4.4.
Məkan və zaman anlayışı
Məkan və zaman məsələsi fəlsəfə tarixində müxtəlif
mənalarda izah edilmişdir. Bir çox filosoflar məkan və zamanı
varlığın obyektiv xüsusiyyəti hesab edirlər, başqalan isə onlan
bizim dünyanı qavramağımızı xarakterizə edən sırf subyektiv
anlayışlar kimi göstərirlər. Elə filosoflar da olmuşdur ki,
məkanın obyektivliyini qəbul etməklə yanaşı zamana sırf
subyektiv status verir və yaxud da bunun əksini sübut etməyə
çalışırdılar.
Məkan və zaman anlayışları təbiəti daha mücərrəd formada
izah etdiyi üçün antik dövrdən başlayaraq bu anlayışlar əsasən
riyaziyyatın tədqiqat obyekti olmuşdur.
Məkan və zamanın aşağıdakı tərifi daha çox yayılıb: məkan
maddi qurumların ölçüsü, qarşılıqlı əlaqəsi, birlikdə yerləşməsi
və yaşaması deməkdir. Zaman bir-birinin arxasınca gələn
dəyişiÜiklərin uzunluq müddəti və tempidir.
XX əsrin əvvəllərində Eynşteynin nisbiyyət nəzəriyyəsinin
yaranması ilə alimlər məkan və zaman haqqında ənənəvi
anlayışlara yenidən baxmağa başladılar. Ümumi nisbiyyət
nəzəriyyəsinin mahiyyətini yığcam şəkildə izah edən Eynşteyn
yazırdı ki, mahiyyət belədir: əvvəllər hesab edirdilər
ii,
əgər hər
hansı möcüzə nəticəsində bütün maddi cisimlər birdən yox
olsaydı məkan və zaman qalardı. Nisbiyyət nəzəriyyəsinə görə
isə cisimlər ilə birlikdə həm məkan, həm də zaman yox olardı. Bu
mühakimə F.Engelsin məkan və zaman haqqında dedikləri ilə
üst-üstə
42
düşür. O, deyirdi ki, məkan və zaman materiyasız bizim beynimizdə
mövcud olan boş, mənasız, mücərrəd anlayışdır.
Dostları ilə paylaş: | 
