146
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
nəyin fərqinə varmadan fit verib ucsuzbucaqsız rus
çöllərində sürətlə irəliləyirdi. Dəmir relslərin üzərində
diyirlənən təkərlərin səsindən başqa heç nə eşidilmir
di. Eduard Çeburdanidze ilə Andranik Vazgenoviç
həmin qanlıqadalı illərdə baş verən faciələri xatırla
yırmış kimi sükuta dalmışdılar. Yarım litrlik konyak
butulkası da son damlasına qədər içilib boşaldıldığı
na görə, sanki lazımsız şüşə kimi nə vaxt kupenin ba
laca pəncərəsindən çölə atılıb cilikcilik olacağı anı
gözləyirdi.
Andranikin xumarlanmış gözləri teztez yumu
lubaçılırdı və hiss olunurdu ki, yatmaq istəyir. Edu
ard Çeburdanidze qəddini düzəldib ayağa qalxdı və
yuxarıdakı çamadanı açıb səliqə ilə qəzet kağızına
bükdüyü bir şüşə konyakı çıxardıb ortalığa qoydu.
Çamadanı örtmək istəyəndə içərisindəki kağızku
ğuzlarla dolu olan göy qovluq diqqətini cəlb etdi.
Qovluqdakı kağızlarını ötəri vərəqləyəndə gözü bəzi
qeydlərə sataşdı. O, çamadanı örtüb kupe yoldaşını
dümsükləyərək ayıltdı. Andranik özünü cəmləşdirib
qəddini düzəltdi və:
– Ara, Eduard, dediklərin bəsdir, qoy yataq. –
Tənbəltənbəl azaylandı.
Eduard Çeburdanidze:
– Sizin üçün təzə konyak çıxartmışam, gərək içək,
– dedi.
Andranik konyak sözünü eşidən kimi dirçəldi və
şən əhvaliruhiyyə ilə yaxasını düzəldib, qızarmış
gözlərini konyak dolu şüşəyə zillədi. Eduard Çebur
danidze butulkanı açaaça:
– Çamadanımdakı qovluğa baxanda yadıma nə
düşsə yaxşıdır? – Özözünə sual verdi və allanmış
sifətində kinayə dolaşdı: – Hələ bu harasıdır? Kremlin
147
Daş y
ağan gün
zirvəsində əyləşmiş ədalət keşikçilərindən biri olan
Anastas Mikoyan deyir ki, Andranik dinindən, mil lə
tindən asılı olmayaraq, insanlara humanist münasibət
göstərmişdi. General imkansızlara, məzlumlara, dinc
sakinlərə qibtə doğuracaq qayğı bəsləmişdir. Azərbay
canda iki rayona adı qoyulmuş, neçə yerdə büstü
ucaldılmış Stepan Şaumyan qeyd edir ki, “Andranik
əfsanəvi xalq qəhrəmanı adını qazanıb”. Azərbaycan
torpağında pərvazlanan marşal Baqramyan onu əsl
xalq qəhrəmanı adlandırır. Onların dediklərini xatır
layanda, andraniklərin süngüsündə çapalayan körpə
uşaqların məşum çığırtıları, nişanlı qızların, ağbirçək
anaların, ərsiz gəlinlərin fəryadı gəlib gözlərimin
önün də dayanır və özümdən asılı olmayaraq, yer
üzü nün əşrəfi dediyimiz insan xislətinə, daşıdığım in
san adına nifrət eləyirəm. Mikoyanların, şaumyanla
rın, baqramyanların həqiqətdən uzaq olan qatı millətçi
ibarələri, qətlə yetirilən minlərlə günahsız insanların
ruhunu təhqir etməkdən başqa bir şey deyil. Siz də
bilərəkdən və ya bilməyərəkdən qatilə allıgüllü çiçək
dən qəhrəman donu biçib, onun şərəfinə badə qaldır
maq istəyirsiniz.
Eduard Çeburdanidze bu sözləri dedikcə müsahi
bi xəcalət çəkirmiş kimi başını aşağı salıb, oturduğu
yerdə büzüşür, kiçilir və özözünə düşünürdü: “Pah,
guya ki, xristiandır! Öz dinimizdəndir! Əbləhin bu
dərəcədə türkpərəst olduğunu bilsəydim, onunla kəl
mə kəsib danışmazdım”.
Andranik düşdüyü gülünc vəziyyətdən çıxmaq
üçün nə etmək barədə fikirləşirdi. Əlacı olsaydı, qata
rın sürətini yüz dəfə artırıb, bir göz qırpımında mən
zilbaşına çatardı və Eduarda tüpürüb ondan biryol
luq yaxa qurtarardı. Həm də xəyalından keçirdi ki, ilk
148
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
adı olan Xaçaturu dəyişdirib Andranik qoymasında
gorbagor olmuş atam necə də səhv edib.
