10
İlçenin idari sınırları içerisinde Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne bağlı Fındıklı Çay Fabrikası
ve bu fabrikaya ilaveten özel sektör bünyesinde
Dosan, Doğuçay ve Ofçay fabrikaları
faaliyetlerini
sürdürmektedir. İlçede yaklaşık 2500 çiftçi ailesi tarımsal gelir ekonomik refahı sağlamada yeterli olma-
dığından çalışır nüfusun büyük bir çoğunluğu işçi, memur ve esnaf gibi tarım dışı alanlarda çalışmaktadır.
İlçede tarımsal faaliyetlerden yılda yaklaşık 32 bin ton yaş çay, 750 ton kuru kabuklu fındık, 1350 ton süt,
60 ton et, 200.000 adet yumurta, 10 ton bal ve kıyı balıkçılığında yaklaşık 40 ton çeşitli cins balık avlan-
maktadır. Yapılan değerlendirme ve hesaplamalara göre ilçenin gayrisafi yıllık tarımsal geliri aile başına
ortalama 1.500 YTL’dir. İlçede çoğunluğu Jersey melezi 1500 baş sığır, 700 baş yerli sığır, 1600 küçük-
baş hayvan, 3000 adet Tavuk, 3500 adet fenni ve 500 adet ilkel arı kovanı mevcuttur. Ayrıca, tarımsal
amaçlı bir Fındık Tarım Satış Kooperatifi, bir Tarım Kredi Kooperatifi ve 3 adet Çay Ekicileri Koopera-
tifi ve 10 adet Yapı Kooperatifi bulunmaktadır. İlçede son yıllarda yeni bir ürün olan KİVİ’ nin üretimi
alternatif ürün olarak yaygınlaşmaktadır.
ARDEŞEN
İlçenin yüzölçümü 743 km² dir. Doğusunda Fındıklı, batısında Pazar, güneyinde Kaçkar Dağları
ve kuzeyinde Karadeniz ile çevrilmiş olup, kıyı uzunluğu 10 km dır.Sahilden 50 km kadar iç kısımlara
uzanır. Bölgede Doğu Karadeniz Dağlarının uzantıları ve tepeleri yer alır. İlçenin akarsuları Fırtına Dere-
si, Dolana Çayı ve Yeniyol Deresidir. Ardeşen'in güneyinde yer alıp yükseklikleri 2000 metreden fazla
olan dağların sahilden itibaren yükselmeye başlaması ve yüksek dağ eteklerinde doğarak Karadeniz’e
akan akarsuların yoğunluğu nedeniyle engebeli bir arazi yapısı hakimdir. Akarsuların denizle birleştiği
dar vadi ağızları dışında, ova olarak adlandırılabilecek düzlükler yoktur. Ardeşen, güneyini kaplayan dağ-
lar yanında, kuzey ve kuzeydoğu yönünde bulunan 3000 metre yüksekliğindeki Kafkas Dağlarının kuzey
rüzgarlarından koruyucu etkileriyle kapalı bir mikroklima havzası oluşturmaktadır. Dört mevsim ılıman
ve yağışlı olan iklimi subtropik olarak tanımlamak mümkündür. İlçe, uzun yıllara dayanan verilere göre,
günde ortalama 4 saat 14 dakika güneşleme süresi ile Türkiye'nin en yağışlı, en nemli ve en az güneş gö-
ren kesimlerinden biridir.
Ormanlar İlçe arazisinin %23.74'unu kaplamaktadır. İlçe arazisinin %10.55'ini tarım alanları,
%34.33'ünü çayır-mera alanları, %31.38'ini de tarım dışı alanlar oluşturmaktadır. Çay tarımından önce
toprakların engebeli yapısı ve yetersizliği yüzünden Ardeşen halkı denizcilik, inşaatçılık, fırıncılık gibi
işlerde gerek yurt içinde gerekse yurt dışında çalışmak üzere ilçe dışına çıkmıştır. Çay tarımının ve sana-
yinin etkisi ile azalan gurbetçiliğin ekonomideki bir takım sıkıntılar nedeniyle hala devam ettiği söylene-
bilir. İlk çay üretiminin yapıldığı 1938 yılından sonra, sağlanan destekle hızlı bir gelişme gösteren çay
tarımı ve çay sanayi İlçe'de temel çalışma alanı olmuştur. Mayıs-Ekim döneminde mevsimlik istihdam
DİKKAT!!!
