Qalınlaşdırılmış divarlı qazıma boruları.
Qalınlaşdırılmış divarlı qazıma boruları özlüyündə divarı
böyük qalınlıqlı qazıma borusudur və beləliklə 1 p.m. çəkisi
artırılmışdır.
Qalınlaşdırılmış divarlı və spiral novlu qazıma boruları.
Qalınlaşdırılmış divarında maşınla işlənmiş spiral şəkilli
novları olan qazıma boruları da buraxılır. Bu tip boruların
gövdəsində aralıq yeyilməyə qarşı qalınlaşma olmur.
Kompression qazıma boruları.
Böyük inhiraflı maili-istiqamətlənmiş və üfüqi quyuların
qazılmasının inkişafı ilə əlaqədar kompression qazıma boruları
yaranmağa başladı (həmçinin bu borular sıxılıma şəraitində
işləmək üçün).
Bu tip qazıma borularında quyu lüləsində işləyən zaman
yorulmaya və mexaniki yeyilməyə qarşı gövdədə iki və ya üç
yeyilməyə qarşı qalınlaşma hissələri olur. Bu borular əsasən
üfüqi quyuların qazılması zamanı daha çox tətbiq edilir.
Ucları qaynaq edilmiş qazıma boruları iki tipdə (UGQB
və UXQQB) hazırlanır. UGQB tipli borularda uc qaynağı
borunun gövdəsində, UXQQB tipli borularda isə ucları xaricə
qalınlaşdırılmış hissədə yerinə yetirilir (şəkil 4.5). Ona görə də,
UGQB boruları rotor qazıma üsulunda yaranan qüvvələrin tə-
sirinə qarşı nisbətən zəif alındığından, ancaq turbin qazıma
üsulunda, UXQQB tipli borular isə möhkəm alındığından hər
iki qazıma üsulunda işlədilir.
Ucları qaynaq edilmiş xaricə qalınlaşdırılmış QQQB
(TBPV) qazıma boruların ölçüləri, kütləsi və sərtliyi cədvəl
4.3-də göstərilmişdir.
Geoloji kəşfiyyat qazıması üçün işlədilən boruların
diametrləri 60, 73 və 80 mm, uzunluqları isə 4,5 və 6 m olur.
Quruluş cəhətdən bu borular UGQB boruları ilə eyni olur.
103
Şəkil 4.5. Ucları qaynaq edilmiş daxili bərabər kanallı
qazıma boruları
a – UGQB tipli; b – UXQQB tipli
4.4.Yüksək etibarlı yüngülxəlitəli qazıma boruları.
Dərin, böyük inhiraflı maili və üfüqi quyuların qazılması
zamanı ekstremal yük və temperatur şəraitində istismar olunan
və etibarlılığı ilə təmin edən qazıma kəməri son dərəcə
lazımlıdır.
Qazıma kəməri və onun ayri-ayrı seksiyalarının çəkisi
quyuların qazəlmasının texniki-iqtisadi göstəricilərinə əsaslı
surətdə təsir göstərir.
Yüksək etibarlı yüngülxəlitəli qazıma boruları D 16T
markalı alüminium xəlitədən hazırlanır (şəkil 4.6). Boruların
hazırlandığı xəlitədə manqan, mis, alüminium və s. kimi
qarışıqların olması turşuların, dəniz sularının, duzların və başqa
üzvi maddələrin təsirinə qarşı onların davamlılığını artırır.
Polad borular qazıma məhlulu içərisində öz çəkisinin təxminən
15 – 20%-ni azaltdığı halda, YQB boruları 40%-dən çox
azaldır.
104
Cədvəl 4.3.
Ucları qaynaq edilmiş xaricə qalınlaşdırılmış (TBPV) qazıma borularının ölçüləri,kütləsi və
sərtliyi.
B
or
unun
d
ia
m
et
ri
,m
m
B
or
unun
d
iva
rı
nı
n
qa
lı
nl
ığı
,m
m
Q
al
ınl
aş
dı
rı
lm
ış
h
is
sə
ni
n
xa
ri
ci
di
am
et
ri
,m
m
Q
al
ınl
aş
dı
rı
lm
ış
h
is
sə
ni
n
di
va
rı
nı
n
qa
lı
n
lı
ğı
,m
m
B
ir
lə
şdi
ri
ci
ni
n
xa
ri
ci
di
am
et
ri
,m
m
B
ir
lə
şdi
ri
ci
y
iv
Kütləsi,kq
Sərtliyi,kN
m
2
H
am
ar
bor
unun
щ
ам
ар
1
m
-ni
n
B
ir
lə
şdi
ri
ci
uc
la
rı
n
bi
r
kom
pl
ekt
in
in
Ə
yi
lm
əd
ə,
E
İ
B
ur
ul
m
ada
,E
İ
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
73
6
7
8
81
9,5
10,5
11,5
108
З-88
9,9
11,4
12,8
27,3
27,5
27,7
150
168
184
114
128
140
89
6
7
8
97
9,5
10,5
11,5
120
З-102
12,3
14,2
16,6
29,6
29,9
30,2
284
320
354
216
244
270
114
7
8
9
10
122
10,5
11,5
12,5
13,5
155
З-133
18,5
20,9
23,3
25,7
48,0
48,5
49,0
49,5
716
797
872
944
546
607
664
719
105
C
ədvəl 4.3-nin ardı
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
127
7
9
10
135
11
12
13
14
170
З-147
20,7
23,5
26,2
28,9
47,0
47,5
48,5
48,5
1000
1116
1226
1330
762
850
934
1013
146
8
9
10
11
154
12
13
14
15
188
З-161
27,2
30,4
33,5
36,6
64,0
64,5
65,0
67,0
1739
1916
2085
2246
1325
1460
1589
1711
Qeyd: Buraxıla bilən hədd qalınlaşdırılmış hissənin diametri
1,0 mm, birləşdiricinin
xarici diametri
0,5 mm, hamar borunun kütləsi+9%. Borunun uzunluğu 12,4 və 8,5m.
