sında ağıl, təsəvvüfün əsasında isə inam dayanır. Çünki ağıl nə
qədər uca olsa da Allaha çatdıra bilmir. Həqiqəti dərk etməyin
əsas yolu İlahi eşqdir.
Böyük sufı-filosof əl-Ərəbinin fikrincə məhəbbətin müxtəlif
növləri son nəticədə Yaradan ilə yaradılanlar arasında qarşılıqlı
məhəbbətə müncər edilir və yalnız insanda məna kəsb edir.
Əgər məhəbbət səmimidirsə o insan şəxsiyyətini inkar edir
(fəna) və onu Allahın varlığında əridir (beka). O, deyirdi:
«Sevən insanın ağlını almayan və ona sevdiyindən başqa
nəyinsə haqqında fikirləşmək imkanı verən hər hansı məhəbbət
səmimi deyil. Bu yalnız özünü inandırmaqdır. Kimsə demişdi:
Ağılla idarə edilən məhəbbətdə
Yaxşı heç nə yoxdun).“*^
Sufizm aşağıdakı prinsiplərə inanmağı tələb edir: 1) günaha
görə peşmançılıq; 2) sufinin yeganə qoruyucusu Allahdır;
3)
Allah hər şeyi görür və ondan
heç nəyi gizlətmək olmaz;
4)
sufi yalnız Allahın köməyinə arxalanır; 5) sufi daim Allaha
yaxınlaşır, onu ağıl ilə deyil, qəlbi ilə görür, daim hiss edir, sevir
və nəhayət, ona qovuşur. Bu çox uzun və məşəqqətli yoldur.
Sufilərin fikrincə, yalnız bir Mütləq Varlıq var. O təkdir,
şəriksizdir, əbədidir, məkansızdır. Bu Allahdır. Bütün Kainat -
canlı və cansız təbiət, tək-tək əşyalar, cəmiyyət, o cümlədən
insanlar şərti olaraq «varlıq» adlandırılsa da onlar fanidir,
keçicidir, əvvəli və axırı var. Beləliklə, tək Varlıq və yoxluq var,
mövcud olan hər şey sözün həqiqi mənasında varlıq deyil,
yoxluqdur. Yoxluq Varlığa çevrilə bilər, bunun şərtləri var. Bu
yalnız insana aiddir. Hər bir insan, artıq deyildiyi kimi,
çalışmalıdır ki, öz mənliyini yox etsin, varlığını atsın, maddi
dünyaya aludə olmasın, mənəvi cəhətdən saflaşsın, nəticədə
İlahi məhəbbət yolu ilə özünü yox edərək Allaha qovuşsun.
Mütləq Varlıqda əriyib əbədiyyətə çatsın, yəni əsl Varlığa
H6
H
Dostları ilə paylaş: 
