Dərslik komplekti Müəlliflər: Yaqub Mahmudlu
Yüklə 207,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
15
“Bu sülhə əsasən II Təhmasib Araz çayından şimalda olan Cənubi Qafqaz ərazisi üzərində Osmanlı hakimiyyətini tanıdı” kimi verilməsi daha yaxşı olar. 2-ci abzasın axırında “Özünü isə şahın naibi və vəkili elan etdi” cümləsinin “Özünü isə şahın vəkili elan etdi” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Kirmanşah və Rəşt müqavilələrinin şərtlərinin ardıcıl, əsas mətndən fərqləndirilmiş formada verilməsi məqsədəuyğundur.
olmur.
Səhifə 69. Paraqrafın adında “Birömürlük imperiya” ifadəsinin kəsb etdiyi məna dolaşıqdır. Nadir şah 11 il hakimiyyətdə olmuş, öləndən sonra sülaləsinin davamçıları qısa müddətdə də olsa, şah olmuşlar. Bu ifadənin dərslikdən çıxarılması məqsədəuyğundur. Səhifə 71-72. 3-cü abzasın axırından başlayan “Azərbaycanı paytaxtı Təbriz olan vahid inzibati bölgüdə birləşdirdi” cümləsində “paytaxtı” sözünün “mərkəzi” sözü ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 73. “Bunu bilmək maraqlıdır” rubrikində “ixtişaş” deyil, “iğtişaş” yazılmalıdır. Səhifə 74. 1-ci abzasda “zavod” sözünün işlənməsi dövrə uyğun deyil. Səhifə 78. “Bunu bilmək maraqlıdır” rubrikinin 6-cı sətrində işlənmiş “yeni Ağsu ... şəhərinin əsası qoyuldu” ifadəsindən “yeni” sözünün çıxarılması məqsədəuyğundur. Səhifə 83. 3-cü abzasın axırında “III Sam Mirzə şəhərlilərin böyük bir hissəsini” ifadəsinin “III Sam Mirzə Ərdəbil və Təbriz şəhərlərinin əhalisinin böyük bir hissəsini” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 84. Axırıncı abzasda “Azərbaycan, İran, Orta Asiya və Qafqazda” ifadəsindən belə çıxır ki, Azərbaycan Qafqazda yerləşmir. Səhifə 88-89. “Ağakişi bəy” ifadəsinin “Ağakişi xan” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 96. Mənbə materialında “geniş ağıl” ifadəsinin əvəzlənməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 101. Əvvəlcə “Tuti Bikə” kimi təqdim olunan ad axırdan 2-ci cümlədə “Tutu Bikə” kimi göstərilmişdir. 16
yazılması məqsədəuyğundur.
sonra “xan” sözünün artırılması məqsədəuyğundur. Səhifə 122-125. Paraqrafın adı ilə 2 və 3-cü yarımbaşlıqların ardıcıllığı arasında uyğunsuzluq var. Səhifə 126. “Camaatlıq” sözünün xəritədəki kimi (səh.127) “camaat” kimi işlənməsi daha dəqiq olar. Səhifə 127. 4-cü abzasda “Azərbaycanın ucqarında yerləşən Car-Balakən camaatlığı Şəki xanlığı və İlisu sultanlığı ilə birləşərək bu diyarı yadelli hücumlarından qoruyub saxlamaqda mühüm rol oynamışdır” cümləsi ilə səhifə 128-də 2-ci abzasın “İlisu sultanlığı Şəki xanlığı və Car-Balakən camaatlığı ilə birlikdə ölkənin şimal-qərb torpaqlarının yadelli basqınlarından qorunmasında mühüm rol oynamışdır” cümləsi mahiyyətcə bir-birinin təkrarıdır. Səhifə 137. 5-ci abzasda “musəvilərin öz kilsələrində” ifadəsinin “musəvilərin öz sinaqoqlarında” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 140. 