Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №7 (88)

- 120 - 
 
masıdır. Bu mineral ehtiyatların tərkibinin tam tədqiq edilməsi, onların hansı xəstəliklərin müalicə-
sində tətbiqinin effektli olacağının müəyyənləşməsi, mineral suların bazasında kurort müəssisələrin 
tikilməsi, qidalanma, nəqliyyat, əyləncə müəssisələri kimi infrastrukturların təkmilləşdirilməsi və ya 
yenilərinin  qurulması,  reklam-təbliğat  işinin  gücləndirilməsi  ilə  Naxçıvan  MR  nəinki  ölkəmizin, 
eyni zamanda dünyanın qabaqcıl müalicəvi turizm destinasiyalarından birinə çevrilə bilər.  
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Aslanov A.D., Axundov V.Ç., Əhmədova O.M. Mineral və termal sular, Bakı, BDU, 1997, 107 s. 
2.
 
Azərbaycan  turizmi,  bugün  və  sabah  III  Respublika  elmi  konfransı,  Azərbaycan  Respublikası 
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, ATİ, Bakı, Aypara 3, 2011. 
3.
 
Babayev S., Naxçıvan Muxtar Respublikasının coğrafiyası, Bakı, 1999, 226 s. 
4.
 
Naxçıvan Ensiklopediyası, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Bakı, 2002, 594 s. 
5.
 
Тагиев  И.И.,  Ибрагимова  И.М.,  Бабаев  А.М.  Ресурсы  минеральных  и  термальных  вод 
Азербайджана, Баку, Чашыоглу, 2001, 166 с., 
6.
 
http://eco.gov.az/az/151-servetlerimiz 
7.
 
www.nakhchivan.az 
ABSTRACT 
Sara Baghirli 
MEDICAL MINERAL RESOURCES OF NAKHCHIVAN AUTONOMOUS 
REPUBLIC AND THEIR IMPORTANCE IN TOURISM 
Medical  importance  of  numerous  mineral  and  thermal  waters  of  Azerbaijan  are  known  to 
mankind  since  ancient  times.  The  most  precious  and  numerous  mineral  waters  of  our  country  are 
widespread  in  the  territory  of  Nakhchivan  Autonomous  Republic.  That  is  why  Nakhchivan  AR  is 
called as “natureal museum of mineral waters”. 
 
Medical  importance  of  mineral  waters  is  undeniable.  One  of  the  most  widespread  natural 
ways  of  health&well-being  tourism  is  just  mineral  waters  in  the  world.  Medical  importance  of 
Nakhchivan’s mineral waters, current problems of their use in tourism, ways of sollutions for these 
problems are mentioned and suggestions are given in the article.  
 
РЕЗЮМЕ 
Сара Багирли 
МЕДИЦИНСКИЕ МИНЕРАЛЬНЫЕ РЕСУРСЫ НАХЧЫВАНСКОЙ  
АВТОНОМНОЙ РЕСПУБЛИКИ И ИХ ЗНАЧЕНИЕ В ТУРИЗМЕ 
Медицинское  значение  многочисленных  минеральных  и  термальных  вод 
Азербайджана  известны  человечеству  с  древних  времен.  Самые  ценные  и  многочисленные 
минеральные  воды  нашей  страны  широко  распространены  на  территории  Нахчыванской 
Автономной  Республики.  Поэтому  Нахчыванской  АР  называют  «природным  музеем 
минеральных вод». 
Медицинское  значение  минеральных  вод  неоспоримо.  Одним  из  наиболее 
распространенных  естественных  способов  здоровья  и  благосостояния  туризма  является 
только минеральные воды в мире. В статье упоминается медицинское значение минеральных 
вод  Нахчывана,  текущие  проблемы  их  использования  в  туризме,  способы  решения  этих 
проблем и предложения. 
 
NDU-nun Elmi Şurasının 27 noyabr 2017-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyyə 
olunmuşdur. (protokol № 03).  
Məqaləni çapa təqdim etdi: Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent N.Babayev
 
 
 

---

- 121 - 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ. ELMİ ƏSƏRLƏR, 2017, № 7 (88) 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY. SCIENTIFIC WORKS, 2017, № 7 (88) 
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2017, № 7 (88) 
 
ŞAKİR HƏMZƏYEV 
AMEA-nın Coğrafiya İnstitutu 
UOT:
 