106
Bu tip borular yüngülləşdirilmiş polad qıfıllarla bir-biri
ilə birləşdirilir.
Alüminum ərintilərini, qazıma boruları hazırlamaq üçün
ənənəvi polad materialdan fərqləndirən əsas cəhət onun
qiymətli fiziki-mexaniki xassələrə malik olmasıdır.
Alüminium ərintisinin xüsusi çəkisi və elastiklik
modulu polada nisbətən demək olar ki, 3 dəfə aşağıdır,
xüsusi möhkəmliyi isə (dağılmada möhkəmlik həddinin
xüsusi çəkiyə olan nisbətidir) 1,5 – 2 dəfə yüksəkdir.
Alüminium ərintisinin korroziya davamlılığı, karbon qazlı
hidrogen-sulfid aqressiv mühitində ancaq yüksək xrom
tərkibli xüsusi ərintilərlə müqayisə etmək olar. Praktiki
olaraq başlanğıc materialın qeyri məhdud ehtiyatı
alüminium ərintisi istehsal etmək üçün onların istehsalını
çox ucuz edir. Alüminium xəlitədən hazırlanmış yüksək
etibarlı yüngülxəlitəli qazıma borusu praktiki olaraq
yüksək möhkəmliyə malik olan analoji borunun qiymtinə
başa gəlir.
Şəkil 4.6. Yüksək etibarlı yüngülxəlitəli qazıma boruları
a)
hamar YQB; b) orta hissədə qalınlaşdırılmış YQB;
c) spiral şəkilli YQB
107
Yüksək etibarlı yüngülxəlitəli
qazıma borularının kiçik
möhkəmliyi, onun yüksək intensivlikli əyriliyə malik maili
və üfüqi quyuların qazılmasında istifadə olunmasına
imkan verir.
Yüksək etibarlı yüngülxəlitəli qazıma boruları 73, 93,
114, 129 və 147 mm diametrlərdə, ucları daxilə qalınlaşdırılmış
halda hazırlanır. Diametrləri 73, 93 mm olan borular 9 m və
diametrləri 114,129, 147 mm olan borular isə 12 m
uzunluğunda istehsal edilir.
4.5.Ağırlaşdırılmış qazıma boruları (AQB)
Ağırlaşdırılmış qazıma boruları (AQB) – qalın divarlı
qazıma borusudur, qazıma kəmərinin aşağı hissəsinin (QKAH)
sərtliyini, dayanıqlığını və baltaya oxboyu yükün verilməsini
təmin etmək, quyu lüləsinin təbii olaraq əyilməsinin qarşısını
almaq
məqsədilə
qazıma
kəmərinin
aşağı
hissəsində
yerləşdirilir. Qazıma zamanı baltaya verilən oxboyu yük
nəticəsində kəmərin aşağı hissəsi həmin yükə müvafiq olan
uzunluqda sıxılır və əyilməyə meyl edir. Qazıma kəmərinin
aşağı hissəsinin quyu dibində əyilməsi hallarında balta şaquldan
uzaqlaşır və quyunun gövdəsi əyilir.
Odur ki, bu hal ilə mübarizə məqsədilə AQB-dan istifadə
edirlər.
Balta üzərinə veriləcək oxboyu yükün qiymətinə müvafiq
AQB-nin uzunluğu 20-25% ehtiyatla qəbul edilir. Bununla da
QKAH-nin dayanıqlığı təmin edilmiş olur. Balta üzərinə
verilən oxboyu yükün təsirindən qazıma kəmərinin aşağı
hissəsi sıxılır, yuxarı hissəsi isə dartılmış vəziyyətdə olur. Bu
iki hissənin sərhədində istiqamətləri müxtəlif olan dəyişən
gərginliklər (dartılma və sıxılma gərginlikləri) alındığı üçün
həmin neytral kəsik ən təhlükəli kəsik adlanır. Məhz bu səbəbə
108
görə balta üzərində yerləşdiriləcək AQB elə uzunluqda
olmalıdır ki, neytral kəsik AQB-nin üzərinə düşsün və kəmərin
sınması baş verməsin.
Balta üzərinə verilən oxboyu yükə görə AQB-nin
uzunluğunu, kəmərin qazıma məhlulunun yüngülləşməsini də
nəzərə almaqla, aşağıdakı düsturla hesablamaq mümkündür.
Rotor və yuxarı intiqal sistemi ilə qazıma üçün
Dostları ilə paylaş: |