Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| r.X.(j)OH BpHrx.
JIorHKO-{|)H;ıoco(|)CKHe nccjıe;ıoBaHHa. M., 1986
, c. 515
. 47 dirmək üçün çox vaxt əkizlər haqqında olan misala müraciət edirlər. İki yenicə doğulmuş oğlandan biri işığın sürətindən bir qədər az sürətlə kosmik səyahətə çıxır və kiçik uşaq yaşında geri qayıdır; ikinci uşaq isə həmin vaxtda qoca kişi olur. Bu nəticəni çoxlan mənasız bir şey hesab etsə də, bu nisbiyyət nəzəriyyəsi ilə tamamilə uzlaşır. 4.5. Tək, xüsusi və ümumi Keyfiyyətcə və kəmiyyətcə hər bir obyekt öz-özlüyündə ayndır, başqa ayrılardan fərqli ayrıdır. Lakin bu aynlıq nisbidir. Hər bir ayrının varlığı başqa ayrılar ilə əlaqədədir. Ona görə də birinin dərk edilməsi başqası haqqında biliyin qazanılmasını təmin edir. Hər bir ayn əksliklərin vəhdəti deməkdir, o eyni vaxtda həm təkdir, həm də ümumidir. Əl-Fərabi ümumi və tək şeylər haqqında demişdir: «Ümumi şeylər, yəni universalilər yalnız tək şeylərin mövcudluğu nəticəsində yaşayırlar, ona görə də onlann mövcudluğu aksidentaldu*. Ancaq mən belə fikir söyləyəndə nəzərdə tuturam ki, universali- nin özü aksidensiyadır; buradan isə belə bir nəticənin çıxanlması qaçılmaz olur ki, substansiyanın ümumi anlayışlan da aksidensi- yadu*, ona görə də sadəcə olaraq göstərirəm ki, onlann yalnız həqiqi, əsl varlığı aksidentaldır».“*^ Hər bir əşyanın müəyyənlik kimi tək ona xas olan təkrarolunmaz əlamətləri və xasiyyətləri var, bir də onu çoxlu başqa əşyalarla birləşdirən ümumi əlamətləri var. Deməli, «tək» yalnız bu obyektə xas olan təkrarolunmaz xassələri ifadə edən kateqoriyadır, «ümumi» isə bəzi obyektlər cəmində təkrar olunan xassələri ifadə edən kateqoriyadır. Buradan belə nəticə çıxır ki, tək və ümumi gerçəklikdə xassələri olduqları əşyalardan ayrı müstəqil mövcud deyil. Müstəqil olaraq yalnız tək və ümuminin, təkrar olunan və olunmayanın vəhdəti kimi çıxış edən ayrı (əlahiddə) mövcuddur.
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|