Dərslik (I hissə)

 

105 

müəllim isə Ģeirdəki həmin rənglərin insan əlinin məhsulu olan 

hansı əĢya və obyektlərdə əks olunduğunu tapmağı tapĢıra bilər. 

        Əgər  təlim  vaxtı  kifayət  edərsə,  eyni  bir  dərsdə  bir  neçə 

fənnin inteqrasiyasına müraciət etmək olar. Məsələn, elə əvvəldə 

qeyd  etdiyimiz  mövzunun  tədrisində    ana  dili  ilə  fiziki  tərbiyə 

fənlərinin  inteqrasiyasını  yarada  bilərik.  Elə  həmin  Ģeirin 

oxusundan və izahından sonra “Kim daha cəlddir?” adlı təfəkkür 

çevikliyini  formalaĢdıran,  həm  də  dərsdə  hərəkətsiz  oturan 

Ģagirdlərin  əzələlərinin  hərəkət  və  inkiĢafına  kömək  edəcək  bir 

oyun təĢkil etmək olar. Bu zaman həm dərs maraqlı alınar, həm 

də  dərsdə  inteqrasiyanın  və  fəal  təlim  metodlarının  əlaqəli 

Ģəkildə istifadəsi ilə dərsin səmərəliliyi artar.Bu faktor isə yenicə 

təlim  fəaliyyətinə  baĢlayan  uĢaq  üçün  vacibdir.  Ġnteqrasiya  ilk 

növbədə  müəllim  tərəfindən  yaradılır.  Müəllim  də  çalıĢmalıdır 

ki,  dünyanın  bütöv  və  bölünməz  obrazını  Ģagirdlərə  hərtətəfli 

əlaqələr Ģəraitində, təbii vəhdətdə dərk etdirə bilsin.

  

 

Ədəbiyyat  

1. 

Axundova  S.  Fənlərarası  əlaqənin  yaradılması  yolları// 

Məktəbəqədər və ibtidai təhsil, 2009 (2) 

2.  Balıyev  H.B.  Orta  məktəbdə  Azərbaycan  dilinin  tədrisi 

metodkası. Bakı, 2007 

3.  Əlizadə  Ə.  Ġdrak  prosesləri  və  hisslər.  Psixopedaqoji 

məsələlər.Bakı, 20 

4. Kərimov Y.ġ. Ana dilinin tədrisi metodikası. Bakı, 2005 

5.Kazımova A.Dərslik və müəllim//Kurikulum,Bakı,2010 (3) 

6.  Qaragözova  N.  Ekskursiya  təlim  metodu  kimi  //Kuri-

kulum, 2009 (4) 

7.Qurbanov  V.T.  Azərbaycan  dili  təlimində  fəndaxili 

ələqələr. Bakı: Müəllim, 2008 

8.Rəcəbova A.O. Ġbtidai siniflərdə riyaziyyatın incəsənət, ana 

dili  və  ədəbiyyat  nümunələri  ilə  qarĢılıqlı  əlaqəsinin  imkanları. 

Bakı, 2008 

9.

 

Ümumi  təhsil  pilləsinin  dövlət  standartı  və  proqramları 

(kurikulumları)// Kurikulum, 2010,  №  3, s.117-130 

 

---

 

106 

IV FƏSĠL 

 

FƏAL TƏLĠMĠN NƏZƏRĠ MƏSƏLƏLƏRĠ 

 

Fəal/interaktiv təlimin əsas xüsusiyyətləri 

 

      Dцнйада  эедян  глобаллашма  вя  Азярбайъан  тящсил  систе-

минин  Авропа  тящсил  системиня  интеграсийасы  тящсил  sahəsində 

köklü  dəyişikliklərin  olmasını  zərurətə  çevirmişdir.  Təhsil 

sahəsində  baş  verən  innovativ  dəyişmələr  durmadan  geniş-

lənir.  Bu  просесдя  йени  тялим  технолоэийаларындан-фяал/инте-

рактив  методларындан  истифадя  олунмасы  ön  plana  keçmiĢdir. 

Fяал  тялим  шаэирдлярдя  дяркетмя  фяаллыьына,  мцстягиллийя, 

йарадыъылыğa  вя  диэяр  kompetensiyaların  формалашмасына 

ясаслы  зямин  йарадыr.  Qeyd  edək  ki,  iбтидаи  тящсилин  мягсяди 

шаэирдляря илкин оху və йазы texnikası bacarıqları aşılamaq, il-

kin биликлярин  верилмясини  тямин  етмяк, nitqini inkişaf etdir-

mək, онлары  мянтиги вя  йарадыъы тяфяккцр елементляри  иля си-

лащландырмаг, мцстягил дцшцнмяйя, нятиъя ялдя етмяйя, фикир-

лярини айдын ифадя етмяйя щазырламагдыр.   