BU DERS NOTLARININ TÜM HAKKI PROF.DR. ALİ ÖZÇAĞLAR’A AİT OLUP, BAŞKA AMAÇLARLA
KULLANILAMAZ VE YAYINLANAMAZ.
11
sağlayan çay tarımında daha çok kadın nüfus çalışmaktadır. 1992 yılında yapılan bir araştırmaya göre çay
tarımında çalışanların %77'sini kadınlar oluşturmaktadır. Erkek nüfus ise çay sanayi başta olmak üzere
diğer alanlarda istihdam edilmektedir.
Karadeniz ile denize paralel olarak uzanan dağlar arasında kalan arazisinin tarıma elverişsiz oluşu
ve yağışlı iklim, Ardeşen'nin ekonomik yapısını da biçimlendirmiştir. Bu arazi yapısı nedeniyle tarımsal
üretimin düşük olması, gurbetçiliğin İlçe ekonomisi içinde önemli bir yer tutması sonucunu doğurmuştur.
Yöre halkı, çay üretiminin bölgeye girişinden önceki dönemlerde, önceleri yurt dışına, daha sonraları da,
yurt içine geçici sürelerle çıkarak denizcilik, küçük çaplı ticaret, inşaat işçiliği, gibi işlerde çalışmıştır.
Daha önceleri büyük ölçüde Gürcistan, Rusya gibi ülkelere çalışmaya giden yöre halkının, 1917 yılında
bu ülkelerle olan sınırın kapanmasından sonra bu olanaklar ortadan kalkınca girdiği ekonomik sıkıntılar
nedeniyle, başka bölgelere bile taşınmasından söz edilmiştir.
1920'li yıllarda yörenin sosyoekonomik sorunlarına çözüm bulma çalışmaları çerçevesinde baş-
lanan çay üretme çalışmaları, 1938 yılında ilk kez el imalatı olarak üretime başlanarak sonuca ulaştırıl-
mıştır. Çay üretiminden önce, yukarıda kısaca belirtilen olumsuz koşullar içinde İlçe ekonomisi, bu yıldan
sonra çaya dayalı hızlı bir gelişme göstermiştir. Son yıllarda tarım alanlarında yer kazanan KİVİ, ilçenin
tarım ekonomisinde önemi artmıştır.
Ardeşen’de 2'si Çay-Kur'a ait olmak üzere Akfa, Karaca, Huzur, Lider, Akdere, Armağan ve
Karaoğlu adında 7 adet özel çay fabrikası bulunmaktadır. Bu fabrikalarda mevsimlik işçi çalışmakta,
bazı atölye ve fabrikaların paketleme bölümünde de yıl boyu işçi çalıştırılmaktadır.
Ardeşen'de kurulan
ASİLSAN silah fabrikası Smith Wesson tipi Atmaca 53 tabanca üretimi yapmakta ve yöre insanına
istihdam sağlamaktadır.
PAZAR
Pazar’ın eski adı “ATİNA” olup 1928 yılına kadar bu adla anıldığı bilinmektedir.Bu adın kayna-
ğına ilişkin bir çok söylenti vardır.Yunancı ve tarihçi filozof Filavinus Arrianus (95-175)’a göre Yunan
Tanrıcası Ethena'nın tapınağının olduğu bu yöreye tapınağın adından dolayı Atina denilmiştir.
Başka bir rivayete göre de Yunan Prenslerinden biri Karadeniz seyahatine çıktığında ilçe önlerine gelince
"Pazar'ın" denizden görünüşünü beğenmiş, yöreyi Atina gibi meşhur bir şehir zannettiğinden "Atuna"ve
"Atnus "olarak adlandırılmıştır.
Ayrıca Doğu Karadeniz'de Rumca sanılan bir çok ismin "Lazca" kökenli olduğu ileri sürülmekte-
dir. Buna göre Atina-Athenia'nın lazcada "Gölgelerin olduğu yer "Rize-Rhizalion'un" "insanların ve as-
kerlerin toplandığı yer",Çayeli-Mapavri ise "Yapraklı" anlamındadır.Yöreye Pontus kırallığı döneminde
"Sonnica"adı verilmiş, Romalılar "Pontus Palomeniacos", Bizanslılar ise "Khaldei" demişlerdir.
Osmanlılar döneminde Of’ tan Batuma'a kadar saha"Lazistan" olarak adlandırılmış, bu isim
milli mücadele yıllarında da kullanılmıştır. 1204'te Atina'nın (Pazar) Trabzon Rum İmparatorluğunun