Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Yenə orada, s.155. '■*
Yenə orada, s.156. 358 yasının dəyişməsi və zəifləməsi, transmilli qeyri-dövlət birləşmələrinin, o cümlədən etnik diasporanm, dini hərəkatların, mafioz qruplarının fəaliyyətinin güclənməsi. Beləliklə, qloballaşma eyni vaxtda həm dövlətlərarası, həm də transmilli formalarda inkişaf edən ikili prosesdir, Elə buna görə onun daşıyıcıları da çoxdur: dövlətlər və onların koalisiyaları, beynəlxalq təşkilatlar, qeyri-hökumət təşkilatları. Mütəxəssislər indiki dövrdə dünya proseslərinə öz qərarları və fəaliyyəti ilə ciddi təsir edən ən azı yeddi yeni subyekt olduğunu göstərirlər: 1) beynəlxalq təşkilatlar (BMT və onun təşkilatları, Ümumdünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və b.); 2) regional təşkilatlar; 3) çoxmillətli korporasiyalar; 4) in- stitusion investorlar (təşkilatlanmış kapital qoyuluşu), məsələn, pensiya və investision fondlar, sığorta kompaniyaları və s.; 5)
həkimlər» və b.); 6) bir sıra böyük şəhərlər (London, Nyu- York, Tokio, Frankfurt, Paris və b.); 7) görkəmli şəxsiyyətlər (elmi işçilər, professorlar, artistlər və başqa mədəniyyət xadimləri, böyük fondlar yaradan şəxslər, məsələn. C.Soros). Qlobal problemlər bütün dünyanı narahat edir. İnsanların qlobal ümumbəşəri səviyyədə bir-biri qarşısında məsuliyyət zərurəti zamanın, həyatın özünün, mürəkkəb müasir problemlərin tələbidir. İndiki dünyada qlobal problemlərin meydana gəlməsi və kəskinləşməsi - dəyərləri və ictimai inkişafın məqsədlərini yenidən qiymətləndirməyi irəli sürür. Qloballaşma prosesi dövlətlərarası münasibətlərə çox ciddi təsir göstərir və problemləri həll etmək sahəsində əməkdaşlıq etməyə məcbur edir. Əvvəllər isə onlar bu problemləri müstəqil həll etmək istəyirdilər. XIX əsrin axırına qədər çoxları inanırdı ki, qlobal qarşılıqlı əlaqə gələcəkdə dünya dövləti yaratmaq üçün əsas ola bilər. Bunu təsdiq edən müəlliflər milli dövlətlərin suverenliyini kifayət qədər dəyərləndirmirdilər. İndi isə heç kim yaxın gələcəkdə dünya dövlətinin yaranma ehtimalına inanmır. Lakin hamı görür ki, qloballaşma sürətlə davam edir.
Nüvə təhlükəsinin miqyasını praktiki olaraq hamı başa düşür. Ekoloji təhlükənin törədə biləcəyi real təhlükəni isə insanlar kifayət qədər qiymətləndirə bilmir. Sosioloq E.Gid- dens deyir: «Nüvə münaqişəsinin mümkünlüyü sənaye əsasına dayanan müharibə formasında orta ölçülü vaxt perspektivində bəşəriyyət üçün yeganə qorxulu təhlükə deyil. Geniş miqyaslı qarşıdurma, hətta adi silahdan istifadə edilsə də, öz nəticəsinə görə dağıdıcı ola bilər; belə ki, elm və texnologiyanın birləşmə prosesinin davam etməsi nüvə silahı qədər dəhşətli ola biləcək silah növünü istənilən qədər çox istehsal edə bilər. Ekoloji fəlakət perspektivi böyük müharibə riskinə nisbətən az ehtimal olunur, lakin öz nəticəsinə görə eyni dərəcədə təhlükəlidİD>.‘® Biz bu təhlükənin görünən nəticələrini hiss etmədiyimiz üçün o qədər də narahat olmuruq. «Qloballaşma» və «qərbləşmə» (vestemizasiya) anlayışlan arasındakı qarşılıqlı əlaqə haqqında müxtəlif fikirlər var. Onlardan ikisi daha geniş yayılmışdır: 1) qloballaşma - qərbləş- məyə nisbətən daha geniş məvhumdur və daha geniş mənada ümumiyyətlə modernləşmə ilə eyniləşdirilir; 2) qloballaşma - əslində elə qərbləşmə deməkdir, bu ad altında Qərb dəyərləri təbliğ edilir. «Siyasi dünya» anlayışı milli mədəniyyət çərçivəsindən kənara çıxır və «vahid siyasi məkan» mənası qazanır. Bununla yanaşı sosial-mədəni fərqlər qalır və vahid informasiya meydanında bir-biri ilə toqquşur. Böyük dünya dinləri - xristianlıq, islam, hind-buddist, Konftisi dinləri böyük regionları birləşdirir və hər biri öz dünyasını yaradır. Sosial-mədəni və dini fərqlər bir çox hallarda siyasi dialoqa mane olur və münaqişəyə səbəb olur. BMT və başqa beynəlxalq təşkilatlar isə münaqişələri aradan qaldırmaq iqtidarında deyil. Bunu nəzərdə tutan M.Haydegger yazırdı: «Dünya ictimaiyyəti və onun təşkilatı heç də bəşəriyyət varlığının taleyini həll edən yer deyil». Müasir texnoloji inqilab şəraitində qloballaşma tamamilə yeni məzmun kəsb edir. «Bu prosesdə həlledici rolu informa- Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|