Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
И.Каит. Сочинения. В 6-тн тт.. Т.4, Ч.1, М., 1965. с.223
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| И.Каит. Сочинения. В 6-тн тт.. Т.4, Ч.1, М., 1965. с.223.
464 Kanta görə etika lazım olan haqqında elmdir, o öz əsasını təbiət və cəmiyyətdə mövcud olanda deyil, ağılın qeyd-şərtsiz qəbul edilən xüsusi, qeyri-empirik müddəalarında axtarmalıdır. Kant etik relyativizmi qətiyyətlə rədd edirdi. Onun fəlsəfi fəaliyyətinin əsas məqsədi hər bir etikanın təməli hesab edilən əxlaqi prinsipin tamamilə möhkəm, ümumi olmasını sübut etmək idi. Belə prinsipi Kant
adlandırırdı. Əxlaq qanunlan onun dediyinə görə elə imperativlərdir (qəti göstərişlər, tələblərdir) ki, onların həyata keçirilməsi lazımdır, lakin buna baxmayaraq heç də həmişə yerinə yetirilmir. Kant təsdiq edirdi ki, biz özümüzün xüsusi mənafeyimizdən imtina etməli, öz hərəkətlərimizi hamı üçün ağlabatan, hamı tərəfindən özününkü kimi qəbul edilən qaydalar əsasında qurmalıyıq. Kateqorik imperativ bizim istək, məqsəd və niyyətimizdən asılı olmayaraq nəyi isə şərtsiz olaraq yerinə yetirməyi tələb etməyi göstərən termindir. Bu mənada Kant etikada imperativ istiqamətin klassikidir. O, etikanın vəzifəsini insanın faktiki mövcud olan əxlaqi həyatını təsvir və izah etməkdə deyil, daha çox həmin elm üçün mütləq qanunlarm yaradılmasında görürdü. Kantın əxlaq fəlsəfəsinin predmeti haqqında dedikləri XX əsr Qərb etik fikrində geniş yayılmışdır. Burada əxlaqın mövcud formalarının təsviri başqa fənlər (sosiologiya, psixologiya, antropologiya, etnoqrafiya) sahəsinə keçirilir. Əxlaqın fəlsəfəsi üçün iki sahə saxlanılır. Əvvəla, elə imperativ (məcburi davranış qaydası) axtarılır ki, onlar mövcud gerçəklik ilə əlaqədə olmayan və təsvir edilən elmi faktlardan məntiqi yolla çıxarılmayan nə isə lazımi bir şey olsun. İkincisi, poziti- vistlər tərəfindən məntiqə və idraka, əxlaq dilinin, davranış haqqında mühakimələrin və anlayışların təhlilinə aid edilən problemlər. Bunun əksinə olaraq irrasionalist filosoflar etikanı həyati-praktiki fəlsəfə hesab edirlər. Marksistlər nəzəri və praktiki etikanı bir-birinə qarşı qoymağı qəbul etmir və göstərirlər ki, hər bir bilik insanın dünyanı mənimsəmək sahəsində göstərdiyi praktiki fəaliyyət sahəsidir. Normativ etika nəzəri etikanın məlumatlarına əsaslanır.
|