Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
* Bax: Журн. «Полис», № 3. 2001, c,96
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| * Bax: Журн. «Полис», № 3. 2001, c,96.
349 məqsədi daha çox siyasi strukturu transformasiya etmək deyil, liderləri dəyişməkdir».’ Sosial tərəqqinin bir yolu da islahatdır. İslahat (reforma) mövcud ictimai quruluşu təkmilləşdirmək yolunda tədricən baş verən bir sıra ciddi dəyişikliklərə deyilir. İnqilab - kütləvi hərəkat liderləri tərəfindən dövlət hakimiyyətinin zorla ələ alınması və həmin hakimiyyətdən gələcəkdə həyata keçirilməsi planlaşdırılan ciddi sosial-siyasi və iqtisadi islahatların gerçəkləşməsi üçün istifadə üsuludur. Məhz bu cəhət inqilabı adi çevrilişdən fərqləndirir. Çevriliş zamanı da hakimiyyət zorla ələ keçirilir, lakin ondan siyasi strukturu və sosial sistemi dəyişdirmək üçün istifadə edilmir. İnqilab geniş kütlənin köməyi ilə, çevriliş isə azsaylı qruplar tərəfindən həyata keçirilir. XX əsrdə inqilablar sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə deyil, daha çox kənd təsərrüfatının üstün olduğu ölkələrdə baş verdi. Məsələn, Rusiyada (1917), Çində (1949), Şimali Vyetnamda (1954) və b. İnqilab nəzəriyyələri ilə sosial hərəkat nəzəriyyələri haradasa mütləq kəsişirlər. İnqilabi fəallıqdan başqa müasir cəmiyyətlərdə sosial hərəkatların çoxlu başqa formaları da mövcuddur. Onların bəzilərinin uzun tarixi var, başqaları isə yenicə yaranıblar. Bütövlükdə sosial hərəkatlar çox vaxt qarşı durduqları formal bürokratik təşkilatlar kimi
müasir dünyanın əsas əlamətlərindəndir. Sosial hərəkatların əksəriyyəti çoxsaylı olmur, bəzilərində isə minlərlə, hətta milyonlarla adam iştirak edir. Bu hərəkatların bir qismi qanun çərçivəsində baş verir, digərləri isə qeyri- leqal və ya gizli olur. Bəzən sosial hərəkat nəticəsində qanunların hamısı və ya bir hissəsi dəyişdirilir. Məsələn, tətillərin təşkili ilə məşğul olan fəhlə birlikləri o vaxt qanunsuz fəaliyyət göstərirdi və hansı ölkədə fəaliyyət göstərməsindən asılı olaraq onları müxtəlif cəza növləri gözləyirdi. Lakin sonralar əlaqədar qanunlar dəyişdirilir və tətillər istehsalatda baş verən münaqişələrin həll edilməsi üçün məqbul taktika hesab edilir. ƏTHimeHC. Comıo;ıorna. M.. «ƏaıiTOpuajı VPCC». 1999. c.67I.
350 iqtisadi etirazın başqa formaları, məsələn, zavodlarda və yaxud iş yerində oturaq tətillər çox ölkələrdə qanunsuz sayılır. Cəmiyyətin iqtisadi və siyasi böhranını ifadə edən obyektiv şəraitlərin məcmuu hər zaman inqilaba gətirib çıxarmır. İnqilab yalnız
zaman baş verir ki, obyektiv şəraitə subyektiv şərait də birləşir. Subyektiv amil mübarizə əzmini, bu mübarizənin məharətlə təşkil edilməsini, onun iştirakçılarının şüurlu- luğu, mübarizənin məqsəd və vəzifələrini başa düşməyi əhatə edir. Əks halda faciəli nəticə labüddür. Sosial inqilabın tələblərinin həyata keçirilməsi işində siyasi inqilabın xüsusi rolu var. Avropanın ictimai fikrində tədqiqatçıların çox hissəsi siyasi inqilabı sosial inqilab ilə eyniləşdirirdilər. K.Marks yazırdı: «Hər bir inqilab Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|