Dərslikdə yığcam və anlaşıqlı şəkildə müasir beynəlxalq hüququn
Yüklə 11,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
c) voləndaşlığı olmayan şəxs üçün qaçqın kimi tanınmasına osas vcnniş hallar aradan qalxdığına göro o, daimi yaşadığı ölkəsinə qayıda bildikdə. 13ir qayda olaraq, dövlət ərazisində qaçqınların hüquqi rejimi əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi rejiminə bərabər tutulur. Onlar eyni hüquqlardan istifadə edir və vəzifələr daşıyırlar. Lakin qaçqınların adətən qarşılaşdıqları spesifik problemləri nəzərə alaraq, bəzi dövlətlər öz qanunvericiliyində onlar üçün sosial sahədə əlavə güzəştlər nəzərdə tuturlar. Əlbəttə ki, daxili məcburi köçkünlər üçün (bunlar dövlətin öz vətəndaşlarıdır) xüsusi təminat rejimi müəyyən edilir. Bu deyilənlər «Qaçqmlann və məcburi köçkünlərin (ölkə daxilində köçürülmüş şəxslərin) statusu haqqında» Qanunda və xüsusən ((Məcburi köçkünlərin və onlara bərabər tutulan şəxslərin sosial müdafiəsi haqqında» 1999-cu il 21 may tarixli Azərbaycan Respublikasının Qanununda öz əksini tapmışdır. Məsələn, ikinci Qanunda məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslər («Hrmənistan Respublikasında və başqa dövlətlərdə apanlan etnik təmizləmə nəticəsində daimi yaşayış yerlərini tərk edib Azərbaycan Respublikasına gəlmiş və daimi məskunlaşmamış şəxslər») üçün aşağıdakı sosial müdafiə tədbirləri nəzərdə tutulmuşdur: müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin edilməsi; torpaq sahələri ayrılması, kreditlər verilməsi və texniki yardımlar göstərilməsi; məşğulluğun təmin edilməsi; sosial təminat; maddi yardımlar; tibbi təminat; təhsil hüququnun təmin edilməsi; nəqliyyat və mənzil- kommunal güzəştləri; vergi güzəştləri. Qaçqınlar probleminin həllinə beynəlxalq səviyyədə dəstək vermək üçün BM'f çərçivəsində xüsusi orqan - yuxarıda adını çəkdiymiz Qaçqınlar üzrə BMT Ali Komissarının idarəsi yaradılmışdır. İdarənin Nizamnaməsi BMT Baş Məclisinin 1950-ci il 14 dekabr tarixli 428 (V) nömrəli qətnaməsi ilə qəbul olunmuşdur. Ali Komissar, əsas etibarilə, nəzarət və təminat funksiyaları həyata keçirir, qaçqın və daxili məcburi köçkünlərin problemlərinin həll edilməsində, - çox zaman yerlərdəki nümayəndəlikləri vasitəsilə, - dövlətlərə maddi, texniki və s. yardım göstərir. İdarənin öz müvafiq beynəlxalq öhdəliklərini pozan dövlətlərə qarşı hər hansı 96 sanksiyalar tətbiq etmək səlahiyyəti yoxdur. Ali Komissar BMT Baş Katibinin təqdimatı əsasında Baş Məclis tərəfindən üç il müddətinə seçilir. O, Baş Məclisin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərir və hər il İqtisadi və Sosial Şura (EKOSOK) vasitəsilə Baş Məclisə illik məruzə təqdim edir. 6. Sığınacaq hüququ «Sığınacaq hüququ» termini bc)məlxalq hüquq çərçivəsində iki mənada başa düşülür: 1) şəxsin subyektiv hüququ mənasında, yəni vətəndaşı olduğu və ya daimi yaşadığı ölkədə siyasi motivlər əsasında məniz qaldığı təqiblərdən yaxa qurtarmaq üçün şəxsin başqa bir dövlətdən, onun ərazisinə keçməyə və orada yaşamağa icazə almaq hüququ; 2) beynəlxalq hüququn müstəqil bir institutu - sığınacaq verilməsini və onun beynəlxalq-hüquqi nəticələrini nizama salan normaların məcmusu kimi. Sığınacaq siyasi əsaslara görə verildiyi üçün beynəlxalq