffüs yollarındakı təzyiq kontrol edilir.
İsinmə. Xəstə reanimasiyaya köçürüldükdə hipotermik ola bilər. Reanimasiyadakı ilkin
mərhələ olaraq yenidən isinmə və vazodilatasiya gözlənməlidir. Bu mərhələdə
hemodinamikanın stabilliyi üçün əlavə maye köçürülməsinə ehtiyac ola bilər.
Ağrı kontrolu. Əməliyyatdan sonra ağrının olması labüddür. Ağrı bir çox faktora bağlı
ola bilər: sternotomiya,torakotomiya, dərialtı vena çıxarılan nahiyə, perikardiotomiya, döş
qəfəsinin drenaj borularının yerləşməsi və s. Postoperativ mərhələdə lazımi analgeziya
olmadıqda hemodinamik, metabolik, immunoloji və hemostatik qeyri stabilliyə səbəb ola
bilər. Bu səbəbdən ağrının müalicəsi kardiak cərrahiyyənin nəticələrinə müsbət təsir göstərir.
Ekstubasiya. Xəstədə 6-12 saat ərzində bədən temperaturunun və periferik
vazodilatasiyanın optimal, respirator göstəricilərin (SpO
2
,THS), hemodinamikanın son 2 saat
ərzində mütləq tam stabil, qanaxma protokolunun əməliyyata uyğun olması ilə ekstubasiya
(vininq) üçün hazırlıqlara başlanılır. Xəstənin təyinat üzrə anesteziya medikamentləri dayan-
dırılır, spontan ayılma sürətinə müvafiq olaraq STA dəstək rejimləri mərhələli şəkildə
dəyişdilir. Huşu aydınlaşdıqca nevroloji statusu dəyərləndirilərək xəstə tam spontan nəfəsalma
aktını yerinə yetirirsə ekstubasiya olunur. Ekstubasiya sonrası SpO
2
, THS və döş qəfəsi rent-
geni çəkilərək dəyərləndirilir. Ekstubasiya olunmuş xəstə reanimasiyada 1-2 gün müalicəsini
tamamladıqdan sonra döş qəfəsinə yerləşdirilmiş drenaj boruları çıxarılır, döş qəfəsinin
rentgenoqramı çəkilir. Xəstəyə telemetriya (distansion hemodinamik mobil müşahidə cihazı)
qoşularaq reanimasiyadan
ÜDC stasionar şöbəsinə köçürülür.
164
ÜDC stasionar
Stasionara köçürülən xəstə palataya yerləşdirilərək ilk gün telemetriya cihazı ilə
müşahidə edilir. Ehtiyac olduğu halda digər günlər də telemetriya ilə aktivləşdirilir. Transferin
ertəsi gün rentgen, hemoqram, EKQ (lazım olarsa digər müayinələr də) müayinələri aparılır.
Yaraların birincili sağalması təqib edilir. Tam stabil müşahidə olunan xəstə 4-5 gündən sonra
pace teli çıxarılaraq təkrari rentgenoqramı (lazım olarsa digər müayinələr də) çəkilir. Bu
müddətdəheç bir problemi olmayan xəstələr, 1 həftədən sonra ambulator müayinəyə gəlməsi
bildirilərək müalicə təyinatı ilə evə yazılır. Əsasən antiaqreqantlar, hiperlipidemiya əleyhinə
dərmanlar və kalsium kanal blokatorları təyin edilir.
Ədəbiyyat siyahısı
1.
Mangano CM, et al: Cardiopulmonary Bypass and the Anesthesiologist. In: Cardiac Anesthesia. Ed by
Kaplan JA. Fourth Edition., 1999; P: 1061-1110.
2.
Eagle KA, Guyton RA, Davidoff R, et al. ACC/AHA Guidelines for coronary artery bypass graft surgery.
A report of the American College of Cardiology/ American Heart Association Task Force on Practice
Guideleines. American College of Cardiology/ American HeartAssociation.
J Am Coll Cardiol
3.
Kaplan JA, Wynands JE. Anesthesia for Myocardial Revascularization. In: Cardiac Anesthesia. Ed by
Kaplan JA. Fourth Edition., 1999; P: 689-726.
4.
Mangano CM, et al: Cardiopulmonary Bypass and the Anesthesiologist. In: Cardiac Anesthesia. Ed by
Kaplan JA. Fourth Edition., 1999; P: 1061-1110.
5.
Adams DH, Filsoufi F, Antman EM: Medical Management of the Patient Undergoing Cardiac Surgery.
In: Zipes: Braunwald's Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine, 7th ed., Copyright © 2005
Saunders, An Imprint of Elsevier.
6.
Eagle KA, Guyton RA, Davidoff R, et al. ACC/AHA Guidelines for coronary artery bypass graft surgery.
A report of the American College of Cardiology/ American Heart association Task Force on Practice
Guideleines. American College of Cardiology/ American Heart Association. J Am Coll Cardiol 1999; 34:
1262-347
7.
Skubas N, et al. Anesthesia for Cardiac Surgery. In: Clinical Anesthesia, 5th Edition. Ed. By: Barash, PG.,
Cullen, BF., Stoelting, RK. Lippincott Williams & Wilkins. 2006, p:887-932.
8.
Wiedemann HP, Mathay MA, Mathay RA. Cardiovascular- pulmonary monitoring in the intensive care
unit. Chest 1984; 85: 656-68
9.
Böttiger BW, Rauch H, Haussmann R, et al. Safety and effectiveness of an oral premedication regimen
before cardiac surgery. Eur J Anaesthesiol.
10.
Nilsson J, Algotsson L, Hoglund P, Luhrs C, Brandt J. Early mortality in coronary bypass surgery: the
EuroSCORE versus The Society of Thoracic Surgeons risk algorithm. Ann Thorac Surg 2004;
77: 1235–
1239;
11.
Cislaghi F, Condemi AM, Corona A. Predictros of prolonged mechanical ventilation in a cohort of 5123
cardiac surgical patients. Eur J Anesthesiol 2009; 26: 396-403
KORONAR ŞUNTLAMA:
ALTERNATİV METODİKALAR
Son zamanlar minimal invaziv metodlarla koronar şuntlama əməliyyatları bütün dünyada
geniş yayılmış vəfərqli metodikalarla icra olunmağa başlanılmışdır.