Dərslik komplekti Müəlliflər: Yaqub Mahmudlu
Yüklə 207,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
21
şəklinin müəllifi verilməmişdir. 1861-ci ildə Bakıda olmuş müəllif A.P.Boqolyubovdur. Səhifə 142. İrəvan qalasının şəklinin haqqında məlumat verildiyi səhifə 141-də verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 168. Digər şəkildən fərqli olaraq, “Şahbulaq qalası”nın müəllifi göstərilməmişdir. Səhifə 175. XIX əsrin əvvəlinə aid verilmiş xəritədə Qazax, Şəmşəddil, Borçalı və Pəmbək ərazilərinin işğal edilmiş yer kimi göstərilməsi məqsədəuyğundur. Xəritədə bəzi xanlıqlar yazılsa da, Bakı və Lənkəran xanlıqlarının adı yazılmamışdır.
dövlətinin bayrağında şir təsvirinin olduğunu nəzərə alaraq, belə fikir yarana bilər ki, təsvir edilmiş insan Rusiya və Qacarlar dövlətinin arasındakı savaşlardan əziyyət çəkir. Halbuki XIX əsrin ikinci yarısında Əfqanıstanda İngiltərə və Rusiya maraqlarının toqquşmasına aid 1878-ci ilin noyabr ayında “Times” qəzetində çap edilmiş karikaturada əfqan əmiri Şir Əli xan nəzərdə tutulmuşdur. 3
məqsədəuyğundur. Xəritənin rusca verilməsi, xüsusilə, Azərbaycan torpaqlarının “Персия” kimi verilməsi məqsədəuyğun deyil. Səhifə 188. Xəritədə Gəncə şəhərinin yanında qırmızı alov işarəsinin verilməsi məqsədəuyğundur. 1826-cı ildə Gəncədə də ruslara qarşı böyük üsyan olmuşdur. Səhifə 194. Ermənilərin Ağdərədə qoyduqları abidənin təsvirinin daha açıq rəngdə və daha aydın verilməsi məqsədəuyğundur. Abidənin yuxarı hissəsi düşməmiş, ətrafı qaranlıq görünür. Bu abidənin aşağısındakı yazının açıqlamasının (“Marağa-150”) verilməsi məqsədəuyğundur.
Təqdim olunan sual və tapşırıqların çoxu şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğundur. Onların bir qismi həm də yaradıcı xarakter daşıyır. Dərslikdə 433 sayda müxtəlif tipli sual və çalışmalar təqdim olunmuşdur. Onların bir qismi sərbəst sütunda, bir qismi mətnin içərisində, digərləri isə paraqrafın sonundakı “Sual və tapşırıqlar” bölməsində verilmişdir. Verilən tapşırıqların
3 http://mideastcartoonhistory.com/1853-1916/angloAfgan_05.jpg 22
əksəriyyəti qapalıdır. Bəzi sual və tapşırıqların tərtibi zamanı üslub qüsurlarına yol verilmiş və MMV-də tövsiyə olunan alt standartların tələbləri nəzərə alınmamışdır. Tapşırıqların əksəriyyəti mövzulara uyğundur. Lakin tapşırıqların çətinlik səviyyəsinə görə sadədən mürəkkəbə doğru yerləşdirilməsi prinsipinə tam riayət olunmamışdır. Sual və tapşırıqların verilməsində vahid qayda yoxdur. Qapalı, açıq və yarımaçıq tapşırıqların verilməsində mütənasiblik gözlənilməmişdir. Sualların bir qismi ya məlumatdan əvvəl, ya məlumatdan bir qədər keçəndən sonra verilib, ya da hansı məqsədlə verilməsi məlum deyil. Tapşırıqların verilməsində say mütənasibliyi bəzi yerlərdə pozulmuşdur. Bir sıra mövzulara aid tapşırıqların sayı çox, bəzilərininki isə azdır. Məsələn, 13-cü paraqrafda (IV. “Birləşdirmə siyasətinin ikinci mərhələsi”, səh.99-104) 19 sayda, 24- cü paraqrafda isə (“Qacarlar dövləti Rusiyadan geri çəkilməyi tələb edir”, səh.166-169) 9 sayda sual və tapşırıq verilmişdir. Səhifə 14. 4-cü tapşırığın hansı səhifədə verilmiş xəritə əsasında yerinə yetiriləcəyi yazılmamışdır. Səhifə 24. Sualda “XVIII” əvəzinə “XVII” yazılmalıdır. Şah I Abbas XVII əsrin 20-ci illərində növbəti əməliyyatlara başlamışdı. Səhifə 25. 