1-ci abzasın “XVIII əsrin ikinci yarısında Azərbaycan ərazisində Təbriz, Şamaxı, Naxçıvan, Ərdəbil, Dərbənd, Bakı, Gəncə, Şəki, İrəvan, Urmiya, Xoy kimi qədim şəhərlərlə yanaşı, Şuşa (Pənahabad), Yeni Şamaxı kimi təzə şəhərlər də meydana gəldi” cümləsindən belə anlaşılır ki, qədim şəhərlər də həmin dövrdə yaranmışdı. Yeni yaranmış şəhərlər arasında Şuşanın adının çəkilməsi səhifə 108-də işlənmiş “qədim yaşayış məskəni olan Şuşada” ifadəsi ilə ziddiyyət yaradır. Mənbə materialının altında verilmiş sualda “Necə düşünürsünüz” ifadəsindən sonra vergül işarəsi qoyulmalıdır. Səhifə 141, 142. “Pənahabad” və “Əsgəran” sözləri dırnaq işarələri arasında verilməməlidir. Səhifə 149. 2-ci abzasdakı “rahdar” və “bacdar” sözlərinin mənasını açıqlamaq yaxşı olardı. Səhifə 158. 1-ci abzasda işlənmiş “manifest” termininin açıqlaması verilməmişdir. Səhifə 162. 3-cü abzasda “Sazişin şərtlərinə görə carlılar çar xəzinəsinə ipəklə xərac ödəməli, sədaqət əlaməti olaraq girov (əmanət) verməli, rus 17
daxili müstəqilliyini saxlayırdı” cümləsinin artırılması tövsiyə edilir. Səhifə 164. 4-cü abzasda “2 verstliyindəki” ifadəsinin “təxminən 3 kilometrliyindəki” kimi yazılması məqsədəuyğundur. Səhifə 167. 3-cü abzasda “Qəmərli kəndinin yanında” ifadəsində “yanında” sözünün “yaxınlığında” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 170. Motivasiyada “Şamaxı xanı Mustafa xan isə öz torpaqlarını müdafiə etməkdə qərarlı idi” cümləsi ilə 1-ci abzasdakı “Şamaxı xanı Mustafa xan illik bac verməkdən boyun qaçırır, daxili idarəçilikdə özünün müstəqilliyi barədə təminat və özünə daimi məvacib təyin olunmasını tələb edirdi”, 2-ci abzasdakı “Öz vəziyyətinin çıxılmazlığını görən xan Rusiya təbəəliyinə keçməyə razı oldu” cümlələri arasında fikir uyğunsuzluğu var. Səhifə 178. 3-cü abzasın 1-ci cümləsində “Rusiyanın” sözünün əvvəlinə “yalnız” sözünün artırılması məqsədəuyğundur. Səhifə 182. 4-cü abzasda “Çar Rusiyası istila etdiyi Şimali Azərbaycan torpaqlarında iqtisadiyyatı canlandırmaq üçün tədbirlər görməyə başladı” cümləsində “iqtisadiyyatı canlandırmaq” ifadəsinin “iqtisadi maraqlarını təmin etmək” ifadəsi ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 187. 1-ci abzasda “qaladakı rus qarnizonu strateji təşəbbüsü ələ aldı” ifadəsindən mühasirədə olan ordunun ona necə nail olduğu sual yaradır. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından Rəsm və illüstrasiyaların verilməsində cəlbedicilik və şagird marağının nəzərə alınması, əsasən, gözlənilmişdir. Üz qabığının tərtibatı dərsliyin məzmununa uyğundur. Şagirdlərin təlim materiallarını daha yaxşı mənimsəməsinə yardım etmək məqsədi ilə dərslikdə 111 illüstrasiya verilmişdir. Orta hesabla hər paraqrafa düşən şəkil və illüstrasiyaların sayı qənaətbəxş olsa da, mütənasiblik bəzi yerlərdə pozulmuş, 2 paraqrafda illüstrasiya verilməmişdir. İllüstrasiyaların çox az qismi orijinaldır, yəni xüsusi olaraq bu dərslik üçün hazırlanmış və bu vaxtadək heç yerdə istifadə olunmamışdır. Şəkil, xəritə və sxemlər (səh.27-dəki şəkillər istisna olmaqla) nömrələnməmişdir. İllüstrasiyaların bir qismində şəkilaltı informasiya çatışmır. Məsələn, səhifə 32-dəki 1-ci şəkil, səhifə 50-dəki şəkil, səhifə 105-də sağdan aşağıdakı şəkil və s. Səhifə 172-dəki şəkil isə təsvir olunan hadisənin qışda (fevralda)
Yüklə 207,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|