Dr. Emeran Mayer Beyin-Bağırsak

SAĞLIKSIZ ANILAR 119
doğrulayan çok sayıda bilimsel kanıt toplanmıştır. Bir hayvanın annesi­
ni strese sokmak ve böylelikle yavrularını büyütmesine yönelik annelik
davranışını etkilemek için tasarlanan çeşitli laboratuvar ortamlarında
araştırmacılar, stres kaynaklı davranış değişikliklerinde strese neden
olan etkenlerin, yavruların beyinlerinin stresli durumlara karşı daha
duyarlı hâle gelm elerine ve yetişkinlerde daha fazla kaygı oluşm asına
neden olduğunu saptamışlardır. İlk stres faktörü veya hayvanın türü ne
olursa olsun, ortaya çıkan etki benzerdi. Anne üzerindeki stres ne kadar
şiddetli olursa, yavrularına karşı davranışları o denli kötü olmakta, hatta
bu durum anaç anneleri bile ihmalkâr annelere dönüştürebilmekteydi.
Stresli anneler yavrularını itip kakmış, ayakları altında ezm iş, onları
em zirm ek için yeterince zaman ayırmamış, onları daha az yalam ış ve
kucaklamışlardı. Bazıları öylesine strese girmişlerdi ki yavrularını öl­
dürüp, yedikleri bile görülmüştü!
Annedeki stresin yavruların davranışları üzerindeki kalıcı olum suz
etkilerini gözlemlemekten daha dikkat çekici olan şey, bu davranış de­
ğişikliklerinin altında yatan biyolojik mekanizmalara ilişkin edinilen
bilgilerdi. Etkilenen farelerin beyinlerindeki değişikliklerin incelenmesi,
birtakım çarpıcı yapısal ve moleküler değişikliklerin oluştuğunu ortaya
koymuştur. Bu çalışmalara göre, beyindeki tüm devreler ve bağlantılar
annenin davranışına bağlı olarak farklı gelişmekte ve bu bağlantılarda­
ki bazı nörotransmitter sistemler değişim e uğramaktaydı, ihmal edilen
hayvanlarda stres molekülü CRF daha fazla üretilmekte ve CABA (gama
am inobütrik asit) adlı nörotransmitter ile bunun reseptörlerini içeren
sinyal devresi gibi stres tepkisini düzenleyen, daha az etkili sistemler de