Ə.Ə. NƏBĐyev, E.Ə. Moslemzadeh

 

152 

 

 

Bu  turşulara  bitkilərin  tərkibində  həm  sərbəst,  həm  də 

birləşmiş şəkildə təsadüf olunur. 

3.  C

6

–C

3

–C

6 

qrupu.  Bitkilərin  tərkibində  monomer  fenol 

maddələrinin  bu  qrupu  daha  geniş  yayılmışdır.  Bu  qrup  fenol 

maddələri  flavanoidlər  adlanır.  Flavanoidlərin  molekulunda  2-

benzol  nüvəsi  və  bir  heterotsiklik  oksigen  körpülü  (piran 

formada) birləşmə olur.  

Flavanoidlərin ümumi empirik formulu flavan kimidir. 

 

 

 

 

Flavan 

 

Flavanoidlər əsasən 6-yarımqrupa bölünür: 

1)  katexinlər, 2) leykoantosianlar, 3) flavanonlar,   

4) antosianlar, 5) flavonlar, 6) flavonollar. 

Katexinlər.  Katexinlərin  quruluşu  ilk  dəfə  1925-ci  ildə 

Freydenberq  tərəfindən  öyrənilmişdir.  Katexinin  tərkibində  2-

assimetrik  karbon  atomu  (C

2

–C

3

)  olduğuna  görə  4-izomeri 

vardır. 

 

                          O                     OH 

                                 H 

         HO                                              OH 

                                  H 

 

              R 

 

OR   

                      H     H 

                    OH 

Katexinlər 

 

Bitkilərdə  ən  çox  katexinin  (R=R

1

=H)

1

,  aşağıdakı 

izomerləri  geniş  yayılmışdır:  (+)  katexin,  (-)  katexin,  (+)-

---

 

153 

 

 

epikatexin.  Bundan  başqa  katexinlərə  hallokatexin;  (R–OH; 

R

1

–H),  katexinhallat  (R=H;  R

1

=hallat)  və  hallokatexinhallat 

(R=OH; R

1

=hallat) aiddir. 

Katexinlər, 

rəngsiz 

kristallik 

maddələrdir. 

Başqa 

flavanoidlərdən  fərqli  olaraq  qlikozid  əmələ  gətirmir. 

Katexinlər  ən  çox  çay  bitkisinin  cavan  yarpaqlarında,  üzümün 

darağında  və  qabığında  daha  çoxluq  təşkil  edir.  Ona  görə  də 

şərabçılıq  sənayesində  elə  şərab  növləri  vardır  ki,  onların 

hazırlanmasında  (madera,  kaxet  süfrə  şərabları  və  s.)  çayın 

emal  olunmasında  katexinlərin  mühüm  əhəmiyyəti  vardır. 

Onların keyfiyyətli olması katexinlərdən çox asılıdır.  

Antosianlar.  Antosianlar  rəng  maddələri  olub,  bitkilərə 

rəng  vermək  qabiliyyətinə  malikdir.  Antosianlar  təbiətdə  ən 

geniş  yayılmış  flavanoidlərdir.  Onların  təbiətdə  aşağıdakı 

aqlikonlarına təsadüf olunur. 

 

                          O                      R 

                                  

         HO                                              OH 

                                   

 

                               OH               R' 

 

 

 

                          

                    OH 

Antosianlar 

 

R=R

1

=H-pelarqonidin; R-OCH

3

, R

1

=H-peonidin; 

R=OH, R

1

=H-sianidin; R=R

1

=OH-delfinidin; 

R=OCH

3

, R

1

=OH-petunidin; R=R

1

=OCH

3

 malvidin 

Antosianların 

aqlikonlarına 

antosianidlər 

və 

ya 

antosianidollar  deyilir.  Onlar  bitkilərin  tərkibində  qlikozid 

formasında  təsadüf  olunur.  Antosianlar  əsasən  şəkərlərə 

(qlükoza,  arabinoza,  ramnoza)  monoqlikozid  formasında 

birləşir.  Bəzi  antosianidlər  alifatik  (qlikol)  və  aromatik  (p-

---

 

154 

 

 

oksidarçın,  p-oksibenzoy  və  s.)  turşularla  birləşərək  piqment-

ləri əmələ gətirir. 

Bitkilərdə antosianların müxtəlif rənglərdə olması onların 

tərkibində olan metallarla əlaqədardır. Bitkinin tərkibində Mo-

olarsa,  bənövşəyi  rəngli,  Fl-olduqda  tünd  göy  və  Cu-olduqda 

isə ağ rəngli olur.  

Antosianidlər ən çox qırmızı üzümdə mono və diqlikozid 

formada  olur.  Üzümdə  antosianidlər  arasında  malvidinin 

monoqlikozidinə daha çox (təxminən 30%-ə qədər) rast gəlinir. 

Ancaq  petunidin,  sianidinin,  delfinidin  və  pelarqonidinin 

monoqlikozidinə isə az miqdarda təsadüf olunur. 

Qida məhsullarında antosianların miqdarı 300 mq/dm

3

 və 

daha  çox  olduqda,  oksidləşdirici  fermentlərin  və  bəzi 

mikroorqanizmlərin həyat fəaliyyəti zəifləyir.  

Bu zaman peonidin və onun monoqlikozidi daha çox fəal 

təsir  göstərir.  Ancaq  malvidin,  petunidin  və  delfinidin  isə 

mikroorqanizmlərin  həyat  fəaliyyətinin  ingibitorlaşmasına  zəif 

təsir göstərir. Antosianların monoqlikozidləri həm də “Botritis 

sinerea” kif göbələklərinin inkişafını da ləngidir. 

Leykoantosianlar.  Bunların  tərkibində  üç  assimetrik 

karbon  (C

2

,C

3

,C

4

)  atomu  olduğuna  görə  8-izomeriya  forması 

mövcuddur. 

Bitkilərin 

tərkibində 

leykopelarqonidinə, 

leykosionidinə və leykodelfinidinə daha çox rast gəlinir.  

 

                          OH                   R 

                                  

         HO                                              OH 

                                  H 

 

               R' 

 

OH   

                      H     H 

                    OH 

Leykoantosianlar 

 

---