Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

236 
azaldar  və  bu  pH-da  ammonyakın  böyük  bir  hissəsəsi  bağırsaq  tərəfindən  absorbsiya  edilməyən 
amonium ionu formasındadır, bu zaman da ammonyakın qana sorulması azalır. 
 
Enterococcus  faecium  qandakı  ammonyakın  miqdarını  azaldır.  Sirozlu  xəstələrdə 
Bifidobacterium,  Lactobasilius  acidophilus,  Enterococcus  növlərinin  ya  da  Bacillus  subtilis  və 
E.Faeciumun  tərkibinə  daxil  olduğu  iki  növ  probipotik  preparatının  14  gün  müddətində  istifadə 
edilməsi  kolondakı  bifidobakteriyaların  miqadırını  artırmağa,  fekal  Ph,  qan  və  ammonyak 
səviyyəsinin  azalmasına  səbəb  olmuşdur.  Həmçinin  tərkibində  B.Suptilus  və  E.Faecium  olan 
probiotiklərin istifadəsi plazama endotoksin miqdarını azaltdığı müəyyən edilmişdir. 
 
  Hiperlipidemiya və probiotiklər 
Bəzi  süd  turşusu  bakteriyalarının  qandakı  xolesterol  miqdarını  hidroksimetil  qlutaril  CoA 
reduktaza  fermenti ilə  azaldır.  Probiotik  tərkibli  süd məhsullarının üç  həftəlik  istifadəsindən  sonra 
digər  qruba  görə  ümumi  xolesterol  səviyyəsində  4.4%  və  aşağı  sıxlıqlı  lipoprotein  səviyyəsində    
5,3  %  azalma  qeyd  olunmuşdur.  Bu  tədqiqatlar  göstərir  ki,  uşaqlıq  dövründə  probiotiklərlə 
qidalanma  ürək –damar xəstəliklərində qoruyucu rol oynarır. 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Aureli  P,Capurso  L,Castellazi  AM,  Clerici  M,Giovannini  M,Morelli  L,et  al.Probiotics  and 
health:an evidence-based reviev. 
2.
 
Coşkun T.Probiotiklər,Genel özellikleri ve etki mekanizmaları 
3.
 
Ayper Somer.Yetişkin ve çocuklarda Probiotikler 
4.
 
Coşkun  T.Pre,Pro ve sinbiyotikler. 
5.
 
Sutphen JLİt is colic or it is gastroesopfageal reflux 
 
РЕЗЮМЕ 
 
Пробиотики-это  микроорганизмы,  в  отношении  которых  научные  исследования  пока-
зали, что они могут быть полезны для вашего здоровя. Чаще всего это бактерии, но это могут 
быть  и другие организмы,такие  как  дрожже. В некторых случаях они похожи на хорошие 
населяющие  организм  человека  бактерии  или  являются  теми  же    самыми  бактериями,  что  
обитают у людей, чаще всего в кишечнике. 
Большинство пробиотиков- бактерий относятся к двум родам лактобактерии (laktobacillus) и 
бифидобактерии  (bifidobacterium)  хотя  надо  знать,  что  сушествует  много  других  видов 
бактерии пробиотиков. 
         Каждый  род  бактерий  содержит  значительное  число  видов,  у  каждово  вида  имеются  
разниченые  штаммы.  Это  важно  помнить,  потому  что  разные  штаммы  могут  быть  по-раз-
ному полезны различных органов вашего тела. 
 
ABSTRACT 
There  is  increasing  demand  to  use  the  microorganisms,  supporting  consumer  health  and 
stimulating  immune  system,  in  food production.  The role  of  probiotics  which  are  one  of  the  most 
important  group  of  this  microorganisms  on  the  preventation  of  gastrointestinal  diseases  and 
treatment and development of normal gastrointestinal flora were determinated by clinical trials. On 
the  other  hand,  studies  on  the  strain-dependent  food  preservation  effects  and  the  potentials  for 
treatment  of  different  diseases  of  probiotics  are  ongoing.  Probiotic  preparats  that  have  effective 
potential  especially  for  the  treatment  acute  diarrhea  in  children  and  antibiotic  associated  diarrhea 
have  been  developed.  In  this  review,  newsworthy  information  on  the  criteria  for  probiotic  strain 
selection, curing potentials and their application possibilities were presented.  
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə 
çapa tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent 
M.İbrahimov
 

---

237 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
 
ABBAS  ƏLİYEV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT: 616 
VİRUS HEPATİTİ  B XƏSTƏLİYİNİN   KLİNİKİ ƏLAMƏTLƏRİ VƏ PROFİLAKTASİ 
Açar sözlər:  sarılıq,  intoksikasiya, qaraciyər 
Ключевые слова: желтуха, интоксикация, печень 
Key words: Jaundice, intoxication, liver 
Hepatit B virusu mürəkkəb viruslardan olub,ümumi ölçüsü 42nm,      nukleokapsid hissənin 
diametri  isə 28 nm-dir.Bu viruslar  Hepadnoviruslar fəsiləsinin orthopednavirus cinsinə aiddir. ( 
2)Virusun qenomu həlqəvi olub, ikisaplı  DNT-dən ibarərdir. Tərkibində üç antigen var.  ( 2) 
1.
 
