Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.4.
Əxlaq və davranış prinsipləri Fəlsəfə tarixində insanın davranış qaydalarını fəlsəfi baxımdan öyrənən ilk böyük filosof Sokrat olmuşdur. Etikanın yaradıcısı Aristotel olsa da bir çox alimlər bu elmin banisi kimi Sokratı tanıyırlar. Məsələn, T.V.Adomo Sokrat haqqında yazırdı: «Ona Qərbin fəlsəfi ənənəsində əxlaqın, etikanın əsl yaradıcısı rolu verilir. Lakin Qərbin bütün fəlsəfə tarixində özü heç nə yaratmayan yeganə dahi filosofdur. Şübhəsiz ki, bu So- kratın xüsusi əxlaqi-fəlsəfı mövqeyi ilə, ümumiyyətlə öz- özlüyündə əxlaq fəlsəfəsini kəşf etməsi ilə əlaqədardır. Sokra- tm fılosofluq etməsi əsasən praktiki istiqamət kəsb edərək insan davranışını öyrənməyə doğru yönəlmişdir. Sokratm əsas fikri budur ki, canlı deyilən söz həmişə öz cavabını tapmalı, fəlsəfi kəlam «deyilən kəlam cavaba çevrilməli və konkret insanların problemlərini həll etməyə istiqamətləndirilməlidir; yazılan söz isə, əksinə, istisnasız olaraq bütün insanlara yönəldilməlidir, ona görə də konkret məsələ ilə toqquşanda o özünün fəaliyyətsizliyini və çeviksizliyini nümayiş etdirir».^^ Əxlaqi davranışlarımızda biz öz praktiki həyatımız ilə onun idealı arasında ahəngdarlıq (harmoniya) yaratmaq məqsədi güdürük, yəni həyatın necə olmasını öz mövqeyimizdən müəyyənləşdirmək istəyirik. Şüurlu olaraq buna can atan insandan başqa heç kim öz vəzifəsini yerinə yetirə bilməz. Məqsəd həmişə əməldən əvvəl gəlir. Bizim əxlaqi həyatımızın axırı bizim istəklərimizin ardıcıllığı ilə şərtlənir. Xeyir və şər, həyatın mənası ideal fəlsəfi-etik biliyin əsas problemləridir. Onlar əxlaq fəlsəfəsinin və normativ etikanın bütün problemlərini istiqamətləndirən ən əsas və ümumi kateqoriyalardır. Etikanın (və ya əxlaq fəlsəfəsinin) problemləri arasında faydalı və arzu edilən və yaxud faydasız və arzu edilməz hesab edilən əxlaq qanunları, xoşbəxtlik, ədalət, eqoizm və altruizm , qoçaqlıq və qorxaqlıq, ümumiyyətlə istənilən insani vəziyyət və keyfiyyətlər var. Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|