DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (а) Пул базары (б) Мяъму тяляб яйриси
- YekunlaĢdıraq.
Економиксин принсипляри
619 tərəfindən tələbin artırılmasının fəhlələrin və firma sahiblərinin gəlirlərinin artmasına (multiplikator effekti nəticəsində isə digər firmaların) gətirib çıxarmasını artıq müzakirə etmişdik. Ev təssərrüfatları gəlirlərin artması nəticəsində çoxlu əmtəə və xidmətlərin alınmasını planlaşdırırlar və nəticədə öz sərvətlərini likvid formada artırmaq qərarını alırlar. Yəni büdcə ekspansiyası ilə meydana çıxan gəlirlərin artımı pula tələbin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Pula tələbin artmasının nəticələri şəkil 31.5 qrafik (a)-da göstərilmişdir. FES pul kütləsi həcmini təshih etmədiyi üçün pul təklifinin şaquli əyrisinin vəziyyəti dəyişmir. Gəlirlərin səviyyəsinin artması pula tələb əyrisini MD 1 -dən MD 2 -yə sağa doğru yerdəyişməsinə səbəb olduqda tələb və təklifin tarazlığını saxlamaq üçün faiz dərəcəsi r 1 -dən r 2 -yə yüksəlməlidir.
$2
lrd
4. ... бу да юз нювбясиндя мяъму тялябин илкин артымыны компенсасийа едир. Гиймятлярин сявиййяси Мящсул бурахылышынын щяъми Мяъму тяляб, АД 1 АД
АД 2 1. Дювлят хяръляринин артырылмасы мяъму тялябин йцксялмясиня... Пул кцтлясинин щяъми
0 0 ФЕС тяряфиндян мцяййян олунан щяъм
3. ...нятиъядя таразлыг фаиз дяряъяси дяйишир... р 1 р 2 Пул тяклифи МД 1 МД 2 2. ...хярълярин артмасы ися пула тялябин йцксялмясиня эятириб чыхарыр... Фаиз дяряъяси
(а) Пул базары (б) Мяъму тяляб яйриси
ġəkil 31.5. SıxıĢdırma effekti Faiz dərəcəsinin yüksəlməsi isə öz növbəsində əmtəə və xidmətlərə tələbin həcminin azalmasına gətirib çıxarır. Xüsusilə,borc almanın haqqı yüksəldiyi üçün istehsala kapital qoyuluşları və mənzil tikintisinə investisiyalara tələb aşağı düşür. Beləliklə, dövlət xərclərinin artması əmtəə və xidmətlərə tələbin yüksəlməsinə gətirib çıxarır, lakin bu prosesin nəticəsi investisiyaların sıxışdırılması ola bilər. Bu isə dövlət xərclərinin məcmu tələbə təsirini qismən konpensasiya edir (şəkil 31.5 qrafik (b)).Dövlət xərclərinin Н. Грегори Менкйу
620 artması ilk növbədə məcmu tələb əyrisinin AD 1 -dən AD
2 -yə yerdəyişməsinə gətirib çıxarır, lakin sıxışdırma effekti nəticəsində o, AD 3 -ə qayıdır. YekunlaĢdıraq. Hökumət 20 mlrd. dollarlıq yeni dövlət xərcləri barədə qərar qəbul etdikdə əmtəə və xidmətlərə məcmu tələb yüksəlir, lakin artımın kə- miyyəti multiplikator və sıxışdırma effektlərinin qiymətlər nisbəti ilə müəyyən olunur. Vergilərin dəyiĢməsi Maliyyə-büdcə siyasətinin digər əsas aləti vergilərin səviyyəsinin dəyişdi- rilməsidir. Dövlət vergiləri azaltdıqda ev təsərrüfatlarının real gəlirləri artır, artımın bir hissəsi yığıma yönəldilir, digər hissəsi isə istehlak mallarının əldə olunmasına xərclənir. Vergilərin səviyyəsinin azaldılması istehlak xərclərinin artmasından ibarət olduğu üçün məcmu tələb əyrisi sağa doğru yerini dəyişir, vergilərin artırılması ev təsərrüfatlarının xərclərinin azaldılmasına və məcmu tələb əyrisinin sola doğru yerdəyişməsinə gətirib çıxarır. Vergilərin səviyyəsinin dəyişməsi nəticəsində yaranan məcmu tələbin yerdəyişməsini ölçüsü də multiplikator və sıxışdırma effektlərindən asılıdır. Dövlət vergiləri azaltdıqda əmək haqqı və gəlirlər artır, bu da istehlak xərclərinin artımını stimullaşdırır (multiplikator effekti). Digər tərəfdən gəlirlərin artımı pula tələbin həm də faiz dərəcələrinin yüksəlməsi deməkdir. Yüksək faiz dərəcələri borcları bahalaşdırır, bu da investisiya xərclərinin azalmasına gətirib çıxarır (sıxışdırma effekti). Multiplikator və sıxışdırma effektlərinin nisbətindən asılı olaraq məcmu tələbin yerdəyişməsi onu doğuran vergi dəyişiklikləri ilə müqayisədə çox və yaxud az ola bilər. Vergilərin dəyişməsi ilə meydana çıxan məcmu tələbin yerdəyişmə ölçüsünə təsir edən mühüm amillərdən biri də vergi dəyişlikliklərinin sabitliyi haqda ev təsərrüfatlarının mülahizələridir. Fərz edək ki, dövlət ev təsərrüfatlarına vergilərin 1000 dollar azaldılması barədə qərar qəbul edir, bu zaman ev təsərrüfatlarının qarşısında belə bir sual durur – nə qədər müddətə əlavə gəlirə ümid etmək olar? Əgər ev təsərrüfatları vergilərin uzunmüddətli azaldılmasına ümid edirlərsə, onlar əlavə gəliri öz maliyyə ehtiyyatlarına mühüm əlavə kimi qiymətləndirirlər, beləliklə də öz xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə artırırlar. Əksinə, ev təsərrüfatları vergilərin azaldılmasını müvəqqəti hesab edirlərsə onlar əlavə gəliri öz maliyyə ehtiyyatlarına cüzi əlavə kimi qiymətləndirəcəklər, buna görə də xərclər əhəmiyyətli dərəcədə artmayacaq. Bu zaman vergilərin azaldılmasının məcmu tələbə təsiri o qədərdə çox olmur. Digər misalı nəzərdən keçirək. 1992-ci ildə ABŞ prezidentinin seçki kompaniyası uzun müddətli iqtisadi tənəzzüllə eyni vaxta düşdü. Bir güllə ilə iki dövşanı vurmaq istəyən böyük corc Buş əmək haqqına gəlir vergisinin azaldılmasını elan etdi. Lakin qanunla müəyyən edilmiş gəlir vergisinin dərəcəsi dəyişmədiyi üçün 1992-ci ildə tutulmaların azaldılması nəticəsində Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|