2-ci sualda “1603” deyil, “1605” yazılmalıdır. Səhifə 27. Paytaxtın Təbrizdən Qəzvinə köçürülməsi haqqında məlumat növbəti səhifənin ilk abzasında verildiyi halda, sərbəst sütunda bu barədə sual verilmişdir. Səhifə 33-34. Şah Süleymanın verdiyi fərman haqqında məlumat səhifə 34-də olduğu halda, ona aid sual səhifə 33-də verilmişdir. Səhifə 46. 3-cü sualda “Səfəvi zülmü” ifadəsinin işlənməsi Səfəvi dövlətinin işğalçı və yad olması, şimal torpaqlarımızın ayrı bir əyalət olması təsəvvürü yaratdığına görə ifadənin dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur.
sistemində dəyişikliyin 1699-1702-ci illərdə olduğunun verilməsi və yaxud sualın “Osmanlıların apardığı vergi siyasəti Səfəvilərin XVII əsrin sonu- XVIII əsrin
məqsədəuyğundur. 23
və “Səfəvi dövlətinin ərazilərini azad etmək üçün o nə etdi?”) konkret cavab tələb edir.
Səhifə 84. Paraqrafdakı material əsasında Azərbaycanın xanlıqlara parçalanmasının siyasi və iqtisadi amillərini göstərmək mümkün olsa da, beynəlxalq amillərini göstərmək mümkün olmadığından, sərbəst sütundakı sualda düzəliş edilməsi məqsədəuyğundur.
növbəti səhifədə verilmişdir. Səhifə 158. 2-ci sualda soruşulan 1783-cü il Georgiyevsk müqaviləsi haqqında paraqrafda məlumat verilməmiş, səhifə 113-də isə həmin müqavilənin şərtlərindən bəhs edilsə də, adı çəkilməmişdir.
şərait yaratmaq üçün Kürəkçay, Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinə dair sual və tapşırıqlarda dərsliyin axırında verilmiş “Sənəd”lərə yönləndirilməsi yaxşı olardı.
məzmununun işlənməsi baxımından
Müəllim üçün metodik vəsaitdə “Əziz müəllimlər!” başlığı altında giriş, “VIII sinif Azərbaycan tarixi fənni üzrə məzmun standartları”, “VIII sinif üzrə məzmun standartlarının şərhi”, “İnteqrasiya imkanları”, inteqrasiya cədvəli, “Təlim strategiyaları”, “Təlim prosesi və onun təşkili prinsipləri”, “Azərbaycan tarixi fənninin təliminin təşkilinin forma və üsulları barədə tövsiyələr”, “Azərbaycan tarixi fənn kurikulumunun tədrisində iş formalarının tətbiqi”, “Azərbaycan tarixi fənn kurikulumunun tətbiqində istifadə olunan üsul və vasitələr”, “Planlaşdırma ilə bağlı tövsiyələr”, “Azərbaycan tarixi fənni üzrə şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsinə dair tövsiyələr”, tematik planlaşdırma, gündəlik dərs nümunələri, “İstifadə olunmuş ədəbiyyat” və “Kitabın içindəkilər” verilmişdir. Təlim materiallarının xarakterinə görə mövzuların qruplaşdırılması A, B, C, D, E, F və s. işarələrlə aparılsa da, bu işarələr həmişə üst-üstə düşmür. Bəzi paraqraflarda A blokuna aid material verilməmişdir. 24
MMV-də şagirdlərin səmərəli işləmələrini təmin etmək, həmçinin gənc müəllimlərə istiqamət vermək məqsədilə bir neçə mövzu üçün iş vərəqlərinin hazırlanması yaxşı olardı. Nümunə üçün Kiçik Summativ Qiymətləndirmə (KSQ) tapşırıqlarının verilməsi məqsədəuyğundur. Dərslikdə verilmiş motivasiya və ona uyğun qoyulan sualların çoxu düşündürmək əvəzinə, hazır materiallar əsasında fəaliyyətə sövq etməkdən başqa bir imkan yaratmadığı halda, gündəlik planlaşdırmalarda verilmiş dərslərdə (31 dərs) təlim üsulu kimi beyin həmləsi seçilmişdir.
