«elektrotexnika»

Yuqori chastotali filtrda induktivlik va sig’im o`rinlari almashtiriladi, ya`ni ular iste’molchidan yuqori chastotali toklarni o`tkazib, yuborib past chastotali toklarni ushlab qolishi zarur.

26-rasm: Yuqori chastotali filtr.

Elektrik filtrlarni ishlash printsipi. G’altak va kondensator ketma-ket va parallel ulangan tebranish konturini filtrlash ta`sirini ko`rib chikamiz. Ma`lumki, bunday konturlarda ma`lum sharoitlarda rezonans hodisasi ro`y beradi: ketma-ket zanjirda kuchlanishi rezonansi parallel zanjirda esa tok rezonansi bo`ladi. Ko`rsatib o`tilgan L, C tebranish konturlari asosan polosali va to`suvchi filtrlarda qo`llaniladi. Quyidagi chizmalarda polosali hamda to`suvchi filtrlar sxemalari keltirilgan. L₁ S₁ dan tuzilgan ketma-ket zanjir

27-rasm: Ketma-ket (a) va parallel (b) tebranish konturlari.

28-rasm: Polosali filtr.
ba`zi bir rezonansli va unga qo`shni bo`lgan chastotalar uchun o`z qarshiligiga ega, shuning uchun u ma`lum polosadagi hamda unga yaqin bo`lgan chastotalarni yahshi o`tkazadi lekin boshqalarni ushlab qoladi. L<sub>2</sub> S<sub>2</sub> lar dan tuzilgan parallel zanjir rezonansga moslashtirilgan va unga yaqin chastotalarga katta qarshilik hosil qiladi, ammo boshqalari esa oz qarshilik ko`rsatadi. Shuning uchun u iste’molchini rezonansga yaqin bo`lgan barcha chastotalardan tashqari chastotalarni shuntlaydi ya`ni ularni o`zi orqali o`tkazadi.

To`suvchi filtrlar ma`lum chastotada polosali qolishi lozim, shuning uchun ketma-ket hamda parallel zanjirlarni ularni almashtiriladi. L₁ S₁ dan iborat parallel zanjirlar rezonansi yaqin polosa chastotalarini amalda o`tkazmaydi, shu bilan birgalikda boshqa chastotalarga qarshilik ko`rsatmaydi.

Nazorat uchun savollar
1. Davriy nosinusoidal o`zgaruvchan tok tizimi nima? 2. Filtrlar qanday elementlardan tuziladi?
3. Davriy nosinusoidal o`zgaruvchan tok qanday hosil qilinadi? 4. Filtrlarni qanday turlari mavjud?
5. Davriy nosinusoidal o`zgaruvchan tok kuchlanishlari qanday? 6. Past chastotali filtrni tushuntiring? 7. Yuqori chastotali filtrni tushuntiring? 8. To`suvchi, plosoli filtrlarni tushuntiring?
9. Davriy nosinusoidal o`zgaruvchan tokni avfzalligi, kamchilligi nima? 10. Filtrlar qaerlarda ishlatiladi?
6-Modul
6-mavzu: NOCHIZIQLI ELEKTR ZANJIRLAR
Reja:

Nochiziqli elektr zanjirlari. Nochiziqli elementlarning volt-amper xarakteristikalari (tavsiflari) va ularni approksimatsiyalash.

Boshqariladigan va boshqarilmaydigan nochiziq elementlar. Inersion va noinersion nochiziqli elementlar.

Nochiziqli elektr zinjirlarni hisoblashning grafik hamda analitik usullari.

Tok va kuchlanish stabilizatorlari va chastota o‘zgartirgichlar.