EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

138

1863’te yazdığı kitabında Huxley, Richard Owen’ın insan 

ve maymun beyni arasında var olduğunu ileri sürdüğü farklara 

cevap vermeye çalıştı. Darwin ise insan soyunu tartıştığı kitabı 

‘İnsan Soyu ve Cinselliğe Bağlı Ayıklanma’yı ancak 1871’de, 

‘Türlerin Kökeni’nin ilk baskısından 12 yıl sonra yayımladı. 

Bu eserinde insanın, maymunumsu atadan (ape-like progeni-

tor

) evrimleştiğini ileri sürdü. İnsanın zihinsel özellikleri ve 

ahlaki yapısının bile ‘doğal seleksiyon’a bağlı bir süreçle oluş-

tuğunu savundu.

311

 Darwin’in yaklaşımına göre insan ile may-

mun arasındaki fark, mahiyet farkı değil sadece derece farkı 

idi. Wallace, bu konuda Darwin’den farklı bir görüşe sahipti; 

kendisi ateşli bir ‘doğal seleksiyon’ taraftarı olmasına rağmen, 

insan zihninin ‘doğal seleksiyon’ ile açıklanamayacağını sa-

vundu.

312

 Doğal seleksiyona dayalı Evrim Teorisi fikrini ilk 

ortaya koyan iki kişiden biri olan Wallace’ın, insanın diğer 

tüm canlılardan mahiyet itibarıyla farklı olduğunu benimse-

mesi önemlidir. Bu, insan ile maymun arasında mahiyet farkı 

olduğunu söyleyenlerin mutlaka Evrim Teorisi’ni reddettiği 

veya Evrim Teorisi’ne inananların mutlaka insan ile maymun 

arasında derece farkı olduğunu savunmak zorunda oldukları 

şeklindeki genel önyargılara tamamen ters tarihsel bir olgu-

dur. Görüldüğü gibi bir kişinin Evrim Teorisi’ne, hatta doğal 

seleksiyona dayalı Evrim Teorisi’ne inandığını söylemesi, can-

lıların kökenine dair tüm görüşlerini ifade etmemekte; aynı 

fikre inanan kişiler arasında derin farklar olabilmekte, bu ise 

mutlaka genellemelerden kaçınmamız ve şahısların ortaya koy-

dukları fikirleri birbirlerinden ayırarak analitik bir incelemeye 

tabi tutmamız gerektiğini göstermektedir.

Darwin’in yaklaşımında insan ile hayvan arasındaki uçu-

rumun kapatılmasını, insanın ahlaki sorumluluğuna karşı bir 

311  Charles Darwin, The Descent of Man and Selection in Relation to Sex, s. 180.

312  Stephen Jay Gould, Darwin ve Sonrası, s. 38.

---

Evrim Teorisi'nin Ortaya Konması

139

tehdit ve insanın aşağılanması olarak algılayanlar oldu. Ge-

rek Hıristiyanlığın ruh inancı, gerek Descartes ve Platon gibi 

felsefecilerin insan zihnini ayrı bir cevherle ile ilişkilendirip 

insan ile hayvan arasındaki ayrılığı mahiyet farkı olarak ele 

almaları, gerekse Buffon gibi ünlü biyoloji bilginlerinin de in-

san ile hayvan arasında kapatılamaz bir uçurum bulunduğunu 

söylemeleri, Darwin’in yaklaşımı ile uzlaşmaz kabul edildi. 

Her ne kadar Wallace gibi insan ile hayvan arasında mahiyet 

farkı olduğu fikriyle Evrim Teorisi’ni birleştirenler olduysa da; 

Evrim Teorisi’nin, insan ve hayvan arasındaki farkı bir derece 

farkına indirdiği görüşü genelde hâkim oldu. Fakat insan ile 

hayvan arasında sadece derece farkının bulunmasının, insa-

nın sorumluluğu fikriyle ve dinlerin görüşüyle bağdaşabile-

ceğini savunan birçok düşünür, din adamı ve biyolog da oldu. 

