EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi'nin Ortaya Konması

147

aşamalı oluşumuna dair fikirlerinin, gelecekteki psikoloji bi-

limini belirleyeceğini düşündüğünü de ekledi.

335

 Ancak tüm 

bunlara rağmen Darwin’in, Evrim Teorisi’ni Spencer’a daya-

narak oluşturduğunu söylemek hatalı olur. Her ne kadar can-

lıların evrim geçirdiğini Spencer daha önce söylemiş olsa da 

(1852), Darwin araştırmacılarının hemen hepsi, o dönemde, 

Darwin’in canlıların evrim geçirdiğine dair kanaatini oluş-

turduğu görüşündedirler. Ama her iki düşünürün birbirinden 

alıntıları ve birinin kullandığı kavramı sonra diğerinin de kul-

lanması karşılıklı etkinin açık bir delilidir.

Spencer’ın günümüzdeki şöhretinin en önemli sebebi, ge-

nel evrimsel felsefesinden ve biyoloji alanındaki yaklaşımın-

dan ziyade, Evrim Teorisi’ni sosyoloji ve ahlak alanına uygula-

masını ifade eden ‘Sosyal Darwinizm’ diye anılan görüşüdür. 

Buna göre, doğadaki evrimsel süreçten insanlar ve toplum-

lar için reçeteler çıkartılır. Kitabın dinlerle ilgili ilerdeki bö-

lümünde, Evrim Teorisi’nin ahlak ve sosyoloji alanına taşın-

ması ile ilgili konu işlenecektir.

YENİ-DARWİNİZM 

VE GENETİĞİN ÖNEM KAZANMASI

Günümüzde Evrim Teorisi veya Darwinizm denince akla 

gelen biyolojik teori, temelde Darwin’in ‘doğal seleksiyon’ 

fikriyle genetikteki gelişmelerin bir sentezidir ki bu yakla-

şım Yeni-Darwinizm (Neo-Darwinizm) olarak da anılır. Yeni-

Darwinizm’in kurucularından biri olarak gösterilen Theodo-

sius Dobzhansky, Yeni-Darwinizm ismi yerine sentetik teori 

(synthetic theory) ve evrimin biyolojik teorisi (biological theory 

of evolution

) demeyi tercih ettiğini; çünkü biyolojinin genetik, 

sistematik, karşılaştırmalı morfoloji, fosilbilim, embriyoloji, 

335 Charles Darwin, Türlerin Kökeni, çev: Öner Ünalan, Onur Yayınları, Ankara, 

(1996), s. 550.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

148

ekoloji dallarının da konuyla ilgili olduğunu söylemektedir.

336

 

Birçok kişinin modern sentez (modern synthesis) veya evrimci 

sentez (evolutionary synthesis) deyimleriyle kastettiği de en 

temelde Darwinizm’in genetikle birleştirilmiş halidir.

337

 Ev-

rim çalışan biyologlar arasında ‘doğal seleksiyon’u tamamen 

ön plana çıkartan seleksiyoncu (selectionism) kanada karşılık 

(bunlar genetik değişikliklere çok vurgu yapmaz), seleksiyona 

aşağı yukarı hiçbir önem atfetmeyen ‘moleküler evrimin nöt-

ral teorisi’nin savunucuları (neutral theory of molecular evo-

lution

) da vardır.

338

 Genel eğilim ise doğal seleksiyon ile mu-

tasyonu (genetik değişiklikleri) birleştiren bir Evrim Teorisi’ni 

savunmaktır.

Her ne kadar Dobzhansky’nin dediği gibi ‘Yeni-Darwinizm’ 

