Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Partizancha marketing bu – hamma joyda qabul qilingan tovarni ilgari surish va 
reklama kommunikatsiyalari vositalari va usullari doirasidan chetga chiqadigan 
marketing tadbirlaridir. Uning asosiy farqi – reklamaga ko‘p pul sarflash o‘rniga 
tovarlar yoki xizmatlarni ilgari surishning ayrim juda oddiy usullari bilan birga ijodiy 
fikrlash imkoniyatlaridan foydalanish hisoblanadi. 
Partizancha marketing nostandartlik, noan’anaviylik,
 
hammaga ma’lum haqiqat 
oddiy narsalardan voz kechish va yuqori moslashuvchanlikni, imkorniyatlar 
cheklangan holda yuqori natijalarni anglatadi. Partizancha marketing bu – kuchli 
raqibga qarshi nisbatan arzon, lekin juda samarali aniq zarbalar va diversiyalardan 
foydalanishdir. 
Partizancha marketing (guerrilla marketing) deb pul kiritmagan yoki deyarli pul 
kiritmagan holda o‘z tovari yoki xizmatini samarali ilgari surishga, yangi mijozlar 
jalb qilish va foydani oshirishga imkon beradigan kam byudjetli
 
reklama va 
marketing usullariga aytiladi. SHu sababli partizancha marketing «kam byudjetli 
marketing» yoki «kam xarajatli marketing» deb ham ataladi. 
Virusli marketing bu – shunday strategiyaki, unda tovar, xizmat yoki ularning 
reklamasi kishiga shu qadar ta’sir ko‘rsatib, uni mahsulot yoki xizmatni tarqatish 
g‘oyasi bilan «kasallantiradi» va uning o‘za faol reklama tarqatuvchiga aylanadi. Bu 
kishining u haqida do‘stlari va tanishlariga o‘zi mamnuniyat bilan gapirib beradigan, 
unga yoqadigan reklamadir. 

---

83 
Virusli marketing bu – brend (tovar/xizmat) haqida xabardorlikni oshirish uchun 
mavjud ijtimoiy tarmoqlardan foydalanadigan marketing texnikasi. 
Virusli marketing bu – e-mail-marketing uchun xos bo‘lgan uslubiy tamoyillar 
bo‘lib, ular shaxsning marketing xabarini boshqa shaxslarga etkazishini 
rag‘batlantirishga asoslanadi, bu esa ushbu xabarning eksponensial o‘sishi uchun 
salohiyat yaratadi. Xuddi viruslar kabi, bunday texnologiyalar uzatilgan xabarlar 
sonini oshirish uchun har qanday imkoniyatdan foydalanadi. 
Virusli marketing – brend (tovar/xizmat) haqida xabardorlikni oshirish uchun 
odamlarning o‘zidan foydalanadigan marketing texnikasi. Bu «og‘izdan og‘izga» 
marketing kommunikatsiyasidan foydalangan holda axborotni tarqatish, mish-
mishlarni boshqarish texnologiyasi, partizancha marketing elementi, tavsiyalar 
bo‘yicha marketing yoki «uzunquloq radio» deb atalishi ham mumkin. 
Hozirgi paytda virusli marketingning eng tarqalgan vositasi Internet hisoblanadi. 
Tarmoq marketingi bu – kompaniyaning mustaqil vakillari yoki distribyutorlar 
tomonidan mahsulot yoki xizmatlar haqida axborotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarqatish 
bilan bog‘liq biznes. Tarmoq marketingining asosiy vazifasi maksimal sondagi 
odamlarni axborot bilan qamrab olish hisoblanadi. Tarmoq marketingining 
zamonaviyroq sanalgan MLM (Multi-Level Marketing) tushunchasi «Ko‘p tarmoqli 
marketingi» sifatida izohlanadi. Tarmoq marketingida mahsulot yoki xizmatni 
tarqatishga juda ko‘p odam jalb qilinadi. Tarmoq marketingi sohasida faoliyat 
yuritadigan juda ko‘p kompaniyalar mavjud. Har qanday mahsulot yoki xizmat 
bugungi kunda tarmoq marketingi tizimi yordamida tarqatiladi
8
. 
Tarmoq marketingi – to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotuv
 
