EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Ortaya Konması

123

çok daha az bir süredir; fakat yeryüzünün Usher’in tahmi-

ninden çok daha yaşlı olduğunu söylerken tamamen haklıdır.

Evrim Teorisi açısından yeryüzünün yaşlı olması avantaj 

gibi gözükmekle beraber, onun yaşlı bir gezegen olduğunu sa-

vunanların çoğu -Cuvier ve Lyell gibi- Evrim Teorisi’ne inan-

mamışlardır. Örneğin Lyell, ‘Yerbiliminin Prensipleri’ kita-

bında Lamarck’ın Evrim Teorisi’ni ele almış ve reddetmişti.

277

 

Lyell’in, Evrim Teorisi’ni reddetmesine rağmen Darwin’e 

etkisi büyük oldu. Darwin, zihni yapısının şekillenmesinde 

büyük rolü olan Beagle yolculuğunun St. Jago’daki ilk dura-

ğından itibaren, Lyell’ın ‘Yerbiliminin Prensipleri’ adlı kita-

bındaki görüşlerin doğruluğuna kanaat getirdi.

278

 Darwin’in 

Beagle seyahatini yazdığı ilk kitabından hemen sonra yaz-

dığı ‘Mercan Kayaları’ adlı kitapta, bazı adalarda karanın 

nasıl yükseldiğini, denizden yüksek seviyede ölü mercanlar 

bularak gözlediğini; başka yerlerdeyse karaların çöktüğü için 

mercanların çökmeyle beraber yukarı doğru büyüdüğünü ya-

zar. Bu sonucun, Lyell’in, yeryüzünün bir kısmının yavaş ya-

vaş batarken, bir kısmının da yavaş yavaş yükseldiği izahıyla 

tamamen uyumlu olduğunu söyler.

279

Darwin’in Lyell’in yerbilimsel görüşlerinden etkilendiği ki-

taplarından açıkça belli olsa da; Huxley’in, Evrim Teorisi’nin, 

Lyell’in yerbilimdeki görüşlerinin biyolojiye uygulaması oldu-

ğunu söylemesi abartılı gözükmektedir. Yeryüzünde ve evren-

deki oluşumların aşamasal olarak izahı Leibniz’de, Kant’ta, 

Buffon’da ve Lamarck’da da vardı. Lyell’in tekdüzenci yaklaşı-

mının en önemli özelliklerinden biri yeryüzündeki oluşumları, 

277 Mark Ridley, The Darwin Reader, W. W. Norton and Company, New York 

(1982), s. 9-10.

278  Charles Darwin, Voyage of The Beagle, s. 41-57.

279  Charles Darwin, The Structure and Distribution of Coral Reefs, (ed: Mark Rid-

ley, ‘The Darwin Reader’ içinde) W. W. Norton and Company, New York, (1987), 

s. 44.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

124

dönüşümlü bir model içinde durağan bir durumda göstermesi-

dir ki; bu yaklaşımı, Ernst Mayr’ın da dediği gibi Evrim Te-

orisi ile hiç uzlaşamayacak bir görüştür.

280

 

Usher gibi Dünya’nın yaşını 6000 yıldan ibaret görenler, 

aniyıkımcılığın afetlerle yerbilimsel olayları dar bir aralığa sı-

kıştırmasına muhtaçtırlar. Ama aniyıkımcılığa inanmak, 6000 

yıllık Dünya düşüncesine inanmayı gerektirmez; nitekim ani-

yıkımcılığın en ünlü isimleri Cuvier, Agassiz, Sedgwick ve 

Murchison Dünya’nın tarihinin çok gerilere uzandığını savun-

muşlardır.

281

 Bu da bize tekdüzenlilik ile aniyıkımcılık kar-

şıtlığının din düşmanlığı ile din savunusu karşıtlığına indir-

genmesinin yanlış olduğunu göstermektedir ki böyle bir hata 

geçmişte yapılmıştır.

