1
2
3
4
5
Kadmi
um
Əlvan
metallurgiya,
gübrə,
pestisidlər,
mədənlər
Sənaye müəssisələrinin
yanında havada 0,5
mkq/m^-ə
qədər,
şəhərlərdə
0,02-370
mkq/m\
şəhərlərdən
kənarda
0,004-0,026
mkq/m’
Hava, su, qida
(pivə)
Böyrək xəstəlikləri,
prostat vəzinin xərçəngi,
proteinuriya, os-
teomalyasiya
Kobalt
Torpaq, su
Pivəyə qatılır, hava və
çirkab sularda olur,
bəzi qida məhsullarını
çirkləndirir
Hava
İntaksikasiya, polisi-
temiya, hiperlipemiya,
hipertireodizm, ürək
çatışmazlığı, ağciyər
xəstəliyi
Manqan
Dəmir
əridilməsi,
gübrə, maye
yanacaq
Bəzi müəssisələrin
yaxınlığında havada
toplanır, linolyum,
kibrit, şəhər havasında
10 mkq/m’-ə qədər
Mərkəzi sinir sisteminin
iflici, parkinson
sindromu, pnevmo- niya
Mis
Mis
sənaye
məhsulları,
torpaq
Latun elektrotexniki
məhsullarda, boyalarda
Su, qida
İntoksikasiya, ane- miya,
hepatit
Molib-
dcn
Torpaq, təbii
sular, metal
əritmə
Boyalarda, şüşədə, yağ
məhsullarında, bəzi
rayonların
torpaqlarında, xəlitədə
Hava (4-5
mq/m’), qida,
su
Mərkəzi sinir sistemində
pozuntular, endemik
ataksiya, po- daq ra
Arsen
Sənaye
istehsalı,
pestisidlər
Zəhərli məhsula
batırılmış buğda, herbi-
sidlənmiş torpaq, şəhər
havasında 0,02 mkm/m\
pivədə 15 mkq/1
Hava (0,05
mq/5), qida,
pivə
İntoksikasiya, ağciyər və
dərinin xərçəngi, mədə
funksiyasının pozulması
və s.
Nikel
Nikel
məmulatların
ın istehsalı
Dəniz orqanizmlərində
toplanması, suda 1-70
mkq/1
Hava, qida
BronxIarda
xərçəng,
intoksikasiya, allergiya
Nitrat
lar
Gübrə,
heyvandarlıq
tullantısı
Suda 10 mq/1, havada
1-40 mkq/m\ torpaq
məhlulunda 300 mq/1- ə
qədər
Su (45 mq/1),
qida
Qan azlığı
Azot
oksidbri
Daxili.
yanma
mühərrikləri
Nəqliyyatın intensiv
hərəkət etdiyi
şəhərlərin havasında
Hava
İntoksikasiya, nəfəs
yolları xəstəlikləri
Civə
Çıxarılması
və istehsalı,
üzvi mənşəli
yanacağın
yandırılması
Havada adətən 0,05
mkq/m^-ə qədər, şirin
suda 0,2, dəniz suyunda
5 mkq/m ’-ə qədər,
çirkab sularda 50
mkq/1
Su (0,001
mq/1), hava,
qida (həftə
ərzində 0,3
mq)
İntoksikasiya, mina- mat
xəstəliyi, anadan olmuş
körpələrdə iflic və psixi
qüsurluluq
258
1
2
3
_____ 4 _____
Hava (0,01-
0,02
su (0,1 mq/1),
qida
5
Qurğu
şun
Metal əritmə,
pesti- .sidlər,
daxili yanma
mühərrikləri,
yol qırağı toz,
müəssisələr
ətrafında
torpaq
Torpaqda adətən 10
mkq/l-ə qədər; dəniz
suyunda -7, çöküntüdə -
3000 mkq/1, şəhər
havasında 2-4 mkq/m\
şəhərdən kənarda - 0,2
mkq/m^ xam
torpaqlarda 8-20
mkq/kq, mədəni
torpaqİafda 300
mkq/kq-a qədər
İntoksikasiya, mərkəzi
sinir sistemi, qaraciyər,
böyrək, beyin, cinsi
xəstəlik
Selen
Dəniz
çöküntülərin
də, suda
Suda adətən 3-5 mkq/l,
yatağın yaxınlığında
50-300 mkq/1
Su (0,01 mq/1)
Mədə-bağırsaq
pozulmaları, dermatit,
selenoz, artrit
Flor
Təbii
sularda,
alüminium və
silikat
sənayesində,
gübrədə
Şəhər havasında 0.05- 2
mkq/m \ suda 0,5
mq/l-dən çox
Hava, su
Diş və sümük xəstəlikləri
Xrom
Kimya
sənayesi
Xəlitələrdə, boyalarda,
odadavamlı kərpicdə
Hava
BronxIarda xərçəng
Sianid
Kimya
sənayesi,
pestisidlərdə
Bəzi qida məhsullarını
çirkləndirir
Su (0,05 mq/1)
İntoksikasiya
Sink
Əlvan metal
əritmədə
Müəssisələrin
havasında, sink
qablarda
Hava (5
mq/m’’)
İntoksikasiya
Halbuki, həmin dövrdə (1986) bu göstərici Böyük Britaniyada 376 kq,
Fransada 301 kq, Yaponiyada 386 kq, Almaniyada 422 kq olmuşdur. Həmin
ölkələrdə 1,5-2 dəfədən də çox mineral gübrə tətbiq edilməsinə baxmayaraq,
kəskin fəsadlar törətməmişdir. Buradan belə görünür ki, mineral gübrələrdən,
istifadənin törətdiyi fəsadlar onların miqdarı ilə deyil, onlardan istifadə
mədəniyyəti və ya ekoetikası ilə bağlıdır.
Gübrələrdən istifadə torpağın deqradasiyasına səbəb olur, təbii münbitlik
əsasən kimyəvi maddələrə əsaslanan münbitliklə əvəz olunur.
Gübrələrin istehsalı və istifadəsi dünyada durmadan artaraq 1950-
1990-cı illərdə təxminən 10 dəfə artmışdır. 1993-cü ildə dünyada orta hesabla
1 ha. əkin sahəsinə 83 kq gübrə verilmişdir, onun yarısı azot gübrəsinin payına
düşür.
Gübrələrdən istifadə müsbət effekti ilə yanaşı ekoloji problemlər də
yaradır. İçməli suda və ya ərzaq məhsulunda nitratlarm konsentrasiyası təyin
olunmuş normadan artıq olduqda insanın sağlamlığı üçün təhlükəlidir.
259
Dostları ilə paylaş: |