Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professor
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
2) Korporativ mənafelərin təminatı ümummilli mənafelərin ödənilməsi üçün əsas şərtdir. Yəni, milli mənafe korporasiyaların yardımı vo vasitəçiliyi ilə ödənilir; 3) Mənafelər müstəvisində inhisarlaşma, istiqamətindən asılı olmayaraq, yolverilməzdir. İstər korporativ, istərsə də milli mənafelərin inhisarçı mövqedən dominantlığı perspektiv inkişafda böyük fəsadlar doğura bilər; 4) Korporasiya=inhisar eyniliyi labüd deyil və onu təkamülün məntiqi yekunu hesab etmək yanlışdır; 5) Strateji strukturlar istisna olmaqla, bütün bazar subyektlərinin və ümumiyyətlə, mənafe qruplarının üfıqi əlaqələrinə dövlət müdaxiləsi prosesyaradan və onu istiqamətləndirən səciyyə daşımamalı, mənafe uyğunluğunun təmininə yönəldilməlidir; 6) Ölkədaxili regional və transregional səviyyələrdə korporativ mənafelərin formalaşması və ödənilməsi prosesinə regional inkişaf fərqinin azaldılması və faktik bərabərsizliyin aradan qaldırılması mövqeyindən dövlət müdaxiləsi zəruridir; 7) Milli-korporativ mənafelərin uyğunluğu milli-^regio- nal—>qlobal mənafelər triadasının optimallıq səviyyəsindən birbaşa asılılıqdadır. Ölkənin dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiyanı təmin etmədən qeyd olunan tarazlığa nail olmaq mümkünsüzdür; 8) «Əcnəbi» mənşəli korporativ mənafelər ölkədaxili situasiyada inhisarçı mövqeyə yüksəlməməlidir və bu yönümdə dövlət nəzarətinin təşkili və onun səmərəliliyinin yüksəldilməsi son dərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bütün bunlar milli-ə^korporativ mənafelərin uyğunlaşdı- nlmasınm konseptual əsasları kimi götürülməli və konkret fəaliyyət proqramı hazırlanmalıdır. İnhisarlarla bağlı olan problemlərin həlli də deyilənlərin hansı səviyyədə nəzərə alınmasından funksional asılılıqdadır. 76 III FƏSİL. MİLLİ BAZARIN İQTİSADİ ƏMƏKDAŞLIQ FORMALARI ÜZRƏ KOMPLEKS TƏDQİQİ Milli iqtisadiyyatın fomıalaşdırıİması vo onun sabit inl^af ternpTno naiT olunması problemi kompleks xarakter daşımaqla, müasir keçid d^ovrunurTdəyişənləri arasında hor hansı bir mücərrəd səciyyəli ardıcıllığa əməl edilməsi ilə heç bir funksional bağlılığı yoxdur. Sözügedən problem sistemli islahatların həyata keçirilməsi prosesinə paralel olaraq həll edilməlidir. Yəni, bu gün 0 , həyata keçirilən makroiqtisadi siyasətin prioritet istiqaməti, başlıca yekunu olmalıdır. İnkişaf etmiş ölkələrin dünya təcrübəsi açıq-aydın şəkildə göstərir ki, həm texnoloji, həm də iqtisadi baxımdan kiçik tutumlu bazara malik olan ölkələrin inkişafında sabitqədəminik problemi əsasən və başlıca olaraq xarici iqtisadi siyasətin ümummilli iqtisadi inkişaf dinamikasının komponentləri ilə üzvi bağlılığı fonunda həll edilə biləndir. Əvvəla, on^ görə ki, kiçik tutumlu daxili bazarın inkişaf ''-prosesi'kbTTkret sərhədlərə malik olan «fiziki» məhdudiyyətlər çərçivəsindən kənara çıxa bilmir. Məcmu tələbin sosial- iqtisadi səciyyəsi öz s^esTfi]di)n^övqeyindən ictimai həyatın bütün sferalarını əhatə edə biləcək tərəqqinin ən yaxşı halda zahiri görüntüsünü ortalığa qoya bilər. Yəni, tutumca kiçiklik mahiyyətcə, geniş spektrdə inkişafın bazası kııuıçmş etmək imkanı ndan m^rumluğu. 