,
k
m
, kürəşəkilli süxur
296
hissəcikləri üçün isə
4
0
,
k
m
;
h
d
asılı vəziyyətdə qalan ən
böyük hissəciyin diametri;
s
və
m
.
q
uyğun olaraq süxurun
və qazıma məhlulunun sıxlığıdır.
Süxur hissəciyinin diametri aşağıdakı kimi təyin edilir.
m
.
q
s
d
h
g
k
d
0
6
(12.4)
burada,
0
dinamik sürüşmə gərginliyi, Pa;
d
k
təcrübədən
alınan əmsalın qiyməti hissəciyin diametrindən asılıdır (şəkil
12.1).
Şəkil 12.1. R.İ.Şişenko tərəfindən çıxarılmış k
d
forma
əmsalının qiyməti.
Təcrübədə (12.4) düsturuna
0
əvəzinə çox zaman statik
sürüşmə gərginliyi (
) qəbul edirlər, belə ki, bir çox qazıma
məhlulları bütün sürət qradiyentinin dəyişmə intervalında özlü
plastik modelə tabe olmur.
3
6
h
h
V
d
(12.5)
297
Burada
6
3
h
h
d
V
olar.
Düzgün formada olmayan hissəciklər üçün kürənin
ekvivalent diametri istifadə olunur.
Şaroşkalı balta ilə qazılmış süxur hissəciklərinin
diametrini təyin etmək üçün aşağıdakı ifadədən istifadə etmək
lazımdır:
h
b
l
.
d
h
56
0
(12.6)
burada l-quyudibi müstəvidə balta dişlərinin maksimal addımı;
b
quyudibi müstəvidə balta dişinin eni;
h
balta dişinin
hündürlüyüdür.
Quyu divarından süxur qırıntılarının qopduğu halda
hissəciyin hesablama diametrini quyu divarı ilə qazıma
borusunun muftası arasında qalan halqavarı aralığı qəbul etmək
olar.
Almazlı baltadan istifadə olunan zaman dağıdılmış süxur
hissəcikləri müqayisədə çox kiçik olduğundan onların quyu
ağzıına qaldırılması çətinlik törətmir.
m
k
g
k
3
4
ifadəsinin
qiymətinin
0
d
d
a
h
parametrindən asılılığını aşağıdakı qrafikdən
təyin etmək olar (şəkil 12.2).
Burada
0
d
asılı vəziyyətdə qalan ən böyük hissəciyin
diametridir. Məsələn,
3
a
olduqda çökmə rejimini laminar,
7
3
a
olduqda keçid,
7
a
olduqda turbulent qəbul etmək
olar.
Laminar rejimdə
298
a
d
U
h
0
, (12.7)
burada
plastik özlülük,
san
Pa
;
a
təcrübədə təyin
olunan funksiyadır (şəkil 12.3).
Süxur hissəciyinin tələb olunan qalxma sürəti w aşağıdakı
ifadədən təyin oluna bilər:
h
.
b
m
V
d
D
D
w
2
2
2
, (12.8)
burada
m
qazımanın sürəti;
h
.
b
V
bərk hissəciyin qazıma
məhlulunda nisbi həcmidir.
Şəkil 12.2. Ritinger düsturunda k əmsalının dəyişməsi:
1-kürə; 2-müstəvi hissəcik.
299
Şəkil.12.3. R.İ.Şişenko tərəfindən çıxarılmış
a
funksiyasının dəyişməsi:
1,2 – uyğun olaraq nəzəri və təcrübi məlumatlar.
Qazıma məhlulunda süxur hissəciklərinin buraxıla bilən
maksimum nisbi həcmi artdıqda salnik yaranma və tutulma
qorxusu yaranır, praktiki hesablamalarda
%
V
h
.
b
5
qəbul edilir
(əgər qazıma məhlulu su və ya başqa az özlüklü yünğül
mayedirsə 2%-ə qədər azalır). Praktiki hesablamalar üçün
hissəciyin qalxma sürəti
u
w
3
1
,
0
qəbul olunur. Bir çox
hallarda
san
/
m
,
,
6
0
4
0
qəbul edilməsi tövsiyə edilir.
Quyuların ağırlaşdırılmış qazıma məhlulu ilə yuyulması zamanı
aşağı həddən, ağırlaşdırılmamış az özlüklü qazıma məhlulu
tətbiq edildikdə yuxarı həddən istifadə edilir. Dayanıqsız gillər
olan intervallarda boruarxası fəzada maye selinin sürətini 1.2
m/san qədər artırırlar. Qısa müddətdə boruarxası fəzada sürətin
0.2 – 0.3 m/san qədər azaltmaq olur. Bunlardan başqa
Mühəndis hesabatlarında boruarxası fəzada qazıma məhlulunun
minimum buraxıla bilən sürət həddinin baltanın ölçülərindən
asılılığını təyin etmək üçün xarici ölkələrdə tətbiq edilən
empirik asılılıqdan (şəkil 12.4) istifadə etmək olar.
|