Didaktikaning predmeti va obekti Didaktika

Didaktikaning predmeti va obekti
Didaktika (qadimgi yunoncha: διδακτικός, didaktikos — „oʻrgatuvchi“, „taʼlim beruvchi“) — pedagogikaning tarmogʻi. Taʼlim nazariyasi bilan shugʻullanadi. „Didaktika“ atamasi ilk bor Yevropada 17-asrda oʻqitish va taʼlim jarayoni haqida asarlar yaratgan olimlar tomonidan qoʻllanila boshlagan. Chex pedagogi Yan Amos Komenskiy oʻzining „Buyuk didaktika“ asarida (1657) bolalar va oʻsmirlarni maʼlumotli qilish va ularga taʼlim berishning didaktik jihatlarini ishlab chiqdi. Nemis pedagogi Adolph Diesterweg oʻzining „Nemis oʻqituvchilarini oʻqitish uchun yoʻriqnoma“ (1834—35) asarida didaktikaning pedagogikada taʼlim nazariyasini bayon etuvchi alohida qism ekanligini taʼkidlagan. Shundan keyin didaktikaga taʼlim nazariyasi haqidagi fan sifatida qarash keng yoyildi. 19-yuzyillikning soʻngi va 20-yuzyillikning boshlarida didaktikaga oid maxsus monografiyalar yaratila boshlandi.
Didaktikaning predmeti ta’lim-tarbiya muassasasi sharoitida muallimning rahbarligi ostida amalga oshadigan o‘quv jarayonidir. Didaktikada ana shu jarayonning qonuniyatlari tadqiq qilinadi, har xil tipdagi ta’lim-tarbiya muassasalarida u yoki bu darajada beriladigan ta’lim mazmunini belgilashning ilmiy asoslari, o‘qitish vositalari va metodlarining samaradorligini oshirish yo‘llari hamda ta’limning tashkiliy shakllari ishlab chiqiladi.
Shaxs rivojlanishiga ta’sir qiluvchi omillar
Har bir insonning shaxsiy rivojlanishi muayyan tarkibiy qismlarning o‘zaro ta'siriga bog'liq. Demak, shaxsiyatning shakllanishiga ta'sir qiluvchi omillar va ularga quyidagilar kiradi: tarbiyaning xususiyatlari, irsiyatlilik va amaliy inson faoliyati, har birimizning individualizni rivojlantirishga katta hissa qo‘shadi.
Shaxsning shakllanish omillari
Hozirgi kunda olimlarning fikrlari, qaysi omillarga bog'liq, shaxsiy rivojlanishning ustuvor yo‘nalishlari bo‘lib, ikki guruhga bo‘linadi. Ayrimlar, merosning chaqaloqning kelajagini belgilaydigan va tarbiya va atrof-muhitning muhim rolini yo‘qotishlariga ishonadilar. Boshqalari, o‘z navbatida, shaxsiyatning shakllanishidagi asosiy omillar ijtimoiy va biologik tarkibiy qismlarning kombinatsiyasi ekanligi haqida fikr yuritishadi. Keling, ularning har birini batafsil ko‘rib chiqaylik:
1. Ijtimoiy muhit. Jamiyat hayotini yaxshilashga qaratilgan aloqa va tadbirlar, individual hayot uchun barcha shart-sharoitlarni yaratishga yordam beradi va shu bilan bilimlarni shakllantirishga yordam beradi va o‘z-o‘zini anglash uchun barcha zarur sharoitlarni yaratadi. Bu shaxsning shaxsiy faoliyatiga dalolat qiluvchi yangi kommunikativ ko‘nikmalarga ega bo‘lishdir. Lekin, ehtimol, bu omilning salbiy sifati ba'zan istalgani emas, jamiyatning har birimiz rivojlanishida spontan ta'siri.
2. Ta'lim ba'zan inson tabiatini butunlay o‘zgartirishi mumkin. Faqat ta'lim yaxshi rivojlanishdan ustundir. Boshqacha qilib aytadigan bo‘lsak, o‘z-o‘zini tarbiyalash, uning yoshidan qat'i nazar, shaxsni shakllantirishning etakchi omilidir.
Shaxsiyatni shakllantirishning biologik omillari:

• 
  organizmning biokimyoviy xususiyatlari ( metabolizm va boshqalar);
  
• 
  muayyan kasallik holatiga moslashish;
  
• 
  homilaning rivojlanishiga ota-onalarning va qarindoshlarning zararli odatlarining zararli oqibatlari;
  
• 
  meros qilib olingan yuqori nerv tizimining turi;
  
• 
  tug'ma shaxsiy insoniy xususiyatlar (inson tomonidan amalga oshiriladigan xatti-harakatlar, qabul qilingan qarorlar);
  
• 
  har bir organizmning anatomik va fiziologik xarakteristikalari (qobiliyatlar, ba'zi hollarda meros orqali uzatilgan: miya tuzilishi, harakat va hissiyot organlari).
  

Har bir inson qobiliyatining mavzusini davom ettirishni istasangiz, ularning mavjudligi sizga o‘zingizning dahoingiz borligiga kafolat bermaydi. Muayyan ko‘nikmalarni egallashga qaratilgan har kuni mashaqqatli mehnat qilmasangiz, buyuk matematik, astrofizik va boshqalar bo‘lolmaysiz.