7oB>5kHy_nəUcə ____ key fi yy ət i ndə meydana çıxarır. İnkişafın rəqəmlə ifadə edilə bilən sərhədlərini əvvəlcədən müəyyənləşdirməyə imkan verməklə perspektiv planda yarana biləcək qarşısıalınmaz proseslərin formalaşması üçün əlverişli zəmin yaradır. İkincisi, daxili ;/ bazarın tutumca kiçikliyi sosial-iqtisadi inkişafın dönməz Xarakter daşıması üçün son dərəcə mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir fenomeni-ətalətliliyi bütünlüklə sərf-nəzər edir. İlk baxışdan paradoksal mahiyyətə malik anlayışların əslində vahid axara xidmət edən atributlar olduğunu empirik tədqiqatlar çoxdan sübuta yetirmişdir. Belə ki, inkişafın sırf 77 dialektik anlamda fasiləsizliyi öz məzmunu etibarı ilə ətalətliliyi inkar etmir, əksinə həmin atributun real mövcudluğu bazasına söykənir. Məhz bu aspekt, kiçik tutumlu daxili bazarda ətalətlilik keyfiyyətinin yoxluğu, nail olmaq istədiyimiz inkişaf prosesinə sabitsizlik səciyyəsi aşılamaqla xarici amillərdən asılılığı maksimallaşdırır. Bu tezisin real məzmun kəsb etdiyini müasir dünya təcrübəsindən müşahidə etmək mümkündür. Məsələn, sənayecə inkişaf etmiş kiçik Qərbi Avropa ölkələrinin xarici ticarət kvotası ÜDM-un təqribən 50%-ni əhatə etdiyi halda, iri ölkələrdə (ABŞ, Yaponiya, Fransa və s.) analoji göstərici 25%-dən çox deyildir. Ücüncüsü^arici amillərin dominantlığı şəraitində bir növ təcrldilik as^kti daşıyan daxili potensialın hər vəchTə inkişaf etdirilməsi öz-özlüyündə struktur dis^roporsiyalarm meydana çıxmasına, beynəlxalq əmək bölgüsü sistemində son dərəcə əlverişsiz mövqenin dajıa da möhk_əmlənməsinə səbəb olur. Başqa sözlə, rəqabət mübarizəsində dinamik üstünlüklərin əldə olunması imkan xaricindədirsə (Azərbaycan və eləcə də digər keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə bu hal mövcuddur), onda müqayisəli yaxud təbii üstünlüklərə əsaslanmaqla aparılan inkişaf strategiyası uzunmüddətli vaxt intervalında səmərəli hesab oluna bilməz və olunmur da! Aydındır ki, sırf iqtisadi məzmundaşıyan konseptual istiqamətlərə söykənməklə müasir Azərbaycangerçəkliyinin adekvat formalı şərhini vermək və bu yönümdə də qarşılıqlı ticarətin inkişaf problemlərini araşdırmaq, həqiqətən də düzgün olmazdı. Tədavül sferasının intensiv surətdə qloballaşdığı bir şəraitdə Azərbaycan-dünya, Azərbaycan-MDB və s. və i.a. istiqamətlərin ticari faydalılığı kontekstində klassik sxemlə hərəkətə keçmək reallıqla uzlaşmayannəticələrlə sonuclanacaqdır. Ölkənin yaxın keçmişinə ekskurs etməklə sözügedən məsələnin həm mahiyyət, həm də məzmunca ümummilli səciyyəli problemlərin əhatə dairəsində olduğunu, ən yaxşı halda «ümumi»nin tərkib ünsürü keyfiyyətində çıxış etdiyini, yaxud yalnız qeyd edilən tərzdə qiymətləndirilməsi zəruriliyini aydın şəkildə görmək olar. 78 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|