Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda «Azəri», «Çıraq» və «Günəşli» neft yatağının bir hissəsinin birgə işlədilməsi və hasil olunan neftin pay şəklində bölüşdürülməsi haqqında 30 illik saziş imzalandı. Razılığa görə investisiyanın 80 faizini konsorsium qoyur, Azərbaycanın ümumi gəliri çıxarılacaq neft qiymətinin 80 faizi miqdarında müəyyən olunurdu. Bundan əlavə, hasil olunacaq səmt qazı da tam Azərbaycanın ixti- yanna verilirdi. Bu müqavilənin bağlanmasında, iri neft şirkətlərinin cəlb olunmasında respublika prezidenti ilə bərabər ADNŞ-nin I vitse- prezidenti İlham Əliyevin olduqca mühüm rolu olmuşdur. 1995-ci il noyabrın 10-da Xəzərin yeni aşkar olunmuş «Qarabağ» strukturunda və ona bitişik ərazidə kəşfiyyat işləri aparılması, yatağın işlədilməsi və çı- xanlan neftin bölüşdürülməsi haqqında Rusiya, İtaliya, ABŞ şirkətləri ilə yeni saziş imzalandı. Müqavilədən əldə olunan daxili gəlirin 65-80 faizinin Azərbaycana çatacağı müəyyən edildi. 1996-cı il İ5oınun 4-də Xəzərin «Şahdəniz» yatağının birgə işlədilməsi haqqında ABŞ ilə Böyük Britaniya, Norveç, Türkiyə, Rusiya, Fransa və fran neft şirkətləri konsorsiumu müqavilə imzaladılar. Bu müqaviləyə görə ümumi gəlirdə Azərbaycanın payı 80 faiz olacağı müəyyən edilmişdi. Həmin il de- kabnn 14-də Xəzərdə «Dan ulduzu» və «Əşrəfi» yataqlannm birgə işlədilməsi üzrə ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı və Yaponiya, 1997-ci il yanvarın 13-də «Lənkəran-dəniz» və «Talış-dəniz» yataqlarının birgə is- tisman üzrə Fransa neft şirkətləri ilə ADNŞ arasında sazişlər bağlandı. 1997-ci il avqustun l-də Vaşinqtonda Ağ evdə ABŞ-ın «Şevron», «Ek- son», «Mobib> və «Amoko» şirkətləri ilə ADNŞ arasında Xəzərin Azərbaycan sektorundakı «Abşeron», «Naxçıvan», «Oğuz» və «İnam» neft yataqlarında birgə iş haqqında üç yeni müqavilə imzalandı. Ümumiyyətlə, 1994-2000-ci illərdə dünyanın 14 ölkəsinin 32 neft şirkəti ilə 21 müqavilə bağlandı. Bu şirkətlərə xidmət göstərən 400-ə qədər xarici şirkətlə işbirliyi yaradıldı. Bu müqavilələrdə Azərbaycana 60 milyard dollar sərmayə yatıniması nəzərdə tutulurdu. 2002-ci ilədək artıq 6 milyard dollar xarici investisiya qoyulmuşdu. «Azəri», «Çıraq», «Günəşli» neft yataqlarından çıxarılacaq ilkin neftin Qara dənizə Rusiya və Gürcüstandan keçən «Şimal» və «Qərb» neft kəmərləri ilə daşınacağı barədə müqavilələr bağlandı. 1997-ci ilin oktyabnnda «Şimal», 1999-cu ilin aprelində isə «Qərb» kəməri istifadəyə verildi. İldə 50 milyon ton neft nəql edə biləcək 1730 km-Iik Ba- kı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac kəmərinin çəkilməsi haqqında saziş bağlandı. 508 Böyük siyasi və iqtisadi əhəmiyyəti olan bu müqavilələrin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi daim dövlətin və şəxsən prezidentin diqqət mərkəzində idi. 1995-
ci ilin aprelində «Əsrin müqaviləsi»ni reallaşdırmaq üçün Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti (ABƏŞ), 1996-cı ilin aprelində «Qarabağ» strukturu üzrə müqaviləni həyata keçirmək üçün «Xəzər» Beynəlxalq Neft Şirkəti, habelə başqa müqavilələr üzrə Əməliyyat şirkətləri təşkil olundu. Bu şirkətlər qazma qurğularından, infrastrukturlardan birgə istifadə etmək üçün xüsusi klub yaratdılar. ABŞ-ın «Ekson», «Amoko», «Yunokol» və «Penzoyl», Böyük Britaniyanın «Britiş», «Petrolium», Yaponiyaran «İtoçi», Norveçin «Statovl», Səudiyyə Ərəbistanın «Delta», Rusiyanın «Lukoyb>, Fransamn «Elf Aki- ten» və «Totob>, İtaliyanın «Acip» kimi dünyanın ən qabaqcıl neft şirkətləri Azərbaycanın neft, neft-maşınqayırma sənayesinə müasir texnologiyalar gətirdilər. Neft donanması, infrastmktur yenidən quruldu. «Bata» elmi-tədqiqat geofizika gəmisi modernləşdirilib dünyamn ən mükəmməl geofizika gəmilərindən birinə çevrildi. «Xəzərdənizneft» yanmdalma qazma qurğusu yenidən bəıpa edildi, «Dədə Qorqud» adı ilə ikinci həyata başladı. «Şelf-5» qazma qurğusu əsaslı şəkildə yenidən qurulmağa, müasir avadanlıqla təchiz olunmağa başlandı. 2000-ci ildə müasir çoxflınksiyalı, özüqakan «Qurtuluş» qazma qurğusu istifadəyə verildi. «Tofiq İsmayılov» adına dalcıq, «Azərbaycan», «İsrafil Hüseynov» adına kran gəmiləri təmir edilib yeni avadanlıqlarla təchiz olundu. «Çıraq-1» platforması beynəbcalq standartlara uyğun, Qərb texnologiyası əsasında yenidən quruldu. Bu platformadan sahilədək 120 m dərinlikdə 176 km-lik neft, Neft Daşlarına 48 km-lik qaz kəmərləri çəkildi. Sanqaçal terminalı tikildi. Zığ zavodu sualtı boru istehsalı üzrə modernləşdirildi. 1994-
şirkətin təmsil olunduğu beynəlxalq neft-qaz sərgiləri təşkil olundu. Yüzlərlə azərbaycanlı mütəxəssis dünyanın ən qabaqcıl neft şirkətləri bazasında yeni texnologiya və iş metodlarına yiyələndi. ABƏŞ-də 400 nəfərdən çox milli kadr işlə təmin olunmuşdu. Subpodrat işlərinin hamısını 3 minə yaxın yeni kadr yerinə yetirirdi. «Xəzər» Beynəlxalq Neft Şirkəti işçilərinin 79, «Şahdəniz» müqaviləsi üzrə işçilərin 70 faizi azərbaycanlılardan ibarət idi. Bakı neftçilərinin böyük təcrübəsi yüksək qiymətləndirilir və ondan səmərəli istifadə olunurdu. Neft şirkətlərinin beynəlxalq tenderlərdə bağladığı müqavilələrin 20 faizdən çoxu Azərbaycan şirkətlərinin və onun xarici ölkələrin şirlratləri ilə birgə yaratdığı müəssisələrin payına düşürdü.
Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|