cədvəl) bloku göstərilməmişdir. Səhifə 20. İnteqrasiya imkanlarından bəhs edən mətndə verilən nümunələrin 8-ci sinif mövzuları əsasında verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 41. 2-ci abzasda 6-cı sinif dərsliyindən dərs nümunəsinin verilməsi məqsədəuyğun deyil. Səhifə 45. İnsertdən bəhs edən mətnin 3-cü sətrində “bu məlumat mənə idi” ifadəsinin “bu məlumat mənə tanış idi” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 56. 2-ci abzasda “Məzmun standartlarına əsasən dərslikdəki tədris vahidi və mövzular üzrə dəqiqləşmələrin aparılması üçün “Azərbaycan tarixi” fənn proqramında (kurikulumunda) nəzərdə tutulan məzmun standartlarının dərslikdə hansı mövzularda reallaşdırıldığını və bu mövzuların hansı tədris vahidlərində birləşdirildiyini müəyyən etmənizdir” cümləsində dil qaydaları pozulduğundan, fikir anlaşılmazdır. Səhifə 59. Tövsiyələrdə rubriklərin 3 və 5 səviyyədə tərtib oluna biləcəyi qeyd edilsə də, mövzularda 5 səviyyəli rubriklər verilməmişdir. Səhifə 64-65. Tematik planlaşdırmada vahid qayda yoxdur. KSQ bəzən 4, bəzən 5, bəzən isə 6 dərsdən sonra verilib. İlin sonunda 28 və 29-cu mövzulardan sonra KSQ keçirilmədən, birbaşa BSQ-nin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Dərs nümunələrinin bəzilərində alt standartlar mövzuya uyğun seçilməyib. Məsələn, mövzu 1, 9, 25, 27, 28-də 1.2.2. (Öyrəndiyi dövrə aid yazılı mənbələri təhlil
paraqraflarında yazılı mənbə materialı verilməmişdir. Bəzi yerlərdə təlim üsulları alt standartlara uyğun seçilməmişdir. Planlaşdırmanın gedişində beyin həmləsi edilmədiyi halda, demək olar ki, 5 mövzu istisna olmaqla, qalan bütün mövzular üçün təlim üsulu kimi seçilib. Səhifə 69, 118 və 129-da Venn üsulu alt standartlara
25
uyğun seçilməyib. Yaxud da səhifə 96, 99 və 145-dəki mövzularda ehtiyac duyulduğu təqdirdə, bu üsuldan istifadə olunmamışdır. Bu səbəblərə görə, demək olar ki, gündəlik planlaşdırmaya aid nümunələr arasında MMV-nin əvvəlindəki nəzəri hissələrin kompleks şəkildə tətbiq edildiyi dərs nümunəsi yoxdur.
reallaşdırılması nəzərdə tutulsa da, 6-cı mövzunun gündəlik planlaşdırmasında bu alt standart əksini tapmayıb.
reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standartların ardıcıllığı fərqli verilmişdir. Səhifə 66. Tövsiyə olunan 3.1.2. (Dövlətlərarası münasibətlərdə Azərbaycanın mövqeyini dəyərləndirir) alt standartını reallaşdırmaq üçün dərsliyin “Sual və tapşırıqlar” hissəsində (səh.14) uyğun sual və tapşırıq yoxdur. Bu alt standartın mətn əsasında necə reallaşdırılması ilə bağlı tövsiyə verilmədiyindən, şagirdin mətndəki hansı məlumatlara əsaslanıb, Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlərdə mövqeyini doğru dəyərləndirməli olduğu aydın deyil. 1-ci təlim məqsədində müvafiq alt standartın məzmununa uyğun olaraq, “nəticələri” sözü yazılmalıdır. Səhifə 67. 1-ci çərçivənin ilk sətirlərində “tam təsəvvür” ifadəsinin hansı məna bildirdiyi aydın deyil. Paraqrafda verilmiş 3 illüstrativ material əsasında dövr haqqında tam təsəvvürə malik olmaq qeyri-mümkündür.
təlim üsulu kimi həm də insert (fərdi iş üsulu) təklif olunur. Bu paraqraf üçün insert üsulu təlim məqsədlərinə nail olmaq üçün uğurlu seçim deyil. Cəmiyyətdəki dəyişiklikləri və onların səbəblərini fərdi qaydada deyil, kollektiv və ya qrup halında izləmək daha effektli olar.
verilmiş modelə uyğun digər tapşırıqla əvəz etmək məqsədəuyğundur. Səhifə 79. 2-ci çərçivədə III qrup üçün nəzərdə tutulmuş “Azərbaycan şəhərlərinin iqtisadi gücünü əsaslandıraraq cədvəl tərtib edin” tapşırığının məzmunu aydın deyil. Azərbaycan şəhərlərinin iqtisadi gücünü əsaslandıraraq cədvəlin necə tərtib edildiyi anlaşılmır. IV qrup üçün tövsiyə olunan tapşırığın şərtinin “Səfəvi dövlətinin bağladığı ticarət müqavilələri barədə məlumat verin və onlara münasibət bildirin (yaxud ölkə 26
Çünki verilən müqavilələrin bir qisminin ölkə üçün heç də müsbət nəticələri olmamışdır. Səhifə 94. Paraqrafda Azərbaycanda rus və osmanlı idarəçiliyindən bəhs edildiyi halda, iş vərəqində qoyulan suallar yalnız Rusiya ilə bağlıdır. 3.1.2. (Dövlətlərarası münasibətlərdə Azərbaycanın mövqeyini dəyərləndirir) alt standartının necə reallaşdırılacağı məlum olmur. Səhifə 111. Təqdim olunan cədvəlin yuxarıda verilmiş suallara uyğun olması məqsədəuyğundur. Səhifə 149. 1.2.1. (Dövrə aid hadisə, proses və təzahürləri verilmiş yazılı mənbələrlə əlaqələndirir) alt standartının reallaşdırılması imkanı məhduddur, çünki mətndə mənbə kimi verilmiş materialda dövrə aid hadisə, proses və təzahürlərdən çox Qacarın şəxsi keyfiyyətləri öz əksini tapıb.
(səh.158) mövzuya uyğun olmayıb, XIX əsrə aiddir. Paraqrafdakı “Bunu bilmək maraqlıdır” rubriklərində verilmiş materiallar isə mənbə kimi yararlı deyil, sadəcə ümumi məlumat xarakteri daşıyır. Səhifə 165. Dərslikdə mövzuya uyğun mənbə verilmədiyindən, 3.1.3. (Dövrlə bağlı mənbələrdən əldə etdiyi məlumatlar əsasında sxem və cədvəllər qurur) alt standartının necə reallaşdırıldığı bilinmir. Səhifə 169. Təlim üsulu kimi debat göstərilsə də, bu, dərsin gedişində öz əksini tapmamışdır. Səhifə 172. Qiymətləndirmə meyarı kimi təqdimetmənin III və IV dərəcələri eyni verilmişdir. Səhifə 187. Reallaşdırılması nəzərdə tutulan hər iki alt standart (1.2.2. və 3.1.3.) mənbə ilə bağlı olsa da, paraqrafda uyğun mənbə göstərilməmişdir. Yüklə 207,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|