Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №6 (87) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №6 (87)

202 
10.
 
 Джонатан  Маркус.  Дональд  Трамп  и  Ближний  Восток:  выпутаться  невозможно? 
http://www.bbc.com/russian/features-38466708 
11.
 
 Дональд Трамп выходит на тропу войны? https://news.rambler.ru/artic-les/360-53949 
12.
 
 Йемен. 
Переворот 
хоуситов  и  противостояние  им 
странами  залива.  https:-
//halifat.net/index.php?topic=2988.0 
13.
 
 Кузнецов  Д.В.  Арабо-израильский  конфликт:  История  и  современность.  2006,  Издательство: 
Изд-во БГПУ, 289c. 
14.
 
 Марат 
Муртазин. 
Йемен 
– 
новый 
шаг 
к 
расколу 
страны. 
http://www.in-
fox.ru/authority/foreign/2016/11/30/_phtml 
15.
 
 МИД:  СБ  ООН  ответственен  за  мир  в  Йемене  после  принятия  резолюции. 
http://www.tvc.ru/news/show/id/66195 https://vz.ru/news/2015/5/2/743270.html 
16.
 
 Позиция  УВКБ  ООН  относительно  возвращений  в  Йемен.http://www.ref-world.org/cgi-
bin/texis/vtx-/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=553df-4634 
17.
 
 Проведение операций в Йемене для США осложнилось. http://bmpd.live-
journal.com/2425934.html;  
18.
 
 Степанов  Георгий,  Юсин  Максим.  Дональда  Трампа  постигло  йеменское  разочарование 
https://news.rambler.ru/world/36-045065/?utm_content=news-
&utm_medium=read_more&utm_source=copylink 
19.
 
 Супонина  Е.В.  Саудовские  ВВС  взяли  под  контроль  воздушное  прост-ранство  Йемена 
https://riss.ru/profile/suponina_elena/ 
20.
 
 Фарес  Исам.  Ближний  Восток:  путь  к  миру  и  согласию.  /Пер.  с  араб.  Епифановой  И.Н., 
Митрофановой А.В.; Предисл. Пересыпкина О.М. Известия 2015.230 с. 
 
XÜLASƏ 
Drayf Allah Cəmilə Saleh Sayf  
 
YƏMƏN MÜNAQİŞƏSİ VƏ BEYNƏLXALQ HÜQUQ  
Məqalə 1994-cü ildə başlanmış, 2004-cü ilin fevralından vüsət almış Yəmən münaqişəsinin 
təhlilinə  həsr  olunmuşdur.  Məqalədə  göstərilir  ki,  saxta  “imam”  Əbdül  Məlik  əl-Xusi  tərəfdarları 
olan  təşkilatın  üzvləri  hökumətə  qarşı  qiyam  qaldırmışlar.  2004-cü  ildə  imam  Hüseyn  əl-Xusi 
hökumət əleyhinə qiyam qaldıraraq, Yəmən hakimiyyət orqanlarını şiə əhaliyə qarşı ayrı-seçkilikdə 
ittiham etmişdir.  
Məqalədə  qeyd  olunur  ki,  sentyabrda  sülh  sazişinin  başlanmasına  baxmayaraq  hələ 
Yəməndə qarşıdurma davam etməkdədir. 
ABSTRACT 
Drayf Allah Jamil Saleh Saif  
 
 
 
THE CONFLICT IN YEMEN AND INTERNATIONAL LAW 
The  article  is  devoted  to  analysis  of  the  conflict  in  Yemen,  the  origins  of  which  began  in 
1994, but in reality since February 2004. In does not say that when the members of the organization 
are supporters of the self-proclaimed "Imam" Abdul Malek al-Houthi, who raised anti-government 
rebellion In 2004, Imam Hussein al-Houthi raised anti-government rebellion, accusing the Yemeni 
authorities of discrimination of the Shia population. The article says that in December 2014, despite 
signed in September a peace agreement. Despite this, while the opposition in Yemen continues. 
 
 
 
 
  
                                           NDU-nun Elmi Şurasının 19 oktyabr 2017-cı il tarixli qərarı ilə çapa    
 
 
 
 
tövsiyyə olunmuşdur. (protokol № 02).
 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, professor M.Rzayev
 
 
 

---

203 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 6 (87) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 6 (87) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 6 (87) 
 