911.37 
DAĞ – ARAN QOBUSTAN TOPONİMLƏRİNƏ DAİR MÜLAHİZƏLƏR 
 
Açar sözlər: sahə, Qobustan, araşdırma, dilçilik 
Key words: territory, Gobustan, research, linguistic 
Ключевые слова: территория, Гобустан, исследования, языкознание. 
Məqalədə  vaxtilə  Dağ-Aran  Qobustanının  bir-birinə  bağlı  inzibati  ərazi  olması  qeyd  edilir. 
Hər  iki  qobustanın  qədimliyi  önə  çəkilməklə  təhrif  olunmuş  toponimlərə  yeni  baxışlar  gətirilir. 
“Dədə Qorqud” dastanının əsas toponimləri kompleks şəkildə Qobustan ərazisində cərəyan etməsi 
irəli  sürülür,  toponimlərin  bir  daha  qədimliyi  önə  çəkilir.  Digər  bir  tərəfdən  Qobustan  toponim-
lərinin  Qobustan  qayaüstü  rəsmlərlə  bağlılığı  qeyd  edilir  ki,  bunlar  da  elmi  dairələr  üçün  maraq 
doğurmaya  bilməz.  Təhrif  olunmuş  toponimlər  özlərinə  qaytarılmaqla  tarixi-coğrafiya  elmi  istiqa-
mətində yeni baxışlar üçün zəmin yaradır.  
Məhz  bu  prizmadan  da  Azərbaycan  başda  olmaqla,  onun  toponimlərinə  qərəzli  müdaxilələr 
olmuş zaman-zaman ana toponimlər aradan çıxarılmış və ya hərf dəyişiklikləri ilə təhrif olunmuşdur. 
Digər bir baxımdan da, müxtəlif alimlərin ayrı-ayrı fikirləri, səsləndirməklə (elə adlar vardır ki “26” 
formada səslənir) ana adı içərisində itirib batirir. Belə toponimlərdən biri də Qobustan toponimləridir. 
Misal  üçün  5  min  əhalisi  olan  Qobustanın  Nərimankənd  kəndini  misal  göstərmək  olar.  Bu  ad 
Stalinabad, Nərmankənd və b. sovet dövrü adların almaqla tarixi həqiqi adını kölgədə qoymuş, yaxşısı 
odur  ki,  tək-tək  yaşlı  adamların  yaddaşında  qalmış,  lakin  adın  həqiqi  mənası  kortəbii  fikirlərindən 
kənara  çıxmamışdır.  Əslində  bu  qədim  yerin  tarixi  adı  “Gəmüstü”  olmuşdur.  Bu  yerdə  kurqanların, 
tarixi qalaların, mağaraların olması qədim yer olmasından xəbər verir. 
Gəmüstü  adı  və  onun  mənası  da  bu  qədimlikdən  və  bu  qədimliyə  söykənən  mahiyyətdən 
doğulmuşdur. Düzdür el arasında, xalq ifadələrində bu adın mənası kəndin ətəyində,  aşağı hissədə 
olan çoxlu su quyusu və su axarları ilə bağlanır. Həmin quyular və bulaqlar aşağıdakılardır: 
1.Əsəd quyusu (Kəhriz), Yerli, Əsəd kişi tərəfindən qazıldığı üçün belə adlanır. 
2.
 
Mərdan quyusu (Kəhriz), Mərdan kişi tərəfindən qazıldığı üçün belə adlanır. 
3.
 
Hacı Nəzərli quyusu (Kəhriz), Hacı Nəzər tərəfindən qazıldığı üçün belə adlanır.  
4.
 
Qabıl bulağı, Qabıl kişi tərəfindən üzə çıxarılıb. 
5.
 
Ədil quyusu 
6.
 
Aydın quyusu. 
Bu quyular XIX - əsrin axırları, XX - əsrin əvvəllərində qazılmışdır. Xalq mahnılarında da 
“gəmi” xalq kimi ifadə olunur.  
Dəryada qərq olub Nuhun gəmisi, 
Biliçməmiş qalıb onun zəmisi. 
Dəryada qərq olan qayıq deyil,  əslində Nuhun nəslidir. Bu mənada “gəmi”  eyni zamanda nəsil-
camaat kimi başa düşülməlidir. Ə.Firdovsinin Şahnamə” əsərində də “gəmi” xalq kimi qeyd olunur. Əsər-
də yazılır: “72 gəmi İsgəndərin seyrinə çıxdı”. Avetada qeyd edildiyi kimi o zamanlar 7 dövlət və 72 xalq 
olmuşdur (Kəyyan(İran), Misir, Hindistan, Rum (Vizantiya), Çin, Makedoniya (Məqduniya) Zənd-Gərd 
(Gərdiman)). Deməli 72 xalq İsgəndərin seyrinə çıxmışdır. “Gəmi” məhz bu mənada başa düşülməlidir.  
 T.Heyerdalın  fikri  ilə  desək:  “Dünyada  ən  pis  şey  tarixin  saxtalaşdırılmasıdır.  Hər  bir 
saxtalaşdırma təkcə həmin ərazinin tarixini yayındırmaqla yanaşı, bəşər tarixinin əlaqələrinə zərbə 
vurur ki, bunlara qəti yol vermək olmaz.”( 8,s.8 ) 

---