usuli bilan chakana savdoning eng 
tarqalgan varianti
.
Tarmoq marketingi uchun tovar ishlab chiqaruvchi va sotuvchi 
o‘rtasida ulgurji savdo firmalari yo‘qligi xarakterli – tovarning butun harakati yangi 
ustama narxlar yuzaga keltirmagan holda tarqatuvchilar tarmog‘ida ro‘y beradi. Keng 
tarmoqlangan tarqatuvchilar tarmog‘i vujudga keladi. Tovar ishlab chiqaruvchi 
kompaniya sotuv hajmini oshirganlik uchun qo‘shimcha chegirmalar taqdim etgan 
holda tarmoqning o‘sishini rag‘batlantiradi. Tarmoq marketingida, qoidaga ko‘ra, 
8
 
www.marketing.kharkov.ua/marketing/setevoy-marketing.html
 

---

84 
ommaviy axborot vositalarida reklama kampaniyalari o‘tkazilmaydi – sotuvchining 
o‘zi tovarn xaridorga taqdim etadi, tovar xususiyatlari haqida ma’lum qiladi, uning 
ustunliklarini namoyish etadi. 
Kross-marketing – bir vaqtning o‘zida bir nechta yo‘nalish bo‘yicha 
iste’molchilarni jalb qilishga imkon beradigan texnologiya eng katta foyda 
keltiradigan texnologiya hisoblanadi. 
Usulning mohiyati quyidagidan iborat: ikki yoki undan ortiq kompaniya o‘z 
mahsulotlarini ilgari surish uchun birgalikda aksiya tashkillashtiradi. Bunda reklama 
qilinadigan tovarlar yoki xizmatlar bir-biriga yo‘ldosh bo‘ladi va go‘yoki bir-birini 
to‘ldirib turadi. 
Kross-marketing turli tovarlar va xizmatlarni ilgari surishda faol qo‘llanadi. U 
oziq-ovqat sohasida juda faol foydalaniladi. Agar keng miqyosdagi kross-aksiyalar 
ko‘zga tashlanmasada, supermarketlarda kross-savdo deb atash mumkin bo‘lgan 
yo‘ldosh tovarlar taklifi juda ko‘p uchraydi. Asosiysi – iste’molchilar tomonidan 
reklama yoki majburan o‘tkaziladigan tovar sifatida qabul qilinmaslikdir. Buning 
ustiga, xaridorlar tashkil qilingan bunday qulayliklar uchun minnatdor ham bo‘ladi. 
Hammasi oddiy – ularni joylash do‘konning boshqa hududida ro‘y beradigan 
bo‘lsada, yo‘ldosh tovarlar yonma-yon joylashtiriladi. 
Mobil marketing
–
ularni amalga oshirishda uyali aloqa (mobil) telefoni, 
smartfon 
yoki 
cho‘ntak 
portativ 
kompyuteri 
(KPK) 
foydalaniladigan 
kommunikatsiyalar interaktiv marketing vositasi
9
. 
Mobil marketingning asosiy afzalliklari – reklama kampaniyasiga boshqa media 
vositalarni integratsiya qilish hisobiga reklama imkoniyatlarini kengaytirish, 
samaradorlik. 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri marketing– iste’molchidan javob olishga – yoki mahsulotga 
buyurtma ko‘rinishida, yoki axborotga keyingi buyurtma ko‘rinishida, yoki bevosita 
ta’minotchiga murojaat shaklida javob olishga qaratilgan har qanday tadbir. 
Direkt-marketing bu – kompaniya ular yordamida o‘z tovar va xizmatlarining 
har bir iste’molchisi bilan shaxsiy to‘g‘ridan-to‘g‘ri marketing kommunikatsiyalari 
9
Ульяновский А.В. Маркетинговые коммуникации: 28 инструментов миллениума /А.В. Ульяновский. - М.: Эксмо, 
2008. - С. 17.