veya ‘sentetik teori’ biyolojinin birçok alanıyla ilgili olsa da, 

tüm bu alanlardaki bakış açısını değiştiren temel değişiklik 

genetik alanıyla ilgilidir. Yeni-Darwinizm’in en önemli özel-

liği, sonradan kazanılan özelliklerin aktarılamayacağı konu-

sundaki ortak kanaattir. Embriyoloji veya geçmiş dönem fo-

sillerinin incelenmesi üzerine yoğunlaşan Yeni-Darwinci, bir 

Lamarkçı’dan farklı olarak, sonradan kazanılan özelliklerin 

aktarılamayacağı kabulünden yola çıkarak embriyo gelişimini 

veya fosiller arasındaki benzerliklerin değerlendirmesini ya-

par. Bu temel dışında, Yeni-Darwinci olarak adlandırılan pek 

çok bilim insanı, birçok önemli konuda kendi aralarında anlaş-

mazlık içindedirler. Örneğin Edward O. Wilson ve onun gibi 

düşünenler, genlerimizde kodlu biyolojik yapımızın, sosyolo-

jik yapımızı ve kültürümüzü oluşturduğu ile ilgili ‘sosyobiyo-

loji’ diye anılan yaklaşımı savunmaktadırlar.

339

 Diğer yandan 

336  Theodosius Dobzhansky, Evolution, Genetics and Man, s. 109-110.

337  Peter J. Bowler, Doğanın Öyküsü, s. 139.

338  Wen-Hsiung Li, Molecular Evolution, Sinnauer Associates Publishers, Massac-

husetts, (1997), s. 55.

339  Edward O. Wilson, Heredity, (ed: Michael Ruse, ‘Philosophy of Biology’ içinde) 

Prentice Hall, New Jersey, (1989), s. 246-252.

---

Evrim Teorisi'nin Ortaya Konması

149

Stephen Jay Gould ve onun gibi düşünenler, ‘sosyobiyoloji’yi 

kötü bir bilim olarak değerlendirmekte ve bu bilim dalının 

masalsı anlatımlarla dolu olduğunu savunmaktadırlar.

340

 Yeni-

Darwinizm’in genel eğilimi, canlılardaki değişimlerin genler-

deki ufak değişikliklerin (micro-mutation) birikmesiyle ger-

çekleştiğini iddia etmek üzere kuruludur. Buna karşı Niles 

Eldredge, Stephen Jay Gould gibi Darwinci doğal seleksiyo-

nun temel belirleyici olduğunu kabul eden biyologlar ‘kesin-

tili denge’ (punctuated equilibrium) teorileriyle bu ana görüşe 

karşı çıktılar.

341

 Bu konuyu 3. bölümde inceleyeceğim.

Yeni-Darwinizm’de, birçok muhalif görüşün savunulma-

sına karşın, sonradan kazanılan özelliklerin aktarılamayacağı 

konusunda genel bir kanı vardır. Her ne kadar sonradan kaza-

nılan özelliklerin aktarılabileceğini hâlâ savunanlar olsa da, 

bunlar Yeni-Darwinci çizginin tamamen dışında etkin olma-

yan çok küçük bir azınlıktır.

342

 Darwin, ‘doğal seleksiyon’u 

temel mekanizma olarak görmesine rağmen, sonradan kaza-

nılan özelliklerin aktarılabileceğini de savunuyordu. 1868 yı-

lında yazdığı ‘Evcilleşen Hayvanların ve Bitkilerin Çeşitle-

mesi

’ adlı kitabında kalıtım konusunda ‘pangenesis teorisi’ni 

savundu. Bu görüşe göre vücudun tüm organlarından gelen 

parçacıklar (gemmules) üreme organlarına geçiyordu. Böylece 

dış çevreden etkilenen organların, bu değişiklikleri üreme or-

ganlarına aktarımını açıklayan bir teori oluşturuldu.

343

 Haeckel 

gibi Darwin’i takip eden birçok ünlü biyolog, sonradan kazanı-

lan özelliklerin aktarılabilmesine özel önem verip savundular. 

340 Stephen Jay Gould, Sociobiology and The Theory of Natural Selection, 257-

269.

341 Niles Eldredge ve Stephen Jay Gould, Punctuated Equilibria: Alternative to 

Phyletic Gradualism, (‘Models in Paleobiology’ içinde) Freeman, San Francis-

co, (1972).

342 Mae-Wan Ho, Genetik Mühendisliği, çev: Emral Çakmak, Türkiye İş Bankası 

Kültür Yayınları, İstanbul, (1998).

343  Charles Darwin, The Variation of Animals and Plants Under Domestication, 

ed: Mark Ridley, W. W. Norton and Company, New York, 1996, s. 142-174.

---