Espublikasi oliy va

Davron meni o‘tkardi sar-u samondin,

Oyirdi meni bir yo‘li xonumondin.

Gah boshima toj, gah baloyi ta’na,

^Nelarki, boshimg‘a kelmadi davrondin.⁹

Umumta‘lim maktablarining adabiyot darsliklariga Zahiriddin Muhammad Boburning eng sara she‘rlari kiritilgan va ular mavzu va g‗oya jihatidan darsliklarga taqsimlangan. Masalan, 5-sinfda o‗quvchilar shoirning asosan vatan mavzusidagi ruboiylari bilan tanishadilar:

Beqaydmen-u xarobi siym ermasmen,

Ham mol yig‘ishtirur laim ermasmen.

Kobulda iqomat etti Bobur, dersiz,

Andoq demangizlarki, muqim ermasmen.

Vatan haqidagi qarashlari, asarlaridagi vatanparvarlik g‗oyalari o‗zining ta‘sirchanligi, mazmuning chuqurligi bilan o‗quvchilarda Vatanga muhabbat, uning bemisl boyliklariga, insonlarga mehr-oqibat tuyg‗ularini tarbiyalashda katta xizmat qiladi. Oshufta shoir ona yurtidan yiroqda bo‗lsa ham, o‗zi tug‗ilib o‗sgan yurtiga, ona Vataniga bo‗lgan muhabbat, unga yetishish orzusi doim uning qalbidan iztirob tuyg‗ularini o‗chirmaydi:

Ko‘pdin berikim yor-u diyorim yo‘qtur,

Bir lahza-yu bir nafas qarorim yo‘qtur.

⁹Заҳириддин Муҳаммад Бобур. Сочининг савдоси тушди. – Т.: Шарқ. 2007-йил, 188-бет 25
Keldim bu sori o‘z ixtiyorim birla,

Lekin borurimda ixtiyorim yo‘qtur.

Bobur ruboiylaridan namunalar akademik litsey talabalari uchun mo‗ljallangan darslikda ham uchraydi. 5-sinf adabiyot darsligidagi ruboiylarning ba‘zilari takrorlansa-da, mavzu doirasi kengayganligini ko‗rishimiz mumkin. Demak, endi faqat vatan sog‗inchi, unga yetishish orzusi va yeta olmagani armonlari emas, balki haqiqiy va majoziy ishq kuylangan ruboiylari bilan ham tanishamiz.

Akademik litsey darsligida Zahiriddin Muhammad Boburning yigirma to‗rtta ruboiysi keltirilgan bo‗lib, ularning tarkibida avtobiografik mavzudagi ruboiylar ham, sof intim lirikaning mahsuli hisoblanmish ruboiylar ham mavjud. Ammo ularning ko‗pchiligi ijtimoiy hayot bilan bog‗liq. Shu sababli ularni tahlil qilishda Bobur hayot yo‗liga e‘tibor qaratish lozim bo‗ladi.


Bobur g‗azallaridan namunalar 9-sinf adabiyot darsligida 2 ta, akademik litseylarning ikkinchi bosqich talabalari uchun tuzilgan darslikda 19 ta keltirilgan. 9-sinf darsligida berilgan ―Mening ko‗nglumki, gulning g‗unchasidek tah-badah qondur‖ va ―Mushkuldur‖ radifli g‗azali akademik litsey darsligida takroran keltirilgan. Demak, o‗n ikki yillik majburiy ta‘limda o‗quvchilar Boburning 119 ta g‗azalidan 19 tasi bilan tanishadilar. Bulardan tashqari darslikda yana quyidagi she‘rlari keltiriladi: “Kerak”, “O‘lum qayg‘usig‘a borub jahondin bo‘ldim osuda”, “Topmadim”, “Qoldimu”, “Keltursa yuz baloni o‘shal bevafo manga”, “Ne xush bo‘lg‘ayki, bir kun uyquluq baxtimni uyg‘otsam”, “Sochining savdosi tushti boshima boshdin yana”, “Ko‘ngulga bo‘ldi ajoyib balo qaro soching”, “Baloyi ishqki, har dam manga jafoyedur”, “Sening ishqingda…”, “Xazon yafrog‘i yanglig‘…”, “G‘ofil o‘lma…”, “Gul jamolin yopqon ul gulning iki rayhonidur”, “Bahor ayyomidur…”, “G‘urbatda ul oy…”, “Topilmas”, “Yaxshilig‘”.

26
Bobur Mirzo ulug‗lagan komillik, ezgulik va go‗zallik yaxshilik va

hamjihatlikning, o‗zaro ittifoq va osoyishtalikning buyuk timsollari sifatida butun insoniyat qalbida iftixor tuyg‗usini uyg‗otadi. Bulardan ma‘lum bo‗ladiki, shoir lirikasining adabiyot darslarida o‗qitilishining amaliy ahamiyati katta. Darsga o‗quvchilarni yanada qiziqtirish uchun interaktiv usullardan innovatsion texnologiyalardan foydalanish maqsadga muvofiq.