 
HAKAN GÜNGÖRMEZ 
İğdır Universiteti 
UOT: 94 
SOSYAL HƏYATDA DUZ VƏ İNSAN 
 
Açar söz: duz, nazar, duz qovurma, duz gömdürme, duz fırlatmaq 
Keywords: salt, evil eye, salt roasting, salt bured, salt fraud 
Ключевые слова: плоский, злой глаз, простое зло, плоское зло, плоское зло 
Duz,  insanlıq  tarixi  baxımından  əhəmiyyəti  olan  qiymətli  bir  mineraldır.  İnsan  ortaya 
çıxdıqdan qısa bir müddət sonra duzu istifadə etməyi öyrənmiş və duz insan həyatında əhəmiyyətli 
bir yer tutmağa başlamışdır. Bu mineral, dünyanın müxtəlif yerlərində ictimai, mədəni, dini, hətta 
siyasi  şəxsiyyət  qazanmış, cəmiyyətləri təsir  etmişdir. Əvvəllər  yalnız qidaların  ləzzətini  artırmaq 
və  onları  saxlamaq  üçün  istifadə  zaman  içində  sənayedə  və  səhiyyə  sahəsində  də  yerini  almışdır. 
Duzun  təməl  çıxış  (kəşfi)  məqsədi  insanoğlunun  təməl  praktik  dəyərindən  qaynaqlanmaqdadır. 
Bununla birlikdə duz tarixi  seyri içində siyasi  bir arqument  obyekti halına də  gəlmişdir.  İnsan-ev 
müqəddəs əlaqəsində dini şərh forması olan nəzər faktı üçün fərqli bir məna təşkil etmişdir. İnsanın 
ədəbi dünyasındakı yerini də fərqli növdə argümanlardan göstərmişdir.  
Dünya  tarixi  baxımından  əhəmiyyətli  bir  mədən  olan  duz,  insan  tərəfindən  iqtisadi 
fəaliyyətlərdə  olduğu  ilk  dövrlərdən  etibarən  istifadə  edilməyə  başlamışdır.  Çox  vaxt  bir  təzyiq 
ünsürü olmuş, uğruna savaşılmış, bəzən dini mənalar da yüklenilerek dəyəri daha da artırılmışdır. 
Hansı  səbəblə olsun, Plinius'u da dediyi  kimi  insanlığın  duza olan ehtiyacı  inkar edilə bilməz tək 
gerçəkdir. Bir çox qida maddəsinin saxlanmasında duz qoruyucu olaraq istifadə edilməkdədir. Duz 
kimyəvi  xüsusiyyətinə  əsasən,  qidaların  pozulmasına  yol  açan  bakteriyaların  fəaliyyətlərini 
dayandırma xüsusiyyətinə malikdir. Bu xüsusiyyəti səbəbiylə balıq və ətlərin saxlanmasında, müxtəlif 
şəkillərdə  işlenmelerine  qədər  dəyişən  yerlərdə  duzdan  istifadə  edilməlidir.  Gərək  çıxarılan  kənd 
təsərrüfatı  məhsullarının  qorunması,  istərsə  də  sənayedəki  istifadələr  duza  daha  çox  ehtiyac 
duyulmasına yol açarkən, duz üzərindən alınan vergilər çoxu zaman bu maddənin əhəmiyyətini daha 
da artırmışdır. (1)  
DUZ TARİXİNİN ANA XƏTLƏRİ 
Duz  qədim  dövrdən  bilinən  və  istifadə  edilən  bir  maddədir.  İlk  dəfə  necə  və  hansı  şərtlər 
altında  istifadə  edildiyilə  bağlı  məlumatlar  olmamasına  qarşılıq;  heyvanların  müəyyən  tərkibdəki 
daşları  yalamaları  və  ya  duzlu  qaynaq  suları  içmələri  insanların  diqqətini  çəkdiyi  kimi,  bir  duz 
qaynağı  içində  ölmüş  heyvan  cəsədinin  çürümədiyinin  fərq  edilməsi  ilə  duzun  istifadə  edilməyə 
başlanıldığı qəbul edilməkdədir. Tarix əvvəlinə aid duzlardan bəziləri, Çində Şansi əyalətinin cənub 
sərhədində  Yuncheng  Gölü  sahilində  yerləşir.  Çinli  tarixçilər    E.ə  6000-ci  illərdə  yaz  günəşinin 
isdisi  ilə  gölün  suyunun  buxarlandığını  və  insanların  duz  yığdıqlarını  ifadə  ediblər.  E.ə    5000 
Polşada  Krakov  yaxınlarındakı  bir  duzlu  su  qaynağında  duz  əldə  edildiyinə  dair  də  tapıntılar 
olmasına  qarşılıq,  ilk  duzun  dəniz  suyundan  əldə  edilməsi  ağla  daha  yaxın  gəlməkdədir.(2)  Yenə 
eyni dövrdə Avstriya sərhədində yerləşən Halsattdaki qaya duzu mədənindən qaya duzu çıxarıldığı 
aydın  olmaqdadır.  Ancaq  bu  mədən,  çox  daha  sonrakı  bir  dövrdə  gerçək  mənada  istifadə 
ediləcəqdir.  e.ə    800-cü  illərdə  Çində  duzun  dərman  maddəsi  olaraq  müalicə  məqsədiylə  istifadə 
edildiyinə dair qeydlər mövcuddur. Ancaq bu dövrdə duzun necə və nə qədər çıxarıldığı müəyyən 
deyildir.  E.ə  800-cü  illərdə  Çində  Xia  Xanlığı  dövründə  dəniz  suyundan  duz  çıxarılması  və 
ticarətindən  bəhs  edilir.  Burada  istifadə  olunan  texnika,  köhnə  olaraq  bildirilməklə  bərabər,  eyni 
sistem təxminən 1000 il sonra Romalılar tərəfindən Avropanın cənub sahillərində tətbiq olunmuşdu. 
Çin  'də  duz  çox  zaman  siyasi  iqtidarın  da  simvolu  və  iqtisadi  baxımdan  bir  güc  mənbəyi  idi. 
Pakistanda  İndus  çayının  aşağı  hissəsi  ilə  Hindistanın  qərbindəki  Guracat  Əyaləti,  arasında  duz 

---