Dərslik Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 12. 06. 2009-cu IL tarixli, 17 saylı kollegiya iclasının və
Yüklə 16 Kb. Pdf görüntüsü
|
2.Epidemik göstərişlərə əsasən aparılan peyvəndlər. Planlı peyvəndlərin təqvimi < sy > - Peyvənd Doğuşdan sonra 12 saat ərzində B hepatiti əleyhinə Doğuşdan sonra 4-7 gün ərzində BCG, OPV-O 2 aylıq DGR-l,OPV-l,B hepatiti 3 aylıq DGT- 2, OPV -2 4 aylıq DGT-3, OPV-3, B hepatiti 12 aylıq Qızılca, epidemik parotit, məxmər ək 18 aylıq DGT-4, OPV - 4 6 yaş DT, Qızılca, epidemik parotit, məxmər ək Vaksinoprofüaktika peyvənd kabineti olan uşaq poliklinikalarında həyata keçirilir. Hokim-immunoloq peyvəndləri təşkil edir və immunizasiyaya dair məsləhətlər verir. Yaksinasiya məktəbəqədər uşaq müəssislərində və məktəblərdə bu müəssisələrin tibb heyəti tərəfindən yerinə yetirilir. Kənd yerlərində peyvəndlər müalicə-profilaktika idarələrinin işçiləri və ya müvəqqəti peyvənd məntəqəsində yaradılmış xüsusi briqada tərəfindən yerinə yetirilir. Böyüklərə peyvəndlər ümumi tibb şəbəkəsi və müəssisələrin tibbi xidməti tərəfindən aparılır. Son illərdə böyüklərə edilən vaksiansiyanın səviyyəsinin yüksəldilməsinə daha çox diqqət verilir. Tetanusa qarşı təcili profilaktika və quduzluq əleyhinə peyvəndlər travmatoloji məntəqələrdə aparılır. Revaksinasiya başa çatdırılmış vaksinasiyadan müəyyən müddət keçdikdən sonra vaksinin yeridilməsidir ki, o öz növbəsində birinci immunizasiya ilə məhdudlaşa və ya buster immunizasiya ilə tamamlana bilər. Vaksinlərin yeridilməsi adətən postvaksinal immuniteti müşayiət edən ümumi və yerli reaksiyaların yaranmasına səbəb olur. Reaksiyaların ifadə dərəcəsi preparatdan və orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Vaksinə qarşı reaksiya 1-2 sutkadan sonra baş verir, 2-8 sutka qalır, adsorbsiya olunmuş anatoksinlər yeridildikdə isə inyeksiya yerində şişkinlik 15-30 sutka saxlanır. Vaksinə qarşı ümumi reaksiyalar temperaturun 37,5-38,5°C həddində yüksəlməsi, halsızlıq, bayılma, qusma, konyunktivit, 112 downloaded from KitabYurdu.org burun-udlaqda kataral dəyişikliklər şəklində təzahür edir. Vaksinə qarşı reaksiya adətən 10-12 saat sonra əmələ gəlir və 1,5-2 sutka ərzində saxlanır. Vaksinlərin əksəriyyəti üçün ümumi reaksiyaların tezliyi 7%- dən yüksək olmamılıdr, ümumi güclü reaksiyalar qızılca vaksinində 4%-dən, AGDT - 1%-dən yüksək olduqda işlədilməsinə icazə verilir. Vaksinə qarşı qeyri-adi güclü reaksiyaların yaranması da mümkündür. Onlar xüsusi müalicə tələb edir və peyvənd almış şəxslər göstərişə əsasən hospitalizasiya edilirlər. Milli peyvənd təqviminə daxil edilmiş profilaktik peyvəndlər və epidemik göstərişə görə aparılan peyvəndərlə əlaqədar baş verən postvaksinal ağırlaşmalar profilaktik peyvəndlər nəticəsində əhalinin sağlamlıq vəziyyətinin ağır və davamlı pozulmasına səbəb olur. Əlavə reaksiyalardan fərqli olaraq, vaksinasiyanın ağırlaşmaları çox nadir hallarda rast gəlir. Yerli ağırlaşmalara diametri 3 sm-dən böyük olan və oynaqdan kənara çıxan şişkinlik; inyeksiya yerində irinli (vaksinasiya qaydaları pozulduqda) və «steıil» (BÇJ-nin düzgün yeridilməməsi) iltihab aiddir. Ümumi ağırlaşmalar qrupunu təşkil edir: • temperaturun 40°C-dən çox artması və intoksikasiya ilə müşayiət olunan