«elektrotexnika»

Salt ishlash rejimi-deganda tashqi zanjir manbaaadan ajratilgan va uni qarshiligi amalda cheksizga teng bo`lib (R=) zanjirdan tok o`tmagandagi (I=O) holati. Bu rejimda zanjir manbaaaga ulanib, zanjirda iste’molchi bo`lmaydi.
Qisqa tutashuv rejimi deb, qismalaridagi kuchlanishi bo`lgan zanjir yoki zanjir elementlarining qarshiliksiz, o`zaro ulanib qolishiga aytiladi. Elektr qurilmalari uchun qisqa tutashuv rejimi salbiy holat hisoblanadi. Uch fazali tok elektr zanjirlarining bir qismi o`zaro fazalari orasida qisqa tutashuv hosil qilgan bo`ladi. Elektr qurilmalarini qisqa tutashuv toklaridan himoyalash uchun zanjirning shikastlangan joyini tarmoqdan avtomatik ravishda uzib quyadigan himoya qurilmalari qo`llaniladi. Uch fazali tizimlarda iste’molchilar yuklamasi har bir fazalarda bir hil bo`lsa bu simmetrik rejim deb ataladi,
Simmetrik rejimda 3 fazali sistemening oniy quvvatlari o`zgarmas bo`ladi: fazalardagi yuklanish qiymatlarini biri boshqasidan farq qilsa nosimmetrik ish rejimi deyiladi. Uch fazali tizimda EyuK larini oniy qiymatlari miqdor jixatidan bir-biriga teng bo`lib, faza jixatidan bir-biridan 120⁰ ga farq qiladi. Ular analitik ravishda quyidagicha ifodalanadi,
yoki quyidagicha ko`rinishga ega bo`ladi.
Ko`mpleks ko`rinishida:
Umumiy holatda barcha EyuK larining yig’indisi nulga teng bo`ladi
Fazalardagi EyuK larining vektorlarini geometrik yig’ndisi nolga teng.


4.3Generator chulgamlarini va iste’molchilarni yulduz sxemada ulash.
Uch fazali tok zanjirida ikki hil ulanish usullari mavjud. Uch fazali (sinusoidal) tok zanjirida elektr energiyasining iste’molchilari uch fazali manbaaaga “yulduz” yoki “uchburchak” sxema bo`yicha biriktirilishi mumkin bo`ladi. 3 fazali tok manbaayiga iste’molchilarni qanday ulanishi ularning har qaysi fazalarining qarshiliklarini qanday miqdordagi nominal kuchlanishga mo`ljallanganligiga bog’liq bo`ladi. Iste’molchilari “yulduz” sxemada ulanganda Z_a, Z_v, Z_s faza qarshiliklari bosh uchlari A, В, С manbaaadan kelayotgan liniya simlariga, oxirgi uchlari esa neytral nuqta 0`ga ulanadi. Yulduzchasimon ulanish bu uch fazali elektr energiya iste’molchilarini shartli ravishda qabul qilingan kirish qismi. A B S chulg’amlar manbaaga ulanib, ularning tugallanish nuqtalari x; u; z; lar o`zaro birlashtiriladi. Bunday ulash Y belgisi bilan belgilanadi. Generator va iste’molchi-larni 0 nuqtalarini birlashtiruvchi sim nolinchi simi (neytral simi) deyiladi. Nolinchi simdan o`tadigan tok I<sub>0</sub> tarzda belgilanadi. Kirxgofning birinchi qonuniga muvofiq neytral simidan o`tadigan toklarni algebraik yig’indisi nolga teng.

2 0-rasm. Uch fazali tizimda yulduzcha ulanish sxemasi va vektor diogrammalari.

21-rasm.Uch fazali tizimlarda uchburchaksimon ulanish sxemasi va vektor diogrammasi.
. Elektr enegiyasi iste’molchilari yulduz tizimda ulangan bo`lsa liniya
kuchlanishlari (U<sub>l</sub>) faza kuchlanishlaridan marta katta bo`ladi. ; ; U_L= ; ; : Uchburchaksimon ulanish esa A fazani tugallanishi x bilan B fazani boshlanishi, B fazani tugallanishi y bilan C fazani boshlanishi, C fazani tugallanishi z bilan A fazani boshlanishini biriktirishdan hosil bo`ladi. ; ; ; ; Δ ; ;
4.4. Uch fazali zanjirlarda quvvat va uni o`lchanishi.
Uch fazali elektr energiya tizimi o`ta samaradorliligi yuqori bo`lgan energiya tizimi
tarkibini tashkil etadi. Ishlashga qulay hamda bir vaqtni o`zida uch fazali va bir fazali
elektr energiya iste’molchilarini ishlatish imkoniyatini beradi.
Zanjirni aktiv quvvati. P=U∙I<sub>R</sub>=U∙Icos
Reaktiv quvvati Q=U∙(I<sub>l</sub>-Ic)=U∙Isin
To`la quvvati S=U∙I=P/cos= Q/sin
Uch fazali tizimlarda quvvat barcha fazalardagi quvvatlarning yig’indisiga teng bo`ladi. (kVt). Uch fazali tizimni aktiv quvvati (kVt) P<sub>A</sub>=I<sub>A</sub>∙U<sub>A</sub>∙Cos<sub>A</sub>: P<sub>B</sub>=I<sub>B</sub>∙U<sub>B</sub>∙Cos<sub>B</sub>: P<sub>C</sub>=I<sub>C</sub>∙U<sub>C</sub>∙Cos<sub>C</sub>: P<sub>N</sub>=P<sub>A</sub>+P<sub>B</sub>+P<sub>C</sub> Simmetrik tizim uchun P<sub>N</sub>=3∙P<sub>f</sub>:
Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP) Q<sub>A</sub>=I<sub>A</sub>∙U<sub>A</sub>∙Sin<sub>A</sub> Q<sub>B</sub>=I<sub>B</sub>∙U<sub>B</sub>∙Sin<sub>B</sub>: Q<sub>C</sub>=I<sub>C</sub>∙U<sub>C</sub>∙Sin<sub>C</sub>: Q<sub>N</sub>=Q<sub>A</sub>+Q<sub>B</sub> +Q<sub>C</sub>: Simmetrik tizim uchun Q<sub>N</sub>=3∙Q<sub>f</sub>:
U ch fazali tizimda to`la quvvat (KVA) S_A=I_A∙U_A: S_B=I_B∙U_B: S_C=I_C∙U_C: S_N=S_A+S_B+S_C: Simmetrik tizim uchun S_N=3∙S_f. Uch fazali tizimlarda quvvat barcha fazalardagi quvvatlarning yig’indisiga teng bo`ladi. kVt.
A A
B
B
C C
N
a) b)
22-rasm: Uch fazali tizimlarda quvvatni o`lchash. a) simmetrik rejim uchun;
b) nosimmetrik rejim uchun