Yekunda da məhsuldarlıq arzu edilən səviyyəyə çatmır. Məhz
bununla əlaqədar olaraq P.Draker yazırdı ki, «...inkişaf etmiş
ölkələrin əsas problemi məlum metodlardan istifadə etməklə maddi
istehsal sferasında buraxılışın artımına nail olmaq deyil,
intellektual əməklə məşğul olan işçilərin məhsuldarlığının
artırılmasıdır»^^. Göründüyü kimi, əvvəla, söhbət sənayecə inkişaf
etmiş ölkələrdən gedir. Aydındır ki, keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin
həmin qrupla müqayisəsi mümkünsüzdür. Ona görə də, apanlan
(hərnin müəllif tərəfindən) müqayisə ifrat dərəcədə qüsurludur;
İkincisi, keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə yığım norması milli gəlirin
çox cüzi hissəsini (1-2%) təşkil edir. Yə’ni, bu baxımdan müraciət
etdiyimiz müəllifin «...balan- slaşma» haqqında dedikləri keçid
iqtisadiyyatlı ölkələr üçün keçərli deyildir. Digər tərəfdən,
apardığımız təhlilin nəticələri də heç bir şübhə yeri qoymur ki,
«industrial təsərrüfat modelini» günahlandırmaqla təsəlli tapaq.
Yəni, söhbət ondan gedir ki, ölkədə iqtisadi artım ekstensiv tiplidir
və istehsal olunmuş məhsul vahidi yüksək məsrəftutumluluğu ilə
(elm, texnologiya tutumluluğu ilə yox) səciyyələnir. Söhbət ondan
gedir ki, sərf edilən investisiyaların böyük bir hissəsi neft hasilatına
yönəldilir və uzunmüddətli dayanıqlı inkişafın maddi bazasının
formalaşdırılmasında iştirak etmir. Məhz buna görə də, yaranmış
vəziyyət qənaətbəxş hesab edilə bilməz. Bununla belə, təhlil
materiallan müsbət dəyişikliklərin yarandığını da göstərirlər. Belə
ki, 2000-ci ildə 1999-cu ilə nisbətən məcmu və xarici investisiyaların
ÜDM-da payının müvafiq olaraq 8,8% və 15,1% azalmasına
rəğmən UDM 14,9% artmışdır. Əlbəttə, 2 illik dinamikada baş
verən hadisələri meyl adlandırmaq düzgün olmazdı. Amma, qeyd
edilən dəyişikliklər əyrisinin yüksələn xəttlə gedişi üçün də kifayət
qədər potensialın olduğunu da nəzərə almaq lazımdır. Elə bunun
üçün də xarici investisiyaların qeyri-neft sektoruna yönəlmə
intensivliyini artırmaq məqsədilə bütün imkanlar səfərbərliyə
alınmalıdır (cədvəl 3.6.). Eyni zamanda, iqtisadi fikirdə belə bir
mövjqe qərarlaşıb ki, «yönləndirmə» üç istiqaməti vəhdət halında
götürməlidir:
1)
Real sektor;
2)
İnfrastrukturun inkişafı;
P.F.Drucker. Management Challenges for the 2f‘ Century. N4, 1999,
p.l41.
136
3)
Regional mütənasibliyin qorunması (coğrafi
diversifı- kasiya).
Bu istiqamətlər arasında qarşılıqlı əlaqələrin korreliya-
siyası
0
dərəcədə yüksəkdir ki, investisiya qoyuluşları baxımından
vəhdətliliyə nail olunmasa, heç bir real nəticə əldə etmək mümkün
olmayacaqdır.
Cədvəl 3.6.
Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisiya
qoyu uşlarının dinamikası (mln. ABŞ dol arı ilə)
Xarici
investisiyalar
1994
1995
1998
2000
2000cifl
1994-cüil
ə
ni^3ətən
(%)
1994-20
0&
diD^
cəmi
2001
Cəmi;
0 cümlədən:
150,
0
3752
1472,
0
927,0
462
dəfə
7098,0
1091
2
I. Struktur
dəyişikliklərinə
157,
5
420
X
431^
II.Birbaşa xarici
investisiyalar,
bundan
150,
0
217,
7
1430,
0
664,1
+4,4
dəfə
58120
899,
8
Enerji
daşıyıcılanna
22,0
139,
8
891,8
546,1
+242
dəfə
41621
8203
III.
İqtisadiyyatın
digər sferalarına
14,0
15,0
4602
118,0
+8,4
dəfə
1329j6
793
0 cümlədən:
l)Sənaye
3,0
32
1282
50,4
+162
dəfə
3913
33
2)Tikinti
3,0
3,5
154,0
31,0
+103
dəfə
345^
7,1
3)Nəqliyyat və
rabitə
2,0
2,0
37,0
173
+8,6
dəfə
1882
73
4)Ticarət
və
xidmət
4,0
43
100,0
16,6
+4,1
dəfə
275,6
26,1
5) Sair
2,0
2,0
41,0
27
+13
dəfə
128,6
73
Ümumiyyətlə, əksər tədqiqatçıların fikrincə xarici
investisiyaların iqtisadiyyatın sahə və sferaları üzrə qeyri-
mütənasib bölgüsü, başqa sözlə, karbohidrogen ehtiyatları istisna
olmaqla, real sektordan «yan» keçməsi sistemsiz in
137
Dostları ilə paylaş: |