son dərəcə güclü ümumi reaksiyalar; MSS-nin zodolənməsi ilə gedən ağırlaşmalar (davamlı, kəskin uşaq ağlaması, qıcolmalar, ensefalopatiyalar, postvaksinal seroz meningit); • vaksin mikroorqanizmi nəticəsində yayılmış infeksiya; • müxtəlif orqanların (böyrəklərin, oynaqların, ürəyin, mədə- bağırsaq yolunun və s.) zədələnməsi; • yerli (Kvinke ödemi) və ümumi xarakterli (allergik səpgilər, boğaz ağrısı, təngnəfəslik, müvəqqəti yüksək qanaxma, toksik- allergik vəziyyət, ürəkgetmə, anafilaktik şok). Anafilaktik şok son dərəcə nadir ağırlaşma sayılsa da, onu istənilən vaksin törədə bilər. Ağırlaşmalar adətən peyvənddən sonra ilk 30 dəqiqə müddətində inkişaf edir və renimasiya tədbirləri tələb edir. Uşaqlarda anafilaksiyanm analoqu kollaps sayılır. Bədən temperaturu artmadan baş verən qıcolmalar AGDT vaksinasiyası zamanı rast gəlir. Febril qıclolmalardan fərqli olaraq, onlar beynin müəyyən sahələrinin və beyin qişalarının vaksin antigenləri ilə qıcıqlanması və ya onlara qarşı reaksiyanın yaranması ilə bağlıdır. 113 downloaded from KitabYurdu.org Ağır fəsadların olması vaksinayalara qarşı əks-göstərişlərin işlənib hazırlanmasına ehtiyac yaratdı. Əks-göstəıişlər bölünür: • həqiqi - vaksinlərə dair təlimatlarda sadalanan əks-göstəıiş- lordir, onlar adətən vaksinin müəyyən komponenti tərəfindən törədilir (AGDT vaksinində göyöskürək komponenti); • yalançı - həqiqətdə onlar yoxdurlar, ancaq həkimlər və pasi- ycntlər tərəfindən yaranmış və müəyyən mülahizələr əsasında vaksinasiyadan yayınmaq üçün verilmişdir - məsələn, pcrinatal eıısefalopatiya; • mütləq - mütləq qüvvəyə malik əks-göstərişlər, bu zaman həmin peyvənd heç bir şəraitdə yeridilmir; • nisbi - həqiqi əks-göstərişlər olub onun yeridilməsi haqqında son qərar bir sıra amillərin - epidemiyaların yaxınlaşması, infeksiya mənbəyi ilə təmas ehtimalının dərəcəsi əsasında, həkim tərəfindən verilir; • müvəqqəti - əks-göstərişlər həmin anda var, lakin müəyyən müddət keçdikdən sonra o, götürülə bilər (məsələn KRVI zamanı peyvənd edilmir, ancaq sağaldıqdan sonra peyvəndlərə icazə verilir); • daimi - bu zaman hətta müəyyən müddət keçidik dən sonra belə əks- göstərişlər götürülmür (məsələn, birincili immundefisit zamanı); • ümumi - bütün peyvəndlər üçün ümumi sayılır: məsələn, temperaturun yüksəlməsi ilə müşayiət edilən kəskin infeksiyaların olması, xronik xəstəliyin ağırlaşması və ya kəskin xəstələnmə; • xüsusi - yalnız həmin peyvəndə və ya konkret vaksinə aid olan, lakin digərlərinə aid olmayan əks-göstərişlər (hamiləlik - diri vaksinlərlə, məsələn, məxmərək, sarı qızdırma üçün əks- göstəıişdir, ancaq inaktivasiya olunmuş preparatlarla - qrip, V hepatitinə qarşı vaksinasiya edilə bilər). Profilaktik vaksinlərin yaradılması idarə olunan infeksiyaların ləğv edilməsi məsələsini real etmişdir. Tdarə olunan infeksiyalar - kütləvi tətbiq olunan, uzunmüddətli və davamlı immunitet yaradan, vaksinlərlə xəstələnmə səviyyəsi azaldılan xəstəliklərdir. 1980-ci ildə ləğv edilmiş təbii çiçəkdən və ləğvi artıq başa çatdırılmaq üzrə olan poliomielitdən başqa, hazırda qızılca, məxmərək, epidemik parotit, B hepatiti, sarı qızdırma və B tip hemofil infeksiyanın ləğvi məsələsi gündəmdədir. 114 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|