Ənvər M ete Həmidov, Zərnurə Həmidova
V ic d a n in s a n ın d a x ili m ə h k ə m ə sid ir,
o , h ə q iq ə tə g ü v ə n ir. Ə d a lə t d ö v lə tin
x ə z in ə s id ir
Allah bəndələrinin ən yaxşısı bilikli və ədalət
li başçılar, ən pisi zalım və cahil rəhbərlərdir.
Məhəmməd peyğəmbər (s.).
İradənə hakim, vicdanına əsir ol!
Mövlana.
Yer üzərində cənnət mümkündür, hərgah
rəhm olsa, insaf, mürvət olsa, vicdan olsa.
Nəcəf bəy Vəzirov.
Vicdan dedikləri bir həqiqətdir,
Beşiyi, məzan əbədiyyətdir.
Səməd Vurğun.
Nəsirəddin Tusi yazmışdır: «Heç bir sənət bir-birinə oxşa
madığı kimi, heç bir xasiyyət də başqa xasiyyətə oxşamaz. Ona
görə də tərbiyə və təlimdə ehtimallıq göstərilməlidir. Hər bir in
san özünün daxili vicdan səsinə malikdir.» (A.Quliyev. N.Tusi-
nin siyasi-hüquqi görüşləri, Bakı, 1995, s. 85)
İnsanın müsbət mənəvi keyfiyyətlərinin yaradıcısı vicdan,
onun m əhsulu isə ədalətdir. Vicdan qanunlar qanunu və əda
lətli hakim dir. Vicdan insanda anadangəlmə olmayıb, həyat
şəraitinin, tərbiyənin təsiri ilə formalaşır, daha doğrusu, onun
əsası ailədə qoyulur. Bir d aha erməni məsələsinə toxunmaq
məcburiyyətində oluruq. Erməni ailəsində uşaq dil açandan
beyninə zorla yeridilir ki, türk sənin düşmənindir, onları qır
m aq, məhv etmək lazımdır. Belə
təqdirdə, bu mühitdə böyüyən
uşaqda vicdan əlaməti olarmı? Belələri vicdanın, ədalətin, insa
fın nə olduğunu anlayarlarmı? Əsla! Terroristlər, nasistlər,
316
İntellektual ekologiya
ncofaşistlər, yalnız var-dövlət düşkünü olanlar, təki mən salim
olum prinsipi ilə yaşayanlar, təbiətə qəddarcasına qəsd edən
lər, müsbət intellektual ekologiya qanunlarını vəhşicəsinə po
zanlar, vicdanın, insafın nə olduğunu bilərlərmi?
«Qabusnamə»də deyilir: «Yaxşı adam lar bu dünyada as
lan təbiətli olarlar, pis adam lar isə it təbiətli. İt tapdığı şeyi ora
daca yeyər, aslan isə ovladığını başqa yerdə. Bu dünya bir ov
qatdır, sən isə ovçu, sənin ovun da - yaxşı əməllərin. Çalış indi
yaxşılıq elə ki, sonra xeyrini görəsən.... Yaxşılıq etməkdən peş
man olma, çünki yaxşılığın sənə hələ bu dünyada, o dünyaya
getməmişdən əvvəl çatacaqdır...
İstəyirsən sənin xalqa sərf etdiyin əmək hədər getməsin,
xalqın sənə sərf etdiyi əməyi hədəf etm ə... İstəyirsən sənin de
diyinə əməl etsinlər, özün dediyinə əməl e t.. .»
Ədalət qanununa görə, hər kəs cəza, ya mükafat olaraq
əməlinin bəhrəsini alır.
Məhəmməd peyğəmbər (s.) buyurur: «Müsəlman olsun, ya
kafir, yaxşılıq edən hər kəs mütləq etdiyinin səvabım alır.»
İnsan o vaxt vicdanlı, ləyaqətli, ədalətli olur ki, o insaflıdır.
Л .Bakıxanov demişdir: «İnsaf insan ləyaqətinin zinətidir.»
Son dövrlər insaf məfhumu, elə bil ki, cəmiyyətimiz üçün
yabançı olub. Çoxları b u insani keyfiyyətləri itirmiş, bir qismi
isə onun nə olduğunu başa düşmür, ona artıq bir şey kimi ba
xır. Hətta bəziləri düşünürlər ki, hörmətli olmaq istəyirsənsə,
insaflı və ədalətli olmağı unut. Bəzi insan cildində olan şeytan
lar, insaflı və ədalətli adam ları m aym aq adlandırm aqdan belə
çəkinmirlər.
Görkəmli jurnalist, mərhum N urəddin Babayevin fikirləri
müasir dövr üçün çox xarakterikdir: «Axı, insaf hamıya - əkin
çiyə də, neftçiyə də, dərziyə də, alimə də, müəllimə də, vəzifə-
liyə də, vəzifəsizə də hava, su kimi lazımdır. Savadsız, diplom-
suz yaşamaq olar, insafsız, vicdansız yaşam aq olm az... İnsaf
bizim daxili aləmimizin güzgüsüdür. Gəlin, elə yaşayaq ki, bu
güzgüdə eybəcər görünməyək, qəlbən, ruhən təmiz və gözəl
görünək.» («Kommunist» qəzeti, 21 m art, 1989)
317