Dərslik (I hissə)
Yüklə 3,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
102
müəyyən dəyiĢikliklər olur. Çünki inteqrasiya dərsə verilən müasir tələblərdən biri olsa da, fənlərarası inteqrasiya yaradar- kən müəllim bilməlidir ki, yaxınlıq dərəcəsinə görə fənlər üç qrupa ayrılır.
Nisbətən yaxın fənlər
Uzaq fənlər Birinci qrupa daxil olan fənlər arasında təbii əlaqələr yaratmaq üçün imkanlar daha geniĢdir. Bu zaman inteqrasiyanın məzmunu daha rəngarəng və əhatəli olur. Yəni bu zaman : 1. Hər iki fənnə aid bir bacarıq müəyyən bir dərsdə for- malaĢdırılır (hər iki fənnə aid məlumatlardan istifadə etməklə), təkrara yol verilmir. 2. Ġnteqrasiya nəticəsində bir fənnə aid müəyyən bir dərsdə keçilən mövzu digər bir fənnə aid dərsdə daha da təkmilləĢ- dirilir, dərinləĢdirilir. 3. Qohum fənlərə aid məlumat və faktların müqayisəli öyrənilməsinə də müraciət olunur. Ġkinci qrupa aid fənlərin inteqrasiyasından istifadə edərkən müəllim mövzuyla bağlı hər hansı geniĢləndirmələr apara bilər. Bu zaman: 1. ġagirdlər tədris edilən fəndən əlavə digər fənlərə aid məlumat və faktlar da əldə edir. 2. ġagirdlərin əvvəlki bilik və bacarıqları möhkəmlənir. Uzaq fənlərin inteqrasiyası isə inteqrasiyanın aĢağıdakı ümumi məzmuna malik olmasını göstərir: 1.
ġagirdlər bəzi terminlərin mənasını tam anlayır. 2.
Onların hazırda əldə etdikləri bilik və bacarıqların digər elm sahələrində də iĢə yaradığının Ģahidi olurlar. Birinci sinifdə fənlərarası inteqrasiyanın məzmununa bəzi əlavələr edilir ki, bu da onların inkiĢafını stimullaĢdırır. Ümumi nəticələr: 1. ġagirdlər öyrəndikləri yeni sözlər əsasında digər fənlər haqqında müəyyən ilkin və sadə biliklərə yiyələnirlər.
103
2. MüĢahidə etdikləri hadisələr, əĢyalar haqqında danıĢ- maqla digər fənlərə aid sadə məlumatları ana dili fənninə daxil edirlər. 3. ġəkillər üzrə danıĢarkən digər fənlərə aid məlumatlara doğru istiqamətlənirlər. 4. Öyrəndikləri yeni sözlərin mənasını anlamağa çalıĢarkən müxtəlif fənlər haqqında məlumatlar əldə edirlər (məsələn, xarici dil, informatika ). 5. Yaxınmənalı və əksmənalı, alınma sözləri fəqləndirər- kən digər fənlərə aid sadə termin və adlara müraciət etməli olurlar. 6. Müxtəlif bədii mətnləri oxuyarkən bədii ədəbiyyatla inteqrasiyaya müraciət edirlər. 7. Hərflərin element və konfiqurasiyasını öyrənərkən daha çox riyaziyyatın inteqrasiyasına müraciət edirlər. 8. Maraqlarına uyğun mətn və Ģeir nümunələri öyrənərkən müxtəlif fənlərin inteqrasiyası dərsin Ģagirdlər tərəfindən daha uzun müddət yadda saxlanılmasına səbəb olur. 9. Əməli yazılardan istifadə zamanı təsviri incəsənət, informatika fənlərinin inteqrasiyasına müraciət edirlər. 