54
Vərəm törədiciləri xəstə insanın yuxarı
tənəffüs yollarından xaric olur, ətrafdakı əş-
yaların səthinə və ya torpağa düşərək quru-
duqdan sonra belə məhv olmur. Onlar toza
qarışaraq ətrafa yayılır və insanları yoluxdu-
rurlar.
Havanın sanitar-mikrobioloji müa-
yinəsi 2 üsulla –
çökdürmə və
aspirasiya
üsulları ilə aparılır.
Çökdürmə üsulu zamanı havadakı mikroorqanizmlər qidalı mühitlərin səthinə
mexaniki çökdürülür. Bu, mikrofloranın tərkibini öyrənmək üçün tətbiq edilir.
Aspirasiya üsulu zamanı isə
hava qidalı mühitlərdən keçərək sovrulur. Bu-
nunla mikroorqanizmlərin sayını və tərkibini öyrənmək olur.
Təbii və süni ventilyasiya yolu ilə qapalı yerlərin havasında mikroorqanizm-
lərin sayını azaltmaq mümkündür. Ultrabənövşəyi şüalarla təsir etməklə cərrahi
əməliyyat otaqlarının, mikrobioloji laboratoriyaların havası zərərsizləşdirilir.
1. Müxtəlif mənbələrdən istifadə edərək havanın mikrobioloji müayinəsi üsul-
larının mexanizmlərinin şərhini verin.
2. Diaqrama əsasən, müxtəlif havanın tərkibində mikroorqanizmlərin miqdarı-
nın bu cür dəyişməsinə təsir edən amilləri mü əyyənləşdirin. Seçiminizi əsas-
landırın.
3. Biosferdə mikrofloranın daha sıx olduğu sahələri qeyd edin.
1
2
3
4
5
hidrosfer
atmosfer
litosfer
T
Havanın sanitar mikrobioloji müayinəsi, əsasən, müalicə və uşaq müəssisələ-
rində aparılır. Bu zaman:
• 1 m
3
havada olan bakteriyaların ümumi sayı;
• 1 m
3
havada streptokokların sayı;
• 1 m
3
havada
patogen və şərti patogen
*
orqanizmlər təyin edilir.
1
2
4
3
5
LAYİHƏ
55
İnsanlar arasında qida zəhərlənmələrinə tez-tez rast gəlinir.
►
Hansı hallarda qida zəhərlənmələri baş verir?
►
Nə üçün bu zəhərlənmələr əksərən köhnə qida məhsulları qəbul etdikdə
baş verir?
►
Bu halın qarşısını almaq üçün nələrə əməl olunmalıdır?
Qida məhsullarını tərkibində olan mikroorqanizmlərin miqdarına görə qrup-
laşdırın.
1. Təzə sağılmış süd
2. Soyuducuda 2 gün saxlanılmış süd
3. Otaq temperaturunda 2 gün saxlanılmış süd
4. Təzə
kəsilmiş ət
5. Soyuducunun buzxanasında 2 gün saxlanılmış ət
6. Otaq temperaturunda 2 gün saxlanılmış ət
7. Təzə qatıq
№
Ərzaqlar
Mikroorqanizmlərin miqdarı
yoxdur
azdır
çoxdur
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
14. Qida məhsullarının mikroflorası
F
Qida məhsulları mikroorqanizmlərin yaşaması üçün əlverişli mühitdir. Bura-
da həm saprofit, həm də parazit mikroorqanizmlərə rast gəlinə bilər. Qidanın nö-
vündən, mənşəyindən, saxlanılma şəraitindən və s. asılı olaraq onun mikroflorası
fərqli olur.
Ət və ət məhsulları, süd və süd məhsulları,
konservləşdirilmiş qidalar mikroorqanizmlər
üçün yaxşı mühitdir. Bu məhsullar emal və sax-
lanma prosesində mikroorqanizmlərlə çirk lənə
bilirlər.
Mikroorqanizmlər özləri üçün lazım olan
bütün element və maddələri – karbon, azot, vi-
tamin, mineral duz və suyu ətdə tapa bilirlər.
M
LAYİHƏ
56
Xəstə heyvanların ətində bəzi hallarda bağırsaqdan daxil olan patogen və
şərti patogen mikroorqanizmlərə rast gəlinir. Sağlam heyvanların əzələsi isə tə-
miz olur. Əzələlərə mikroblar heyvan kəsildikdən sonra alətlərlə, ət kəsənin pal-
tarı və əli ilə, daşınma zamanı və s. hallarda daxil ola bilər. Belə ki, təzə kəsil-
miş ətin səthində az və çox miqdarda mikroorqanizmlər olur. Əksər hallarda
bağırsaq bakteriyaları, süd turşusu bakteriyaları, kif göbələklərinin sporları və s.
üstünlük təşkil edir. Bunların içərisində əti xarab edən törədicilər də olur ki, on-
lar tədricən çoxalaraq ətin içərisinə daxil olurlar. Bakteriyaların ətin içərisinə
daxil olması onun keyfiyyətini aşağı salır. Buna görə də ətdə bakterioskopik təd-
qiqatların aparılması ilə onun təzəlik dərəcəsi müəyyən olunur.
Vərəm, bruselyoz, qarayara kimi xəstəliktörədiciləri xəstə heyvan əti vasitə-
silə yoluxa bilir. Ət farşı, kolbasa məmulat-
larında ətin özündə olan mikroorqanizmlər-
dən başqa, emal zamanı daxil olan mikro-
orqanizmlər də sürətlə artaraq onların xa-
rab olmasına səbəb olur. Kolbasa məmulat-
ları ağır qida zəhərlənməsi olan
botulizm
törədiciləri üçün əlverişli mühitdir.
Təzə balıq əti düzgün saxlanılmadıqda
onda mikroorqanizmlərin çoxalması çox
sürətlə gedir.
Duzlanmış, hisə verilmiş balığın, balıq konservlərinin, eləcə də digər balıq
məhsullarının tərkibində torpaqdan, balığın bağırsağından keçmiş C botulinum,
salmonella cinsli bakteriyalar olur. Bunların inkişafı müvafiq qida zəhərlənmələ-
ri törədir.
Konservləşdirilmiş ət, balıq və tərəvəz
məhsulları, adətən, steril olur. Onların tər-
kibinə bakterisid xassəli konservantlar qa-
tılır. Konservləşdirilmə prosesində bakteri-
yalar və onların sporları məhv olsa da, bəzi
sporlar həyat qabiliyyətini saxlaya bilir.
Bu cür məhsulların saxlanma şərtlə-
rinə əməl etmədikdə sporlar inkişaf edərək
məhsulu xarab edir.
Çiy südü adi şəraitdə saxladıqda süd turşusu bakteriyaları, çürümə bakteriya-
ları və bəzi göbələklərin sayı artır,
beləliklə, məhsul keyfiyyətini itirir.
Zoonoz infeksiyaları – bruselyoz, vərəm, Q – qızdırmasının törədiciləri xəstə
heyvanların südü ilə ötürülür.
Qatıq, kefir, xama, kəsmik və s. kimi süd məhsulları üçün süd turşusu strep-
tokokları
*
, laktobakteriyalar, mayalar, spesifik mikroflora hesab edilir. Lakin bu
məhsullarda qeyri-spesifik mikroflora əmələ gətirən mikroorqanizmlərə də rast
gəlinir.
LAYİHƏ