Dipartimento iura sezione storia del diritto

144

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

129.1 quinctius O, edd.: quintius C.  de s(enatus) s(ententia) post Büchelerum 

Mommsen  [spat. c. 5 litt.] C. p.K.] pr(idie) K(alendas) Bücheler. p.r. C.  2 tribus 

Brissonius: tribui C.  3 tribu Brissonius: tribus C.  nomen deesse vidit Heinrich: vibi-

dius Dessau: visellius Bücheler: s. sextius Gundermann. 

 Brissonius   

4  et  Schultz peiorave Schultz: peioremve ut vid. C: puteum-

ve temptavi. eae aquae earumve Polenus: eaeaquaerumve C. quae qua Craw-

ford: quequa C: {que}qua Polenus: quaeque Schultz: quae pars Bücheler: quaqua 

quae Mommsen: quae que Gundermann.  Fluere Opsopoeus, Brissonius: fluis C. 

 Bücheler: 

 ed. pr. locis qua aedificia Mommsen: locis que edifi-

cia C: aedificiis quae loca aedificia  Bücheler: {locis} aedificiis quae Jocundus. v(su)  

F(ructuariis) expl. Ursinus, Gundermann: possessoribusve Pithoeus. vel (bis) delevi  

 Bücheler:  5  (i.e. Sine) Crook . Qui d(olo) {a} m(alo)  Bücheler: quida¯ C. 

sarcire ego.  aedificare ponere Crawford: edificare ponere C: {aedifi-

cia} reponere Heinrich.   excidere Mommsen: et celere C: {e} tollere Gundermann: 

et delere temptavit  Bücheler.  demolire C: demoliri  Gundermann. {sine dolo malo} 

seclusi. eaque Mommsen: aqu(a)e C: atque α lacunam ind. Heinrich: ut 

ego,  Mommsen.  Brissonius. is α: his C.  dicet Bücheler. dicit 

C. multa Brissonius: multa¯ C.  exerceto Gundermann: exercito C: coercitio edd. 

pretori A: pretorio C: cogendi exercendi Crawford: coge¯. decoercenda C: cogendi 

coercendi Polenus multae dicendae Jocundus: multa dicenda C.    {sunt} Crawford: 

sive  Jocundus. esto α: est C. 6 r. (i.e. romano) post populo add. Bücheler. d(are) 

d(amnas) e(sto) praeeunte Ursino Bücheler: det C: dare damnas dedito in marg: B

2

. 

7 qui locus  Bücheler: quis C.  et seclusi. est et erit Bücheler (et del. Grimal): steterit 

C. ne Schultz: neque C: neve Gundermann. obponito et cet] imperativum modum 

rest. B

2

, Schultz. [in]arato scripsi: arat C. immittito Schultz: immidtit C. earum 

 ego: earum C.(‘scilicet aquarum publicarum’ Gundermann): rerum (pro 

earum) Mommsen. {praeterquam} Opsopoeus quod C: quae  Opsopoeus. 

8  {et} Heinrich: et adv. eum del. Scaliger. ei (deleto adv. eum) Ribbeck:ei adv. eum 

(‘scilicet locum terminatum’) Gundermann. siremps lex ius Scaliger: si rem publi-

cam ex iussu C: fort. siremps  lex ius. omnibusque C: omninoque Ribbeck. 

esseve oporteret Ritschl: sseque oportere C. 9. qui locus Bücheler praeeunte addidi. 

circa fontes …terminatus est huc transtuli (legitur in C post quique erunt). For-

nices et muros Polenus: fortuni[c. 4 litt.] et muror(um) c. terminatus C:  

terminatum  Crawford.    Crawford.  
  ego.  tollere  liceat  (Mommsen) 

quove minus (Crawford) in eo loco scripsi: [spat. c. 15 litt. ante curatores] C. circa 

fontes quique erunt cum transponendi signis C. ‘fortasse maceriae’ Bücheler: maceria 

C.  Crawford.  recte α: rectum C. volent Schultz: volet C.  

Mommsen. capio Dederich: capto C: captio edd. multae dictio Scaliger: multa edici 

C. o rcitique esto Crawford: po.[c. 2 litt.]r citi questo C: co-

ercitioque esto Opsopoeus. liceto B

2

, Bruns: licet C: liceat edd.  esto α: isto C. ante 

quominus (§ 10) spat. c. 15 litt. C: ‘sed duo haec enuntiata apte cohaerent’ Büche-

---

145

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

ler. 10 maceriaeve Mommsen: macerie C. curatores α: curatorum C. insculptave 

Mommsen: -que C.  post Bücheler Crawford.  rogatur Crawford: rogatio C: 

rogato Mommsen: rogator Scaliger. 11 coclea scripsi: calice C. liceat MV: licea C. 

neve ego: neque C. rogatur Crawford: rogato C: rogator Scaliger.

edizione della lex Quinctia de aquaeductibus di c.h. Williamson, 

J.a. crook e m.h. crawford, Roman Statutes, vol. ii, ed. m.h. craw-

ford,  london  1996,  795-6  (Fira  i.14,  pp.  152-154;  Bruns  p.  113; 

girard p. 105):

t. Quinttius crispinus consul 

populum iure rogauit populusque iure sciuit in foro pro rostris 

aedis diui iuli{i} p iulias , tribu sergia prin-

cipium fuit

pro tribu{s} sex. <---> l. f. virro

.  Quicumque post 

hanc legem rogatam 

riuos, specus, fornices, fistolas, tubulos, castella lacus 

aquarum publicarum, quae ad urbem ducuntur , sciens 

dolo malo 

forauerit, ruperit, foranda rumpendaue curauerit, peiorue

fecerit, quo minus eae aquae arumue que  qua in urbem 

romam 

ire cadere flu peruenire dui
, quoue mnus in urbe 

roma 

et in iis locis, qu edificia urbi continentia sunt erunt, in is

hortis, praediis, locis, quorum ortorum, praediorum, locorum 

dominis,

possessoribus, u(su)f(ructuarius) aqua data {uel} adtributa est {vel} 

erit, 

salia, distribuatur, diuidatur, in castella, lacus [im]mitatur, 

is populo romano centum milia dare damnas esto. et qui 

eorum ita fecerit, id omne sarcire reficere restituere edi-

ficare ponere {e} t

ere demolire damnas esto sine dolo malo;

aqu{a}e omnia ita ut quicumque curator aquarum est erit 

, si cu-

---