---

85 
yo‘lga qo‘yadigan va ular bilan uzoq muddatli o‘zaro manfaatli munosabatlar 
o‘rnatadigan chora-tadbirlar kompleksidir. Bunda kommunikatsiyalar ikki taraflama 
xarakterga ega bo‘ladi, samarali qaytuvchan aloqa o‘rnatiladi. 
Ular orasida quyidagi vositalarni ajratib ko‘rsatish mumkin: direct mail, kurer 
yordamida etkazib berish, telemarketing, faks orqali jo‘natish, e-mail orqali jo‘natish. 
Ommaviy kommunikatsiyalaridan farqli ravishda direkt-marketing eng nazorat 
qilinadigan vosita hisoblanadi. O‘z marketing amaliyotida undan foydalanib, direkt-
marketing alohida vositalarini qo‘llashda yoki kompleksli direkt-marketing 
kampaniyasining har qanday bosqichini o‘tkazishga xarajatlarni to‘liq nazorat qilish 
mumkin. 
Direkt-marketingning asosiy vazifalaridan biri – faqat maqsadli muloqot doirasi 
vakillari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri kommunikatsiya o‘rnatish hisoblanadi. 
Strategik marketing - bu avvalo jismoniy shaxslar va tashkilotlar ehtiyojlarining 
tahlilidir. Marketing nuqtai nazaridan qaraganda xaridor tovarning o‘ziga emas, balki 
shu tovar yordamida echiladigan muammoning hal qilinishiga muhtojdir. 
Innovatsion marketing yangi g‘oyani tadqiq etib, talab va ehtiyojni ayirboshlash 
yo‘li orqali qondirishga qaratilgan inson faoliyatining bir turi hamda bozor bilan 
korxonani bog‘lovchi bo‘g‘in bo‘lib, o‘zgarib turadigan bozorga doimo moslashib 
borish tizimini tashkil etganligi bois, turli mulkchilik shaklidagi korxonalarning 
xo‘jalik faoliyatiga innovatsion marketingni joriy etilishi tadbirkorlik samarasini 
oshirishga asos bo‘ladi. Innovatsion marketing faoliyatini tashkil etish bu birinchi 
o‘rinda bozor talabini tadqiq etish va korxona faoliyatini unga yo‘naltirishdan iborat. 
Bunda pirovard maqsad bozorni har tomonlama o‘rganish, tahlil qilish, kon’yunktura 
o‘zgarishini oldindan bilish va xaridorlar talabini to‘la qondirish orqali yuqori 
daromad olish hisoblanadi.
“Innovatsion marketing” - bu korxonaning bozor sharoitlarini tadqiq etish 
asosida uning innovatsion va ishlab chiqarish, sotish faoliyatini optimallashtirishga 
qaratilgan ishlab chiqarish, xo‘jalik faoliyatining bir turi hisoblanadi. Boshqacha qilib 
aytganda, innovatsion marketing – bu korxonada an’anaviy marketingning usul va 

---

86 
shakllarini doimiy ravishda takomillashtirib borishga qaratilgan marketing 
konsepsiyasidir. 
Internet marketing bu - internet tarmog‘idagi kompaniya qatoriga kiradigan 
mijozlar va sotuv miqdorining barqaror o‘sishini ta’minlaydigan boshqaruv qarorlari 
va funksiyalari kompleksidir. Bundan tashqari, internet tomonidan bajariluvchi rol 
faqat kommunikativ funksiyalar bilan cheklanib qolmasdan, bitim tuzish, xarid qilish 
va to‘lovni amalga oshirish imkoniyatini ham qamrab oladi va unga global elektron 
bozor jihatlarini namoyon etadi. 
Neyromarketing 
– 
maxsus 
moslamalar 
(tomografiya, 
galvanometr, 
elektroensefalograf) yordamida insonning ongsiz ravishda marketing ta’siriga javob 
harakatini o‘rganish. Tahlil natijalari samarali deb prognoz qilingan reklama 
xabarlarini yaratishda ishlatiladi. Neyromarketologlar olgan ma’lumotlar inson 
maxsulot yoki xizmatdan foydalangunga qadar uni fikrini o‘zgartirishga ta’sir qiladi. 
Neyromarketingning vazifasi bu – xaridorning marketing jarayoniga ta’sirini 
tushunish va bu orqali marketing usullari samarasini oshirish.