Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil

Pasterellyoz zamanı orqanların patoloji anatomik dəyişiklikləri.

1-  toyuqların qara ciyərində çoxlu sayda nekroz ocaqları;

2-  epikardda qan sağıntılan;

3-  buzovun dalağının kapsulası altında nöqtəşəkilli qan sağıntılan (petexiyalar);

4-  üdkisəsinin böyüməsi;

5-  qoyunun nazik bağırsağmda hemorragiyalar.

479

---

Donuzların qızıl yeli zamanı dəyişikliklər:

1-  xəstəliyin iti gedişi zamanı ölmüş cəsəd;

2-  yarımiti gedişdən ölmüş cəsəd;

3-  düzbucaq  və  rombşəkilli  eritematoz  ləkələr  (a-başlanğıc,  b-sonuncu 

mərhələdə);

4-  xəstəliyin xroniki gedişi zamanı dərinin nekrozu;

5-  ürək klapanlarında fibrin toplanması.

480

---

» 

•

Donuzların taunu zamanı orqanların patolojianatomik dəyişiklikləri:

1-  dəridə ləkəşəkilli qan sağıntıları (ekximozlar);

2-  udlaq və damağın selikli qişasında qan sağıntıları,

3-  mədənin selikli qişasında nöqtə şəkilli qan sağıntıları (petexiyalar);

4-  böyrəyin kapsulası altında qan sağıntıları;

5-  yoğun bağırsaq selikli qişasında taun butonları; 

dalaqda hemorroji infarkt.

481

---

TİP YASTI QURDLAR (PLATNEL  MİMTNES)

SİNİF  LENTŞƏKİLLİ QURDLAR (CESTOİDEA)

Sestodlar

I-  skolekslər 

(başcıqlar), 

II-cinsin  yetişkənliyə  çatmış 

hermafrodit 

buğumlar, 

III  -   cinsi  yetişkənliyə  çatmış  buğum,  IV-enlilent  qurdun  başcıq 

hissəsinin  eninə  kəsiyi:  a-eililent  qurdu  (Diphyllhbothrium  latum):  1  -   botridi;  2- 

böyümə zonası; 3-simıs kisəsi; 4 -balalıq yolu;  5- balalıq;  6-sarıhqlar;  7-yumurtalıq;

8-  ootin;  9  -balalığm  çıxarıcı  dəliyi;  10-Melis  cisimciyi;  11-toxumluqlar;  b-donuz 

soliteri  (Taenia  solium):  v -  öküz  soliteri  (Taeniarhytshus):  q-kiçik  lent  qurdu 

(Nymenoiepis nana);  1- qarmaq]] tac: 2-əmiziklər;  3-böyümə sahəsi;  4-toxumluqlar; 

5-balalıq;  6-yumurtalıq;  7-Melis  cisimciyi;  8-ootip;  9-sarılıqlar;  10-  yumurta  ilə 

dolmuş balalıq;  11-balalıq yolu;  12- toxumçıxarıcı kanal.

482

---

TİP.  Y A S TI  QURDLA R  (PLA TH ELM İN TEH IS)

SİNİF.  SO RUCU  QURDLA R  (TREM ATODA)

Qan sorucu qurdunun xarici görünüşü ve heyat  dövriyyəsi: 

(Schistosoma haemotobium):

1-cinsi yetişkənliyə çatnuş fərd-marita (dişi və erkək); 2-axırmcı sahib; 3- 

yumurta; 4-mirasidi;  5-arahq sahib (a-Viliniadae  fasiləsindən olan ilbiz); 6- 

sporosista;  7-ana redi;  8-qız redi; 9-serkari.

483

---

TİP. YASTI QURDLAR (PLATHELMİNTHES)

SİNİF.  LENT QURDLAR, SESTODLAR (CESTOİDEA)

Öküz  soliterinin  xarici  görünüşü  və  həyat  dövriyyəsi  (Taəniarhychus 

sağinatus):

1-yaşlı fərd; 2-axırıncı sahib;  3—hərəkətli buğum; 4-yumurta;  5-aralıq sahib; 6- 

fınna (sistiserk); 7-əsas sahibin bağırsağında sistiserkin inkişafı; 8-finnah ət.

