Dipartimento iura sezione storia del diritto

142

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

mavis’) Bücheler  quinos Pithoeus: c.uinos C (c. quinos α). {extra} urbi Bücheler: ex-

tra urbem C.  si quae (edd.) scripsi: sique C. exciderentur Polenus: exciperentur 

C. 2. poena hs Polenus: pena hes C.  3. deque α: dique C. 

trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio massi-

mo, in relazione al fatto che il tragitto degli acquedotti che giungono in 

città è ingombrato da monumenti, edifici e piante, hanno chiesto il parere 

del senato sulle misure da adottare, sul punto così è stato disposto. dato 

che, per la riparazione dei canali e dei condotti sotterranei …, attraverso 

cui anche le opere pubbliche sono rovinate, si stabilisce che intorno alle 

sorgenti, agli archi e ai muri, da entrambe le parti, siano lasciati liberi 15 

piedi e che intorno ai canali che sono sotto terra e ai cunicoli all’interno 

e  fuori roma e negli immobili ivi compresi, da entrambe le parti siano 

lasciati liberi 15 piedi, cosicché non sia lecito, d’ora in avanti, né elevare 

su detta area un monumento o un edificio, né piantare degli alberi; e se 

ci sono degli alberi entro detto spazio, che siano tagliati, tranne quelli che 

appartengono ad una tenuta e sono inclusi negli edifici. a chi trasgredi-

sca queste regole, per ogni trasgressione si applichi una multa di 10.000 

sesterzi, di cui la metà andrà come premio all’accusatore  il cui intervento 

sia stato determinante per la condanna del trasgressore di questo senato-

consulto, l’altra metà sarà depositata nell’erario. in materia giudichino e 

indaghino i commissari delle acque.

129. t. Quinttius crispinus consul [de s. s.] populum iure ro-

gavit populusque iure scivit in foro pro rostris aedis divi iulii p. K. iu-

lias. 2. tribus sergia principium fuit. 3. pro tribu sex.  l. f. 

virro 
. 4  Quicumque post hanc legem rogatam rivos 

specus fornices fistulas tubulos castella lacus aquarum publicarum quae 

ad urbem  ducuntur  sciens dolo malo foraverit 

ruperit  foranda  rumpendave  curaverit  peiorave  fecerit  quo  minus  eae 

aquae arumve quae qua in urbem romam ire cadere fluere per-

venire duci 

 quove minus in urbe roma et in iis locis qua ae-

dificia urbi continentia sunt erunt, in iis hortis praediis locis quorum 

hortorum  praediorum  locorum  dominis  possessoribus  v.F.  aqua  data 

{vel} adtributa  est {vel} erit, saliat distribuatur dividatur in castella lacus 

inmittatur, is populo romano  centum milia dare damnas esto;  et 

---

143

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

qui  d. {a} m. quid eorum ita fecerit, id omne sarcire reficere 

restituire edificare ponere excidere demolire damnas esto {sine 

dolo malo} aque omnia ita ut quicu-

mque curator aquarum est erit  si curator aquarum nemo erit tum 

is  praetor  qui  inter  cives  et  peregrinos  ius  dicet  multa{m}  pignoribus 

cogito exerceto, eique curatori aut si curator non erit tum ei praetori eo 

nomine cogendi exercendi multa dicenda {sunt} pignoris capien-

di ius potestasque est. 6 si quid  eorum servus fecerit, dominus eius 

hs centum milia populo  d. d. e. 7. si qui s circa 

rivos specus fornices fistulas tubulos castella lacus aquarum publicarum 

quae ad urbem romam ducuntur {et} ducentur terminatus st {et} 

erit, ne{que} quis in eo loco post hanc legem rogatam quid obponit 

molit  obsaepit  figit  statuit  ponit  conlocat  [in]

arat  serit,  neve  in  eum  quid  inmittit  praeterquam  earum 

  faciendarum  reponendarum  causa  {praeterquam}  quod  hac 

lege licebit oportebit. 8. Qui adversus ea quid fecerit {et} adversus eum 

siremps lex ius{su} causaque omnium rerum omnibusque esto, atque uti 

esset {q}ve oportere si is adversus hanc legem rivum specum rupisset 

forassetve. 9. Quo minus in eo loco  

ni[ces] et muros et rivos et specus terminatus est>  pasce-

re herbam fenum secare sentes [tollere liceat quove minus in eo loco ] 

curatores aquarum qui nunc sunt quique erunt {circa fontes et for{tu}

ni[ces] et muros et rivos et specus terminatus est} arbores vites vepres 

sentes  ripae  maceria  salicta  harundineta  tollantur  excidantur  effo-

diantur excodicentur , uti quod recte factum esse volet 

h. l. n. r.>, eoque nomine iis pignoris capio, multae dictio o 

rcitique esto, idque iis sine fraude sua facere licet ius poste-

tasque esto. 10 quo minus vites arbores quae villis aedificiis maceriisque 

inclusae sunt maceria quas curatores aquarum causa cognita ne de-

molirentur dominis permiserunt quibus inscripta insculpta{q}ve essent 

ipsorum qui permisissent curatorum nomina maneant  hac lege 

nihilum rogatur. 11 quo minus ex iis fontibus rivis specibus fornicibus 

aquam sumere haurire iis quibuscumque curatores aquarum permise-

runt permiserint praeterquam rota coclea machina licea dum ne qui 

puteus ne{q}ve foramen novum fiat eius hac lege nihilum rogatur.

---