Eduardın heç nədən çəkinmədən, onun üzünə de
diyi açıqsaçıq sözlər Andraniki çaşdırmışdı. Andra
nikin qəlbində adını daşıdığı qəhrəmana qarşı get
dikcə ikrah hissi yaranırdı. Lakin bu ötəri hisslər
Ermə nistan tərəfdən əsən millətçilik küləyinə qərq
olur və yenə də öz əqidəsində qalıb, pişik kimi kürə
yini yerə vurmaq istəmirdi. Eduard ona mane olma
saydı, saxta erməni tarixçilərinin uydurduğu kimi,
hu manistliyi, insanpərvərliyi, qəhrəmanlığı erməni
daş naklarının qəlbində heykəlləşmiş Andranik Ozan
yanın şərəfinə yenə də badə qaldırıb, bayraq ucaldar
dı. Andranik Vazgenoviç başını qaldırıb Eduardın
üzünə baxdı və nə isə demək istədi. Eduard isə əlinin
hərəkəti ilə ona imkan vermədi:
– Biriki sözüm də var. İcazə ver, onu da deyim,
sonra növbə sizindir, mənim din qardaşım. – O, bu
sözü kinayə ilə dedi və sola çevrilərək:
– Xahiş edirəm, pəncərədən çölə baxın. Yerdən
ruzi çıxartmaq üçün traktorlar torpağın altını üstünə
çevirir. Ucsuzbucaqsız düzlərdə cərgələnən elektrik
dirəkləri ilə şəhər və kəndlərə nur paylanır. Əyləşdi
yimiz qatar canlı məxluq kimi tövşüyətövşüyə bizi
mənzilbaşına çatdırmağa tələsir... Dərindərin dərya
larda üzən gəmilər, səmanın ənginliklərində uçan
təyyarələr, rahat yollarda şütüyən avtomaşınlar, daha
nələr, nələr... Bütün bunları icad eləyib yaradanları
yer adlı məkanın əfsanəvi, yenilməz qəhrəmanları he
sab edirəm. Məlum məsələdir ki, heyvanların başına
bıçaq çəkənlərə qəssab, insanları qətlə yetirənlərə cəl
lad deyirik. Qulağını aç, yaxşıyaxşı eşit. Dinindən,
dilindən, milliyyətindən asılı olmayaraq, Tanrının
149
Daş y
ağan gün
xəlq etdiyi bəndələrə göz yaşları yox, sevinc bəxş
etməyi özünə şərəf bilənlər tarixin qızıl səhifələrində
əbədiləşir, bütün məxluqatın qəlbində heykəlləşirlər.
Fitnəfəsad törədənlərin yalnız bir mükafatı var – o da
nifrət və lənətdir!
Eduard Çeburdanidze amansız bir qəzəblə bunları
deyib tarıma çəkilmiş əsəblərini sakitləşdirmək üçün
heç bir sağlıq demədən əlindəki qədəhi başına çəkdi və:
– Mənim hörmətli din qardaşım, sizin Andranik,
Hamazas, Nijdeh, Dro, Mikoyan, Şaumyan kimi “ağıl
lılarınız” artıq öz millətinə belə bir bədnam “mükafa
tı” qazandırıblar. İndi sizdən soruşuram, deyin gö
rüm, “Qabusnamə” əsərini oxumusunuzmu?
– Xeyr. Belə bir kitabın adını ilk dəfədir eşidirəm,
– Andranik cavab verdi.
– “Qabusnamə” on birinci əsrdə yazılıb. Və fars
nəsrinin qiymətli nümunələrindən biri sayılan nadir
əsərdir. Orada ermənilər barədə deyilənləri açıb da
nışmağa dilim gəlmir. Desəm, özünüzü qatardan
atarsınız. Ermənilər barədə belə bir qanqaraldıcı fik
rin formalaşmasının günahkarı kimdir?! Xəstə təfək
kürlü erməni ziyalılarının qatı millətçilik xisləti. Er
mə ni xalqı həmişə öz başıbəlalı başbilənlərinin əzabını
çəkib və bundan sonra da çəkəcək. Siz isə bəşər övla
dına xas olmayan xilqətinizlə fəxr edirsiniz. Mən buna
milli faciə, milli bədbəxtçilik kimi baxıram.
– “Qabusnamə”dinədi, orada ermənilər barədə
nə yazılıb? – Andranik dərin bir maraqla soruşdu.
– Sizin barədə yaxşıdan başqa nə desən.
– Məsələn.
– Siz məni məcbur etməyin, çünki verəcəyim ca
vab çətin ki, kupe yoldaşımda nikbinlik yaratsın, –
Eduard Çeburdanidze daha da qəzəbləndi.
Dostları ilə paylaş: |