İkiqat lipidlərdən ibarət səthi qatda səthi antigen olan –HB
S
Ag antigeni yerləşirki bu antigen 
həm virionun tərkibində həmdə sərbəst halda rast gəlinir. Bu antigeni ilk dəfə olaraq  
Blümberq  avstraliya aborigenlərinin qanında tapdığına görə buna avstraliya antigenidə 
deyilir.Bu antigenin qanda tapılması VHB ilə yoluxmanı göstərir.(  3) 
2.
 
Virusun nukleokapsid qişasında özək antigeni olan HB
C 
antigeni yeləşir.Bu antigen sərbəst 
şəkildə qanda rast gəlinməyərək yalnız hepatositlərin daxilində olur. ( 2) 
3.
 
Nukleokapsid hissədən daxilə doğru isə DNT, DNT polimeraza fermenti və HB
E 
antigeni 
yerləşir.(  2) Bu antigenin qanda rast gəlinməsi isə virusun replikasiyaslnı göstərir.( 2) 
Bundan başqa hepatit B virusunun  HB
X
antigenidə varki buda şiş transfarmasiyası 
na uğramış hepatositlərdə və qanda aşkar edilir. Bu antigen şiş supressiyaedici antigen zülalını  P
53
 
züalını neytrallaşdıraraq qaraciyərdə ilkin xərçəngin inkişafına səbəb olur.(1) 
Hepatit-Bvirusu 2 saplı DNT- zəncirindən ibarət olub tam zəncir- mənfi L zəncir, ondan qısa 
isə  natamam  müsbət  S    zəncir  adlanır.  Hepatit  Bvirusunun  səthi  antigenin  əmələ  gəlməsində 
qrupspesifik  a  antigeni  və  ikicüt  xüsusi  subdeterminantlar  d/y  və  w|r  determinantları  iştirak  edir. 
Beləliklə Səthi antigenin 4  fenotipi vardır:  adw, ayw, adr, ayr.(1) 
Virus HB
S
 antigeni vasitəsi ilə hepatositlərə  adsorbsiya olunduqdan  sonra , endositoz yolu 
ilə  hüceyrələrə  daxil  oldub,  qişalrdan  azad  olunaraq  DNT  polimeraza  fermenti  ilə  birlikdə 
hepatositlərin  nüvəsinə  daxil  olur.(1)  Burada  qenom  DNT-in  natamam  zənciri  tamamlanırki 
nəticədə, ikisaplı DNT formalaşır. DNT-in üzərində məlumat və preqenom RNT sintez oluniur.(1) 
Bu zaman məlumat RNT virus zülallarının sintezini kodlaşdırır,  preqenom RNT isə virus qenomu 
üçün qəlib rolunu oynayaraq polimeraza fermenti ilə birlikdə özək hissə ilə əhatə olunur. Bu zaman 
Polimeraza  fermenti  əks  transkriptaza  təsi  edərək,  preqenom  RNT  üzərində  virus  DNTin  mənfi 
sapnı, daha sonra isə müsbət sapını  sintez  edir.(1) Belə qenoma malik virus özəyi holci kompleksi 
membranından səthi antigen və xarici qişa qazanmaqla tumurcaqlanma  yolu ilə xaric olur.(1)  Bu 
prsesdə  virus    hüceyrəsinin  daxilində  yerləşən    M-  zülal  böyük  rol  ounayır.    Beləki    bu  zülal   
virusun  hepatositlərin  plazmatik      membranına  yapışmasına  kömək  edir.  Virusun  hepatositlərə 
yapışmasına virusun səthi qatında olan qlükoproteid tərkibli çıxıntılarda  böyük rol oynayır.  (1) 
 
Bu zaman nukleokapsid və ya virionun özəyi hüceyrə membranına nəql olunur yəni özək hissə 
sahib hüceyrənin membranına bürünürək tumurcuq formasını alır, sonra isə yeni virionun əmələ gəlməsi 
ilə  hüceyrədən  ayrılır.(1)Belə  halda  sahib  hüceyrə  məhv  olmur.    Bəzi  viruslarda  xarici  qişa  sahib 
hüceyrədə  endoplazmatik  şəbəkə  hesabına-  bunyaviruslar,  eyni  zamanda  herpeviruslarda  isə  nüvə  
membranı  hesabına  əmələ  gəlir.(2)Virusun  replikasiyası  ilə  bərabər  virus  DNT-si  sahib  hüceyrə 
qenomuna  inteqrasiya  olunaraq    fraqmentlər  şəklində  hüceyrə  DNT-si  ilə  birləşir.(3)Virus  DNT-in 
yalnız o hissəsində infarmasiya reallaşırki, həmin hissədə səthi antigen yerləşir.(  1)    
Hepatit  B  virusu  ətraf  mühit  amillərinə  və  dezinfeksiyaedicilərə  qarşı  yüksək  dözümlülük 
xüsusiyyətinə malikdir.37S
0
-də 1saat müddətində, qurudulmuş halda 25S
0
-də bir həftə müddətində 
yaşaya bilir. ( 4)V 
iruslar 100 S
0
-də 2-10 dəqiqə müddətində tələf olur, dondurulmuş halda 20 ilə 
qədər, qurudulmuş plazmada isə 25 ilə qədər qalır,  soyuducuda 6-12 ay, dondurulmuş halda isə 20 

---