Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Key-Xosrovani – kl. əd-da: muğamat şöbələrindən biri. K əlam-ül-cədd
- Kin-S əyavuş
Az ərbaycan musiqi terminləri 72 K Kabili – Mahur-hindi kökünd ə zərbli muğam (bax: Heyratı).
– Az ərbaycan zərbli musiqi aləti. Adından da bəlli olduğu kimi, kaman şəklində qayrılan bu musiqi alətinin yayına kiçik həcmli bir çox müxtəlif zınqırovlar, çax-çax, şax-şax, halqalar və xırda zənglər taxılır. Çox vaxt yallı gedərkən yallıbaşı kamanı bir əlində tutub silkələyərək həm s əsləndirir, həm də rəqsin ölçüsünü oynaya-oynaya qeyd edir. Kamança – simli musiqi al əti. Çanağı kürəvi, qolu pərdə- siz, membranası (üzü) balıq dərisindən ya da qaramal ciy ərinin pərdəsindən çəkilir. Ağac çubuğa (yay) bağlanmış bir çəngə at tükünün tutamı simləri səsləndirir. Kamança əvvəllər 3 simli olmuş, hazırda 4 simlidir. Kamança
ən qədim Azərbaycan musiqi al ətlərindən biridir. Kamançadan istər solo, ist ərsə də sazəndələr dəstəsi tərkibində ansambl musiqi al əti kimi istifadə olunur. Son dərəcə t əsirli tembri olan kamança lirik musiqidə xüsusi il ə gözəl təsir bağışlayır. S ədəflə işlənmiş kamança Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 73
Kamil – klassik Şərq musiqisində çox təsadüf edilən bəhrlərdən biri.
– q
ədim musiqi kitablarının bəzisində dəstgahlar tərkibinə daxil olan guşələrin adı. Musiqidən bəhs edilən başqa risalələrdə də kar sözünə təsadüf edilir. Övliya Ç
ələbi öz “Səyahətnamə”sində xanəndə dərviş Ömər Gülşəninin n əğməkarlıq sənətini alqışlayaraq yazır ki, o, Segah məqamında nə qədər “kar, n əqş, səvt, zikr, zəcəl, təsnifat, qollar, şərqiyyat, ərəsəfiyyat” var isə hamısını böyük məharətlə ifa edirdi.
(far. h ərf. göz vurmaq, nazlanmaq) – Mahur v ə Çahargah dəstgahlarının başlanğıcında ifa olunan çox kiçik bir guşə.
– kl. əd-da: muğamat şöbələrindən biri.
– ər. dini mahnı. K əlam-ül-həzl – ər. satirik mahnı. K əllə – simli musiqi al ətlərinin (tar, saz, kamança) başı.
Az ərbaycan musiqi terminləri 74 K ərəmi – 1. Az
ərbaycan zərbli muğamı (Bayatı-Qacar ya da Segah kökündə); 2.
Aşıq yaradıcılığında “Əsli və Kərəm” məhəbbət dastanı mövzusunda musiqi – şeir kompozisiyası.
ərim-abadi – Çahargah muğamının Mənsuriyyədən əvvəldə olan son şöbələrindən biri. K ərkuki – Az
ərbaycan klassik musiqisində Rast, Çahargah və Nəva dəstgahlarının t ərkibində olan əsas şöbələrdən biri. K ərrənay (k ərna, kərnay) – lül əsi 3 metrə qədər uzunluqda olan üfləmə musiqi aləti. Tunc borudan qayırılır. Müştüyü lülənin yuxarı tərəfinə taxılır. Kərrənayın səsi olduqca gur, şiddətli və güclüdür. Odur ki, çalındığı zaman çox uzaqlarda eşidilir. Keçmişdə kərrənay əsas etibarı ilə hərbi musiqi aləti kimi işlədilmişdir. Eyni zamanda oyunbazlar, k əndirbazlar göstərəcəkləri tamaşaya adam toplamaq üçün
əvvəlcə kərrənay səsləri ilə çağırardılar. Nizami öz əsərlərində k ərrənay (kərnay) haqqında tez-tez yazır. Hazırda kərrənay musiqi alətindən özb ək və tacik xalqlarının musiqi məişətində geniş istifadə olunur.
– Az
ərbaycan zərbli muğamı. İnstrumental müşayiətində bəzi musiqi cüml
ələri bir növ qırıq-qırıq ifa olunduğundan kəsmə adlandırılmışdır. Melodik c əhətdən şikəstənin başqa növlərindən az da olsa fərqlənir. Vokal hiss
əsi olduqca lirik səslənir.
əvəri – aşıq mahnısı. Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 75
Kin- İrəc – kl.
əd-da: muğam ləhnlərindən biri. Qədim İranın əfsanəvi şahlarından olan Firidunun oğlu İrəcin qəzəbini və qəlbində bəslədiyi ədavət duyğusunu oxşayan təranə nəzərdə tutulur. Mahnının məzmunu belədir: Qardaşları taxt- taca sahib olmaq m əqsədilə İrəci öldürürlər. Bu zülm və haqsızlıq sonradan İran ilə Turan arasında əsrlər boyu davam edən ədavət və düşmənçilik ilə n əticələnir. Kin- İrəc Firdovsinin “Şahnamə” və Nizaminin bir çox əsərlərində dəfələrlə yad edilir.
əyavuş – kl.
əd-da: qədim muğam ləhnlərindən biri. Kəyan tacdarı Keykavusun oğlu S əyavuşun cəngavərliyini, mərdliyini, igidliyini və nəhayət, onun uğursuz taleyini t əsvir edən böyük epik mahnı.
(kuus)
– ən qədim Azərbaycan zərbli musiqi aləti. Koos haqqında olan rəvayətlərdə deyilir ki, koos o q ədər böyük həcmli musiqi aləti idi ki, onu iki cüt öküzün ç əkib apardığı xüsusi arabada yerləşdirir və iki nəfər təbilçinin iri çomaqlarla vuraraq s əsləndirilməsi mümkün olurdu. Koosun səsi o qədər güclü idi ki, vuruş meydanında çalındığı zaman düşmən lərzəyə gəlirdi. Hazırda respublikamızın bəzi rayonlarında ağac ilə çalınan iri nağaralar da b əzən koos adlandırılır. Koroğlu – 1. Az ərbaycan xalq instrumental musiqisində qəhrəmanlıq və çeviklik halını vəsf edən rəqs musiqi formalarından biri; 2. Aşıq yaradıcılığında Koroğlu dastanını vəsf edən şeir – musiqili geniş kompozisiya.
– aşıq vokal – instrumental janrına mənsub formalardan biri. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|