 

Бунун  цчцн  ися  тялим  просесиндя  дцшцндцрцъц  мцщит 

йарадылмалы,  фяал  вя  интерактив  тялим  методларындан  сямяряли 

шякилдя  истифадя  олунмалыдыр.  Бяс  фяал  тялим  щансы  принсипляря 

ясасланмıĢdır? З.Вейсова принсипляри беля груплашдырmыĢdıр: 



 

Шяхсиййятя йюнялмиш тялим принсипи 



 

Фяал идрак принсипи 



 

Инкишафеtдиriъи тялим принсипи 



 

“Габаглайыъы тялим” принсип 



 

Тялим - тярбийянин чевиклийи принсипи 



 

Ямякдашлыг принсипи 



 

Диоложи тялим принсипи

1

  

                                                           

1

Bax.:  З.Вейсова фяал (интерактив) тялим: Мцяллимляр цчцн вясаит.  Бакы, 

2007, с. 9 -10 

---

 

107 

 

Проф.  В.Хялилов  ися  ―фяал  тялим  методларынa  шяраитин, 

мцщитин  йарадылмасы‖,  ―фяаллыьын  вя  шцурлу  мянимсямянин 

тямин едилмяси‖, ―проблем характерли суаллара ъаваб вермяк 

язминин  инкишаф  етдирилмяси‖,  ―шаэирдлярин  мцщакимя  йцрцт-

мяк,  тящлилетмя  вя  цмумляшдирмя  апарmаг  баъарыьынын  фор-

малашдырылмасы‖, ―шаэирдлярин тядгигатчылыг вя  йарадыъылыг ба-

ъарыгларынын  инкишаф  етдирилмяси‖,  ―биликляри  мцстягил  тятбигет-

мя баъарыгларынын формалашдырылмасы‖, ―милли вя бяшяри дяйяр-

лярин  баша  дцшцлмяси  вя  гиймятляндирилмяси‖  кими  принсипляря 

ямял едилмясинин тялимин сямярялилийинин тямин олмасында ясас 

рол ойнадыьыны эюстярmişdир.

1

  

 

 

Фикримизъя  В.Хялиловун  принсип  кими  тягдим  етдийи  ид-

раки  мясяляляр  фяал  тялимин  сяъиййяви  хцсусиййятляри,  ъящят-

ляридир.  

Н.М.Щаъыйева  вя  b.  йаздыьы  ―Щяйати  баъарыглара  ясас-

ланан  тящсил‖  китабында  фяал  тялимин  принсипляри  шаэирдя  йю-

нялмя,  инкишафетдириъи,  габаглайыъы,  ямякдашлыг,  груп  тялими 

кими беш йеря бюлцнmцĢdüр.

2

 

 

 

 

Диэяр  тядгигатчыларын  ясярляриндя  дя  фяал  тялимин  прин-

сипляри  бунлара  охшар  шякилдя  мцяййянляшдирилмишдир.  Бу  са-

щядя  илк  нязяри  арашдырмалар  апармыш,  тядгигатла  мяшьул  ол-

муш  А.Ъащанэиров  вя  Ф.Гядировун  ямяйини  хцсуси  гейд 

етмяк  лазымдыр.  Мящз  онларын  тядгигатынын  нятиъясиндя  синиф 

мцяллимляри  илк  дяфя,  ягли  щцъум,  роллу  ойунлар,  сюз  ассо-

сисайалары,  дебатлар,  дискуссийа,  Венн  диаграммы  вя  с.  кими 

фяал тялим методлары иля нязяри ъящятдян таныш олмушлар.  

Fəal  və  interaktiv  təlim  anlayıĢlarının  bir  çox  cəhətləri 

bir-birilə çox yaxın və ümumidir. Belə ki, hər iki metodla keçi-

lən  dərs  Ģagirdləri  fəallıĢdırmağa  yönəldilmiĢ,  hər  ikisində  Ģa-

girdlərə  hazır  biliklər  verilmir,  onlar  axtarıcılığa,  tədqiqatçılağa 

sövq edilir, hər ikisində müəllim Ģagird münasibətləri, ünsiyyət 

və  dialoqlar  hökm  sürür.  Müəllim  istiqamət  verir  və  öyrədir. 

                                                           

1

Bax.:  Тящсилин актуал проблемляри. Бакы: Мцтяръим, 2007, с.13 

2

 Bax.: Щ.Щаъыйева вя б. Щяйати баъарыглара ясасланан тящсил. Бакы: 

Мцтяръим, 2006, с. 9-10

 

---