Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash

Kurs ishining maqsadi. “Rentgen nurlanishi”ga doir ilmiy bilimdarni o'rganish hamda ushbu mavzuni innavatsion va zamonaviy axborot texnologiyalarini qo'llagan holda o'qitish metodikasini ishlab chiqish hamda fizika va astronomiya ta'lim jarayoniga joriy etishdan iborat.
Kurs ishining ob'ekti. “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusi.
Kurs ishining predmeti. “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini o'qitishda zamonaviy tekshirishlardan olingan bilimlar asosida takomillashtirishning mazmuni, shakllari, metodlari va vositalari.
Kurs ishining vazifalari:
1. O‘rta ummum ta‘lim maktablarida fizika fanini o'qitilishini va undagi muammolarni o'rganish.
2. O‘rta ummum ta‘lim maktablarida “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini o'qitilishini tahlil qilish.
3 O‘rta ummum ta‘lim maktablarida “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini innovatsion texnologiyalar asosida o'qitish metodikasini ishlab chiqish.
4. O‘rta ummum ta‘lim maktablarida “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini axborot texnologiyalar asosida o'qitish metodikasini ishlab chiqish.
Kurs ishining yangiligi:
1 O‘rta ummum ta‘lim maktablarida “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini innovatsion texnologiyalar asosida o'qitish metodikasini ishlab chiqilganligi.
2. O‘rta ummum ta‘lim maktablarida “Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash” mavzusini axborot texnologiyalar asosida o'qitish metodikasini ishlab chiqilganligi
II. BOB.
‘‘Elektrostatik maydonda potensial va potensiallar farqini hisoblash’’

II.I Potensial.Nuqtaviy zaryad va zaryadlar tizimi maydonlarining potensiali Elektrostatik kuchlarning konservativ xossasidan kelib chiqadiki, elektrostatik maydonda joylashgan sinash zaryad potensial energiyaga ega bo‘ladi. Potensial energiyaning umumiy aniqlanishidan foydalanib aniqlash mumkinki, maydonning qandaydir B nuqtasidan qandaydir belgilangan nuqtaga (potensial energiyaning sanoq nuqtasi) ko‘chirganda bajargan ishni hisobdaymiz. Chekli o‘lchamdagi zaryadlar sistemasi uchun sanoq boshi sifatida (sanoq nuqtasi) cheksiz uzoqlashgan nuqta (x) qabul qilinadi. Shunday qilib (9.3) ni hisobga olsak, quyidagiga ega bo‘lamiz:


(9.3)


(1)

Sinash zaryadining potensial energiyasi maydonning xarakteristikasi bo‘la olmaydi, chunki u sinash zaryadining kattaligiga bog‘liqdir. (1) ga asosan bu bog‘lanish to‘g‘ri proporsional bog‘lanishdir, lekin potensial energiyaning sinash zaryad kattaligiga nisbati sinash zaryadga bog‘liq bo‘lmaydi. Sinash zaryad potensial energiyaning shu sinash zaryadga nisbati elektrostatik maydonning shu nuqtasidagi potensiali

deyiladi:

(2)
Bu aniqlashdan kelib chiqadiki, potensial son jihatdan birlik musbat zaryadning potensial energiyasiga tengdir. Potensialning XB sistemasida o‘lchov birligi “ Volt” va (2) ga ko‘ra
1V=1Joul / 1Kl.
Elektrostatik maydonning potensiali skalyar kattalikdir. Fazoning barcha nuqtalarida yoki fazoning ma’lum sohasida qandaydir skalyar kattalikning qiymati aniqlangan bo‘lsa u vaqtda skalyar maydon haqida gapiriladi. Demak, elektrostatikada biz skalyar maydon potensiali haqida gapiramiz. Dastlab nuqtaviy zaryad uchun potensial formulasini chiqaramiz. Zaryad q dan r masofada joylashgan sinash zaryadning potensial energiyasini topamiz, buning uchun (9.3) va (2) formulalardagi r o‘rniga r ni va () o‘rniga r ni qo‘yamiz:

(3)
Bu ifodani q0 ga bo‘lsak nuqtaviy zaryad q ning r masofadagi potensialini topamiz:

(4)
Potensial uchun ham kuchlanganlik singari superpozitsiya prinsipi bajariladi, zaryadlar sistemasining maydonning qandaydir nuqtasidagi potensiali har bir zaryadning shu nuqtadagi alohida potensiallarining algebraik yig‘indisiga teng bo‘ladi:

(5)
Haqiqatda ham potensial uchun (2) kuchlanganlik uchun o‘rinli bo‘lgan superpozitsiya prinsipini qo‘llab quyidagiga ega bo‘lamiz:

(6)
bu yerda ri- sistemaning qi- nuqtaviy zaryaddan potensiali aniqlanayotgan nuqtagacha bo‘lgan masofa, yig‘indi sistemadagi barcha nuqtaviy zaryadlar bo‘yicha olinadi. (11.6) formula ixtiyoriy zaryadlangan jismlarning fazoning ixtiyoriy nuqtasida maydon potensialini hisoblash imkonini beradi.