praktikada və milli qanunvericilikdə əksər hallarda «siyasi sığınacaq» ifadəsi işlədilir. Lakin «siyasi əsaslan> geniş başa düşülməlidir. Buraya şəxsin təkcə öz siyasi əqidəsinə görə deyil, habelə ictimai fəaliyyətinə, dini əqidəsinə, irqi, etnik və ya dövlət mənsubiyyətinə görə də təqib olunması daxildir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 70-ci maddəsinin 1-ci hissəsində deyilir ki, «hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalanna uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə siyasi sığınacaq verir». Demək olar ki, analoji müddəa «Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında» 1996-cı il tarixli 13 mart Azərbaycan Respublikası Qanununun 6-cı maddəsində öz əksini tapmışdır. Burada bir məsələyə diqqəti cəlb etmək istərdik. Konstitusiyada göstərilir ki, sığınacaq «hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq normalanna uyğun olaraq» verilir. Lakin nəzərdə saxlamaq 97 lazımdır ki, - biz bunu aşağıda da qeyd edəcəyik, - sığınacaq hüququ fərdlərə birbaşa beynəlxalq hüquq normalan əsasında verilmir, çünki ümumi beynəlxalq hüquqda belə normalar yoxdur. Beynəlxalq hüquq dövlətin müəyyən şəxslərə siyasi sığınacaq vermək hüququnu və başqa dövlətlərin bu hüquqa hörmət etmək vəzifəsini təsbit edir. Beynəlxalq üçün əhəmiyyətli məsələ sığınacaq veriləndən sonra ortaya çıxan hüquqi nəticələrdir. Deməli, sığınacaq beynəlxalq hüquq əsasında deyil, dövlətdaxili qanunvericilik əsasında verilir. Dövlətlərin praktikasında iki cür sığmacağa rast gəlinir: ərazi sığınacağı və diplomatik sığınacaq. Diplomatik sığınacaq siyasi təqiblərə məruz qalan şəxsə xarici dövlətin diplomatik və ya konsul nümayəndəliyinin binasında (və yaxud əcnəbi hərbi gəmisində) sığınacaq verilməsidir. Universal səviyyədə diplomatik sığınacaq verilməsi qadağan edilmişdir. Diplomatik münasibətlər haqqında 1961-ci il Vyana Konvensiyasında (41-ci maddənin 3-cü hissəsi) və Konsulluq münasibətləri haqqında 1963-cü il Vyana Konvensiyasında (55-ci maddənin 2-ci hissəsi) göstərilir ki, «nü- mayəndəliklərin binaları onların fimksiyaları ilə uyğun olmayan məqsədlər üçün istifadə olunmamalıdın>. Əlavə edək ki, BMT Baş Məclisinin 1967-ci il 14 dekabr tarixli 2312 (XXII) nömrəli qətnaməsi ilə qəbul olunmuş Bəyannamə məhz Ərazi sığınacağı haqqında Bəyannamə adlanır. Lakin Latın Amerikasında diplomatik sığınacaq qəbul olunmuş praktikadır və Sığınacaq haqqında 1928- ci il Konvensiyasında və xüsusən Diplomatik sığınacaq haqqında 1954-cü il Konvensiyasında öz əksini tapmışdır. Şəxsin sığınacaq hüququ məhdud xarakterli insan hüququ kimi səciyyələnə bilər, çünki o, ancaq əcnəbilərə və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslərə mənsubdur. Sığınacaq hüququ Ümumdünya insan Hüquqları Bəyannaməsində (14-cü maddə) və Ərazi sığınacağı haqqında Bəyannamədə (1-ci maddə) təsbit olunmuşdur. Bu hüququ hamılıqla qəbul olunmuş insan hüquqlan sırasına aid etmək düzgün olmazdı. Yəni sığınacaq vermək dövlətin beynəlxalq- hüquqi vəzifəsi deyil, onun suveren səlahiyyətidir. Başqa sözlə, dövlət hər hansı şəxsə sığınacaq verə də bilər və həmin xahişi rədd edə də bilər. Bu məqam Ərazi sığınacağı haqqında Bəyan 98 Yüklə 11,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|