Aggasiz, canlı türlerinin çoğunun yok olduğunu ve yeni 

yaratılışlar ile yerlerinin doldurulduğunu söylemişti. Lyell da 

yaratılışta her şeyin mümkün olduğunu ve yok olan türlerin 

yerine yenilerinin yaratıldığını söylüyordu.

282

 Yok olan türler; 

yaratılışı, Linnaeus gibi yorumlayıp, ‘varlık merdivenleri’nde 

boşluk kabul etmeyenler için sorundu. Fakat hem aniyıkımcı, 

hem tekdüzenci birçok düşünür, yaklaşımlarının ‘yaratılış’ ile 

uyum içinde olduğu kanaatini taşıdılar ve bunu açıkça ifade 

ettiler. 

Lyell’in, Evrim Teorisi açısından diğer bir önemi ise 

Lamarck’ın Evrim Teorisi’nin yayılmasını, bu yaklaşıma ge-

tirdiği eleştirilerle durdurması olmuştur. Diğer bir tekdüzenci 

bilim adamı olan Robert Chambers, 1844 yılında yayımla-

nan ‘Yaratılışın Doğal Tarihinin İzleri’ (Vestiges of The Natu-

ral History of Creation

) adlı kitabıyla büyük etkide bulundu 

(başta kitabı isimsiz yayımlamıştı, sonradan ismini açıkladı). 

280  Ernst Mayr, The Growth of Biological Thought, s. 377-379.

281  Stephen Jay Gould, Darwin ve Sonrası, s. 154.

282  Ernst Mayr, The Growth of Biological Thought, s. 380-381.

---

Evrim Teorisi'nin Ortaya Konması

125

Bu kitabında Lamarck’ın aşamalı mükemmele doğru giden ev-

rim anlayışıyla tekdüzenci bir yerbilimsel yaklaşımı beraber 

savundu. Ayrıca embriyonun geçirdiği aşamaların (bireyoluş: 

ontogeny

) türün tarihini tekrarladığını (soyoluş: phylogeny) 

söyledi. Darwin, Chambers’ın kitabına getirilen eleştirileri 

gözlemleyip, bu eleştirileri göz önünde bulunduran bir Ev-

rim Teorisi geliştirdi. Chambers, Darwin’in dışında Wallace, 

Herbert Spencer ve Arthur Schopenhauer üzerinde de etkili 

oldu.

283

 Evrim Teorisi ile ilgili tartışmalar, bu teorinin ilk or-

taya konduğu dönemden beri hep yerbilimsel tartışmalarla bir 

arada yürüdü. Zamanla Usher’in ortaya koyduğu kronolojiyi 

ciddiye alan kalmadı. Modern yerbilimi, hem tekdüzenci, hem 

de aniyıkımcı yaklaşımın sentezinin yapılabileceğini gösterdi. 

Fakat ilerleyen bölümlerde görüleceği gibi Dünya’nın bilinen 

yaşı içerisinde türlerin evriminin açıklanıp açıklanamayacağı 

sorusu gündemdeki yerini hep korudu.

MALTHUS’UN NÜFUS TEORİSİ VE 

DOĞAL SELEKSİYON

Evrim Teorisi’nin ortaya konmasına ve kabul edilmesine 

yol açan anlayışın (paradigmanın), hem felsefe hem de bilim 

alanındaki gelişmelerle yakın ilgisi vardır. Konunun yabancısı 

olanların belki de en şaşıracakları hususlardan biri, bu para-

digmanın oluşmasında iktisat teorilerinin ve dönemin iktisadi, 

sosyal yapısının etkisini görmek olacaktır. Bertrand Russell, 

Darwin’in teorisinin, liberal ekonominin ‘bırakınız yapsınlar’ 

(laissez-faire) ilkesine dayanan kuramının, canlılar dünyasına 

yansıtılmasından ibaret olduğunu ve bu teorinin Malthus’un 

(1766-1834) nüfus kuramından esinlenerek ortaya konduğunu 

söylemektedir.

284

 Darwin, Ekim 1838’de, Malthus’un ‘Nüfusun 

283  Ernst Mayr, The Growth of Biological Thought, s. 381-385.

284  Bertrand Russell, Bilim ve Din, s. 49.

---