10. Ad, əlamət və hərəkət bildirən sözləri fərqləndirərkən təbiətdə, ətraf aləmdə gördüklərinə əsaslanmaqla Ģagirdlər daha çox həyat bilgisi fənninə müraciət edirlər. Qeyd etdiklərimizdən belə qənaətə gəlirik ki, inteqrasiya ibtidai siniflərdə Ģagirdlərin təlim fəaliyyətinin yüksəldilməsində mühüm rol oynayır. Onu da deməliyik ki, digər təlim formaları kimi, inteqrasiyanın da görünən və bir də görünməyən, lakin böyük rol oynayan tərəfləri vardır. Bu tərəfləri məzmunda qeyd edə bilməsək də, onu söyləyə bilərik ki, inteqrasiya Ģagirdlərə yalnız biliklər və fənlər arasında olan əlaqələri aĢkarlamağa imkan vermir, həm də onları gələcək həyata hazırlayır, onlarda bir sıra qiymətli xarakter xüsusiyyətlərinin meydana gəlməsinə səbəb olur. Məsələn, Yeni kurikulumlar əsasında yaradılan I sinif “Ana dili” dərsliyində hər hansı bir mövzunu götürək. Məsələn, Zahid Xəlilin “Mən rəngləri tanıyıram” Ģerini götürək:
104
Mən rəngləri tanıyıram deyir –Elman. Səma-mavi, yumurta- ağ Sapsarıdır günəbaxan, Qırmızıdır-gülöyĢə nar. Yarpaq-yaĢıl Kömür-qara, Dəniz-göydür. Qızılıdır boranılar.
Bu Ģeirin tədrisi zamanı müəllim həm ana dili və təsviri incəsənət fənlərini, həm də Azərbaycan dili və fiziki tərbiyənin inteqrasiyasından istifadə edə bilər. Fikrimizi əsaslandırmazdan əvvəl qeyd edək ki, Ana dili fəninin tədrisi prosesində fənlər- arası inteqrasiyadan istifadə imkanları çox güclüdür. Belə ki, yaradılan incəsənət nümunələri, tutaq ki, rəssamlıqda əgər rəng- lərin, tonların, çalarların dili ilə danıĢırsa, əgər musiqidə yaran- mıĢ əsərlər səslərin, notların, akkordların və sairənin dili ilə danıĢırsa, Azərbaycan dilində də yaradılmıĢ əsərlər üçün də va- sitə səslər, sözlər, söz birləĢmələri və cümlələrdir. Bu Ģeir nümunəsini Ģagirdlərə tədris etməzdən əvvəl müəllim Ģagirdlərin rənglər haqqında olan marağı, onların rəng çalarları, rəsm əsərləri haqqında olan məlumat səviyyəsi ilə tanıĢ olmalı, bu barədə onlarla söhbət aparmalı, rənglərin dilindən, yaratdığı möcüzəli nümunələrdən onlara söhbət açmalı, hətta bu haqda hər hansı rəsm əsəri nümayiĢ etdirməlidir. Sonra Ģagirdlərə evdə müstəqil iĢləmək üçün mövzuyla əlaqədar rəsm əsərləri də tapĢırmaq olar. Təbii ki, bütün bunlar dərsə marağı daha da artırar, həm də dərsin daha yaxĢı qavranılmasına, uzun müddət yadda qalmasına Ģərait yaradar. Dərs prosesində inteqrasiyanı həm də elə təĢkil etmək lazımdır ki, Ģagirdlər düĢünməyə, tədqiqatçılıq aparmağa özləri də bilmədən sövq olunsunlar. Məsələn, elə I sinif həcmində olan bir tədqiqat sualı qarĢıya qoymaq olar. ġeirdə məlumdur ki, əĢ- yalar rənglərinə görə verilir. ġagirdlərə təbiətdə gördükləri daha hansı əĢyaların rənglərinə görə fərqləndiyini tapmağı tapĢırmaq olar və ya Ģeirdə təbiətdə olan əĢya və hadisələrin rəngi verilib, Yüklə 3,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|