Az
ərbaycan musiqi terminləri
72
K
Kabili
– Mahur-hindi kökünd
ə zərbli muğam (bax: Heyratı).
Kaman
– Az
ərbaycan zərbli musiqi aləti. Adından da bəlli olduğu kimi, kaman
şəklində qayrılan bu musiqi alətinin yayına kiçik həcmli bir çox müxtəlif
zınqırovlar, çax-çax, şax-şax, halqalar və xırda zənglər taxılır.
Çox vaxt yallı gedərkən yallıbaşı kamanı bir əlində tutub silkələyərək həm
s
əsləndirir, həm də rəqsin ölçüsünü oynaya-oynaya qeyd edir.
Kamança
– simli musiqi al
əti. Çanağı kürəvi, qolu pərdə-
siz, membranası (üzü) balıq dərisindən ya da
qaramal ciy
ərinin pərdəsindən çəkilir. Ağac
çubuğa (yay) bağlanmış bir çəngə at tükünün
tutamı simləri səsləndirir.
Kamança
əvvəllər 3 simli olmuş, hazırda 4
simlidir.
Kamança
ən qədim Azərbaycan musiqi
al
ətlərindən biridir. Kamançadan istər solo,
ist
ərsə də sazəndələr dəstəsi tərkibində ansambl
musiqi al
əti kimi istifadə olunur. Son dərəcə
t
əsirli tembri olan kamança lirik musiqidə xüsusi
il
ə gözəl təsir bağışlayır.
S
ədəflə işlənmiş kamança
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
73
Kamil
– klassik
Şərq musiqisində çox təsadüf edilən bəhrlərdən biri.
Kar
– q
ədim musiqi kitablarının bəzisində dəstgahlar tərkibinə daxil olan
guşələrin adı. Musiqidən bəhs edilən başqa risalələrdə də kar sözünə təsadüf
edilir.
Övliya Ç
ələbi öz “Səyahətnamə”sində xanəndə dərviş Ömər Gülşəninin
n
əğməkarlıq sənətini alqışlayaraq yazır ki, o, Segah məqamında nə qədər
“kar, n
əqş, səvt, zikr, zəcəl, təsnifat, qollar, şərqiyyat, ərəsəfiyyat” var isə
hamısını böyük məharətlə ifa edirdi.
Kereşmə
(far. h
ərf. göz vurmaq, nazlanmaq)
– Mahur v
ə Çahargah dəstgahlarının başlanğıcında ifa olunan çox kiçik bir
guşə.
Key-Xosrovani
– kl.
əd-da: muğamat şöbələrindən biri.
K
əlam-ül-cədd
–
ər. dini mahnı.
K
əlam-ül-həzl
–
ər. satirik mahnı.
K
əllə
– simli musiqi al
ətlərinin (tar, saz, kamança) başı.
Az
ərbaycan musiqi terminləri
74
K
ərəmi
– 1. Az
ərbaycan zərbli muğamı (Bayatı-Qacar ya da Segah kökündə);
2.
Aşıq yaradıcılığında “Əsli və Kərəm” məhəbbət dastanı mövzusunda
musiqi –
şeir kompozisiyası.
K
ərim-abadi
–
Çahargah muğamının Mənsuriyyədən əvvəldə olan son şöbələrindən biri.
K
ərkuki
– Az
ərbaycan klassik musiqisində Rast, Çahargah və Nəva dəstgahlarının
t
ərkibində olan əsas şöbələrdən biri.
K
ərrənay
(k
ərna, kərnay)
– lül
əsi 3 metrə qədər uzunluqda olan üfləmə musiqi aləti. Tunc borudan
qayırılır. Müştüyü lülənin yuxarı tərəfinə taxılır. Kərrənayın səsi olduqca
gur, şiddətli və güclüdür. Odur ki, çalındığı zaman çox uzaqlarda eşidilir.
Keçmişdə kərrənay əsas etibarı ilə hərbi musiqi aləti kimi işlədilmişdir. Eyni
zamanda oyunbazlar, k
əndirbazlar göstərəcəkləri tamaşaya adam toplamaq
üçün
əvvəlcə kərrənay səsləri ilə çağırardılar. Nizami öz əsərlərində
k
ərrənay (kərnay) haqqında tez-tez yazır. Hazırda kərrənay musiqi alətindən
özb
ək və tacik xalqlarının musiqi məişətində geniş istifadə olunur.
K
əsmə şikəstə
– Az
ərbaycan zərbli muğamı. İnstrumental müşayiətində bəzi musiqi
cüml
ələri bir növ qırıq-qırıq ifa olunduğundan kəsmə adlandırılmışdır.
Melodik c
əhətdən şikəstənin başqa növlərindən az da olsa fərqlənir. Vokal
hiss
əsi olduqca lirik səslənir.
K
əvəri
–
aşıq mahnısı.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
75
Kin-
İrəc
– kl.
əd-da: muğam ləhnlərindən biri. Qədim İranın əfsanəvi şahlarından olan
Firidunun oğlu İrəcin qəzəbini və qəlbində bəslədiyi ədavət duyğusunu
oxşayan təranə nəzərdə tutulur. Mahnının məzmunu belədir: Qardaşları taxt-
taca sahib olmaq m
əqsədilə İrəci öldürürlər. Bu zülm və haqsızlıq sonradan
İran ilə Turan arasında əsrlər boyu davam edən ədavət və düşmənçilik ilə
n
əticələnir.
Kin-
İrəc Firdovsinin “Şahnamə” və Nizaminin bir çox əsərlərində dəfələrlə
yad edilir.
Kin-S
əyavuş
– kl.
əd-da: qədim muğam ləhnlərindən biri. Kəyan tacdarı Keykavusun oğlu
S
əyavuşun cəngavərliyini, mərdliyini, igidliyini və nəhayət, onun uğursuz
taleyini t
əsvir edən böyük epik mahnı.
Koos
(kuus)
–
ən qədim Azərbaycan zərbli musiqi aləti. Koos haqqında olan rəvayətlərdə
deyilir ki, koos o q
ədər böyük həcmli musiqi aləti idi ki, onu iki cüt öküzün
ç
əkib apardığı xüsusi arabada yerləşdirir və iki nəfər təbilçinin iri
çomaqlarla vuraraq s
əsləndirilməsi mümkün olurdu. Koosun səsi o qədər
güclü idi ki, vuruş meydanında çalındığı zaman düşmən lərzəyə gəlirdi.
Hazırda respublikamızın bəzi rayonlarında ağac ilə çalınan iri nağaralar da
b
əzən koos adlandırılır.
Koroğlu
– 1. Az
ərbaycan xalq instrumental musiqisində qəhrəmanlıq və çeviklik
halını vəsf edən rəqs musiqi formalarından biri;
2. Aşıq yaradıcılığında Koroğlu dastanını vəsf edən şeir – musiqili geniş
kompozisiya.
Kürdoğlu
–
aşıq vokal – instrumental janrına mənsub formalardan biri.
Dostları ilə paylaş: |