TİP.  YASTI QURDLAR (PLATHELMİNTHES)

SİNİF.  LENTŞƏKİLLİ QURDLAR (CESTOİDEA)

Enlilənt qurdun xarici görünüşü və həyat dövriyyəsi (Diphyllobothrium latum):

484

---

1-yetkin  fərd;  2-son  sahiblər;  3-yumurta;  4-  korosidi;  5-birinci  aralıq  sahib- 

siklon  (Copepoda  dəstəsi);  6-proserkoid;  7-ikinci  aralıq  sahib  (yırtıcı  balıqlar);  8 

pleroserkoid; 9-pleroserkoid balığın əzələlərində.

TİP. YASTI QURDLAR (PLATHELMİNTHES)

SİNİF. LENT QURDLAR, SESTODLAR (CESTOİJEA)

öküz  soliterinin  xarici  görünüşü  ve  həyat  dövrüyyəsi  (Taeniarhynchus 

saginatus):

1-yaşlı  fərd;  2-axırıncı  sahib;  3-hərəkətli  buğum;  4-yumurta;  5-aralıq  sahib;  6- 

flnna (sistiserk); 7- əsas sahibin  bağırsağında sistiserkin inkişafı;  8-finnaIı ət.

485

---

TİP. YASTI QURDLAR (PLATHELMİNTHES) 

SİNİF SORUCULAR (TREMATODES)

Larsetəbənzər  sorucunun  xarici  görünüşü  və  həyat dövriyyəsi  (Dicrocoelium 

lanceatum):

1-cinssi yetişkənliyə  çatmış forma;  2- əsas sahiblər;  3-yumurta; 4-birinci aralıq 

sahib  (Zebrina  cinsindən  olan  quruda  yaşayan  ilbiz);  5-mirasidi;  6-birinci  dərəcəli 

sporosista;  7-ikinci  dərəcəli  sporosista;  8-serkari;  9-sista  topası;  10-ikinci  aralıq 

sahib (Formica cinsindən olan qarışqa);  11-metaserkari.

486

---

Lansətebənzər  sorucunun xarici görünüşü və həyat dövriyyəsi (Dicrocoeiium 

lanceatum)

I  -cinsi yetişkənliyə çatmış forma; 2 -əsas sahiblər;  3 -yumurta; 4 -birinci aralıq 

sahib 

(Zebrina

 cinsindən olan quruda yaşayan ilbiz);  5- mirasidi; 6 -birinci dərəcəli 

sporosista; 

1

  -ikinci  dərəcəli  sporosista;  8  -serkari;  9 -  sista  topas;  10  -ikinci aralıq 

sahib 

(Formica

 cinsindən olan qarışqa);

II-metaserkari.

487

---

Qansorucu həşərat

1-mığmığa  (Erkək); 2-mığmığa (dişi);  3-nəm milçəyi; 4-ağcaqanad; 5-böyük boz 

göyün; 6-hünü (erkək); 7-hünü (dişi).

Maiyariya plazmodiumun inkişaf dövriyyəsi

Plasmodium falciparum-un

 

ş 

5 

ə 

1-sporozitlərm  tüpürcək  vəzisi 

axarından  çıxmış  və  onların  qaraciyər  hüceyrələrinə  daxil  olması  ;  2-4  qaraciyər 

hüceyrələrində şizoqoniya;  5-10-eritrositlərdə  şizoqoniya;  10-16-qametoqoniya;  17- 

dişi  cinsi  qamet;  18  -mikroqametin  əmələ  gəlməsi;  19-mayalanma;  20-ziqot;  21- 

ookinet;  22-24-oosistanın  inkişafı;  25-yetişmiş  sistanın  partlamas və sporozoitlərin 

çıxması; 26  sporozoitlər tüpürcək vəzilərində.

ə 

ş 

ö 

ə  1 sporozuitlərin tüpürcək

vəzisi  axarından  çıxması  və  onlarm  qaraciyər  hüceyrələrinə  daxil  olması;  2-4- 

qaraciyər 

hüceyrələrində 

şizoqoniya: 

5-9-eritrositlərdə 

şizoqoniya; 

9-14-

qametoqoniya;  15-dişi  cinsi  qamet;  16-  mikroqametin  əmələ  gəlməsi;  17- 

mayalanma;  18-ziqot;  19-ookinet;  20-21  -   oosista;  22  -   yetişmiş  oosistanın 

partlaması və sporozoitlərin

TİP.  BUĞUMAYAQLILAR (ARTHROPODA) 

SİNİF.  HƏŞƏRAT (JNSECTA)

488

---