Bu görüşe göre insanların ahlaki sorumluluk için mutlaka ayrı 

bir cevhere sahip olmaları (mahiyet farkı) gerekmiyordu; in-

san ruhu, insan varlığının maddi bütünsel yapısının sahip ol-

duğu bir özellik olarak da algılanabilirdi. 19. yüzyılda yapı-

lan bu tartışma, 20. yüzyılda da devam etti ve günümüzde de 

devam etmektedir. Evrim Teorisi’nin dinler ile ilişkisinin ele 

alınacağı ilerdeki bölümde bu konu incelenecektir.

İNSANIN SOYU, SEKSÜEL SELEKSİYON 

ve DUYGULARIN İFADESİ

Darwin, doğal seleksiyondan ‘seksüel seleksiyon’u (seksüel 

ayıklanma/seçilim) ayırıp önemini vurguladı. ‘Seksüel selek-

siyon’ fikrine daha önce ‘Türlerin Kökeni’ kitabında vurgu 

yapan Darwin, bu kitabında konuya sadece birkaç sayfa yer 

vermişti.

313

 Oysa insanın soyunu ‘seksüel seleksiyon’ ile bera-

ber ele aldığı kitabında, ‘seksüel seleksiyon’ konusunu insanın 

313  Charles Darwin, The Origin of Species, s. 136-138.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

140

soyundan daha geniş inceledi. Canlılar dünyasında dişilerin 

cinsel ilişkiye genelde erkekten daha az hevesli olduğunu, bu 

durumun dişinin seçimini ön plana çıkardığını ve dişinin seç-

tiği erkeklerin genetik özelliklerini sonraki nesillere geçirdi-

ğini; bunun ise evrimde önemli bir belirleyiciliği olduğunu söy-

ledi.

314

 ‘Seksüel seleksiyon’, doğal seleksiyon kadar acımasız 

değildir; doğal seleksiyon yaşam kavgasında başarılı bireyle-

rin hayatını devam ettirmesini sağlarken, yaşam ve ölüm ek-

seninde etkisini gösterir.

315

 Darwin, insanların tüylerinin yok 

olmasını da ‘seksüel seleksiyon’ ile açıklamaya çalışır; insana, 

tüylerinin yokluğunun hiçbir biyolojik avantajı saptanamadığı 

için, doğal seleksiyon ile tüylerin yokluğunu açıklamak zor-

dur.

316

 Darwin’in Evrim Teorisi’nde türlerin oluşumunu açık-

lamada ‘seksüel seleksiyon’a ve ‘sonradan kazanılan özellik-

lerin aktarımına’ hiçbir zaman için doğal seleksiyon kadar 

merkezi bir rol verilmemiştir; onlar, türlerin oluşumunda etkili 

ama ikincil role sahip mekanizmalar olarak değerlendirilmiştir.

Darwin ‘İnsanın Soyu ve Cinselliğe Bağlı Seleksiyon’ ki-

tabından bir yıl sonra (1872) ‘İnsanda ve Hayvanda Duygu-

ların  İfadesi

’ adlı eserini yayımladı. Darwin ‘İnsanın Soyu’ 

kitabında insanın duygularını ifade edişini bir bölümde bitir-

meyi düşünüyordu, fakat sonradan bunu ayrı bir çalışmada 

ele almaya karar verdi. Bu çalışmasında gerek kendi gözlem-

lerinden, gerek misyonerlerden ve diğer ilkel kabilelerin ara-

sında yaşayanlardan faydalandı.

317

 İnsanların kızgınlık, öfke 

gibi hislerinden, meydan okumalarına kadar

318

 birçok duy-

gularını ifade şekillerini alıp inceledi ve insanlıkta bu tarz 

duygu ifade ediş şekillerinin evrenselliğini göstermeye çalıştı. 

314  Charles Darwin, The Descent of Man and Selection in Relation to Sex, s. 200.

315  Charles Darwin, The Descent of Man and Selection in Relation to Sex, s. 203.

316  Peter J. Bowler, Evolution The History of an Idea, s. 220.

317  Mark Ridley, The Darwin Reader, s. 206.

318  Charles Darwin, The Expression of The Emotions in Man and Animals, s. 226-

232.

---